بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
این‌طور که به نظر می‌رسد بدنه دولتی همچنان هم مایل نیست بازار و مکانیزم‌های بازار را به رسمیت بشناسد زیرا پرواضح است کمبود عرضه در بازار رخداد یک‌جانبه نیست؛ زمانی که طرف عرضه مختل می‌شود سمت تقاضا نیز دچار مشکل می‌شود.
 مریم رحیمی| محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی در گفت‌وگوی زنده خبری سه‌شنبه‌شب اطلاعاتی درباره سامانه‌های ارزی جدید داد؛ با وجود اینکه فرزین در این گفت‌وگو تلاش کرده بود مزیت‌های بازارهای جایگزین آزاد را بیان کند و افزایش نرخ ارز در چند روز اخیر را تنها به دلیل تعطیلی‌های ناشی از صنایع دانست.
فرزین در گفت‌وگوی ویژه خبری بیان کرد: ما در بانک مرکزی از دو سال پیش به‌طور جدی سیاست‌های جدیدی را در خصوص تأمین ارز کشور اتخاذ کردیم. در این زمینه، مرکز مبادله ارزی را راه‌اندازی کردیم تا بخشی از نیاز‌های ارزی کشور از طریق سامانه نیما تأمین شود. درحالی‌که در گذشته نرخ ارز در این سامانه براساس نرخ‌گذاری بانک مرکزی تعیین می‌شد، قانون برنامه و سایر مقررات جدید تأکید داشتند که باید بازاری ایجاد کنیم که نرخ ارز در آن بر اساس عرضه و تقاضا شکل بگیرد.
رئیس بانک مرکزی همچنین بیان کرده بود: با توجه به نیاز به ایجاد چنین بازاری، ما از ابتدا در پی ایجاد یک بازار واقعی ارز بودیم. در گذشته، تنها یک بازار متشکل ارزی برای معاملات اسکناس داشتیم و هیچ‌گونه بازاری برای حواله ارز وجود نداشت. حجم معاملات حواله ارز در کشور تا پیش از این به‌صورت محدود و در حدود 70 میلیون دلار در سال بود، درحالی‌که بازار اسکناس ارز رقمی بالغ بر 2 تا 3 میلیارد دلار داشت.
فرزین در ادامه سخنان خود، تحلیل کرده بود افزایش قیمت نرخ ارز در یک هفته گذشته، تنها به دلیل تعطیلات بوده است. این در حالی است که کارشناسان معتقدند چنین استدلالی به‌هیچ‌وجه محلی از واقعیت ندارد. فرزین در گفت‌وگوی روز سه‌شنبه خود گفته: یکی از مشکلاتی که با آن مواجه بودیم، تعطیلات رسمی در ابتدای هفته بود که باعث شد برخی از شرکت‌ها نتوانند ارز خود را عرضه کنند. با این حال، امروز وضعیت بهبود یافته و بسیاری از شرکت‌ها عرضه‌های خود را آغاز کرده‌اند. امیدواریم که در روز‌های آینده حجم معاملات افزایش یابد و در نتیجه قیمت ارز نیز کاهش یابد.
این‌طور که به نظر می‌رسد بدنه دولتی همچنان هم مایل نیست بازار و مکانیزم‌های بازار را به رسمیت بشناسد زیرا پرواضح است کمبود عرضه در بازار رخداد یک‌جانبه نیست؛ زمانی که طرف عرضه مختل می‌شود سمت تقاضا نیز دچار مشکل می‌شود. اگر شرکت‌ها نتوانسته‌اند به دلیل تعطیلات در بازار مجازی دولت فعالیت کنند، پس واردکنندگان هم دقیقاً به همین دلیل نتوانسته‌اند فعالیتی در بازارها داشته باشند و روندهای فعالیت آن‌ها هم دچار اختلال شده است. پس اگر تعطیلات، اختلالی در روند بازار به وجود آورده باشد، باز هم نمی‌‌توان افزایش قیمت ارز را به کم شدن عرضه صرف ارتباط داد.
عوامل موثر بر افزایش قیمت دلار
رئیس کل بانک مرکزی در این گفت‌وگو گفته است: تغییرات اخیر در واقع گامی بزرگ در جهت یکسان‌سازی نرخ ارز و شفاف‌سازی بازار ارز کشور است. از این پس، سامانه نیما که قبلاً وجود داشت به‌طور رسمی تحت بازار ارز توافقی فعالیت خواهد کرد و نرخ ارز به‌طور واقعی و بر اساس شرایط عرضه و تقاضا تعیین خواهد شد. طبق قانون بازار ارز توافقی براساس حراج صورت می‌گیرد و به‌نظر ما هم نرخ همین حدود 63 هزار تومان است. فرزین ادامه داد: بلافاصله پس از آنکه روز پنجشنبه اطلاعیه مربوط به بازار ارز تجاری را منتشر کردیم، همان شب گزارشی مبنی بر رویت پهپاد‌های ایران در نیوجرسی آمریکا توسط سایت‌های خارجی با هدف ایجاد جنگ روانی منتشر شد.
وی افزود: در روز جمعه نیز تهدید نظامی اسرائیل و ترامپ مطرح شد و شایعاتی نیز مبنی بر کاهش فروش نفت به چین در جامعه عنوان شد که تمامی این موارد دروغ است. بعد از انتشار اطلاعیه بانک مرکزی شاهد ایجاد این اخبار سیاسی علیه کشور بوده‌ایم.
رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: انتشار اخبار منفی باعث افزایش قیمت دلار در بازار غیررسمی شد و این نخستین بار نیست که این اتفاق می‌افتد، بلکه ما هر دفعه برای بازار برنامه‌ای داشتیم با همین فضاسازی‌ها مواجه شده‌ایم.
نیما به تاریخ پیوست
از روز 26 آذرماه، همه معاملات توافقی بین واردکنندگان و صادرکنندگانی که پیش از این تحت عنوان روش واگذاری ارز حاصل از صادرات به غیر انجام می‌شد، در سامانه معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران انجام شد. طبق اعلام بانک مرکزی روز دوشنبه همین هفته آخرین مهلت صادرکنندگان برای حضور در بازار توافقی ارز بود و بانک مرکزی قبلاً تأکید کرده بود که 26 آذر بازار ارز تجاری (توافقی) به‌صورت کامل اجرایی می‌شود.
بنیان این بازار بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شده است و الگوریتم کشف قیمت آن مشخص و با استاندارد بین‌المللی است و از طریق فرآیند مچینگ کشف قیمت را انجام می‌دهد، بنابراین هر روز، بر اساس میانگین موزون قیمت معاملات، قیمت نهایی و پایانی کشف می‌شود که مبنای معاملات روز بعد خواهد بود. محمد آرام، معاون ارزی بانک مرکزی قبلاً درباره وضعیت قیمت‌گذاری در معاملات بازار تجاری گفته بود: قیمت در سامانه ارز تجاری می‌تواند در دامنه 3 درصد حرکت رو به بالا یا رو به پایین داشته باشد و محدودیتی برای آن وجود ندارد؛ این یک استاندارد معاملاتی است که در معاملات بین‌المللی وجود دارد.
هدف سیاست‌گذار این است که دامنه نوسان گسترده و حد نوسان در یک دایره منطقی نگه داشته شود؛ چراکه در غیر این صورت بازار دچار بی‌ثباتی خواهد شد، وقتی بازار متعادل خواهد بود که حد نوسان آن منطقی باشد؛ یعنی نوسانات روزانه وجود داشته باشد که در همه بازارها می‌تواند اتفاق بیفتد.
همچنین بر اساس آمارها، از کل معاملات ارز 50 درصد نیمایی، 25 درصد ارز ترجیحی و 25 درصد ارز اشخاص است. از 25 درصد سهم ارز اشخاص، 13 درصد مصارف شخصی شرکت‌ها و حدود 12 درصد نیز واگذاری به غیر است. البته افتتاح مراکزی همچون مرکز مبادله طلا و ارز، در غیاب به رسمیت شناختن بازار آزاد شکل می‌گیرد تا از محدودیت‌های موجود بکاهد اما این سازوکار تا چه اندازه مفید است؟ اگر این عناصر جانشین بازار، به‌عنوان دریچه و روزنه‌ای دیده شوند که بعد از مدتی از نتایج مثبت آن‌ها بهره برده شود و قانون‌گذاری، نهادگذاری و تشکیل چارچوب‌های جدید انجام شود، این عناصر، عناصر مفیدی هستند.
اگر این عناصر منجر به کنار رفتن رویه‌های غلط گذشته شود هم، می‌توان گفت که مفید هستند اما اگر تنها قرار باشد این عناصر بهانه‌هایی مانند اختلاف زیاد نرخ ارز بازار با ارز نیما را پوشش دهند، دیگر کارکردی نخواهند داشت.
ارز نیمایی نیز در ابتدای امر قرار بود با قیمت توافقی و بازار تخصیص یابد اما به مرور زمان، روندهای دستوری دولت در فرایند تخصیص این ارز شکل گرفت و از سوی دیگر هم تحریم‌ها، منجر به ایجاد تعهد ارزی توسط سیاست‌گذار شد و حالا هم تصمیم‌های مختلف و هم سیگنال‌های نگران‌کننده‌ای به بازار می‌دهند. سیاست‌های دستوری تخصیص ارز، منجر می‌شود که فعالان اقتصادی از اینکه ارز دیر در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد ضررده شوند.