بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - فروپاشی سوریه در چندین مورد به افغانستان شباهت داشت. در هر دو مورد، متلاشی شدن نیرو‌های دولتی، ناگهانی و به صورت کامل اتفاق افتاد. مشخص نیست، چه مقدار از ذخایر تسلیحاتی اسد که بیشتر آنها ساخت اتحاد جماهیر شوروی و روسیه است- البته با این فرض که این سلاح‌ها از حملات هوایی اسرائیل در امان مانده باشند- به دست شورشیان تحریر الشام (HTS) افتاده است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
این موضوع، فصل مشترک سوریه و افغانستان محسوب می‌شود چراکه در هر دو کشور پس از چندین دهه حمایت ابرقدرت‌ها، انبوهی از تسلیحات و مهمات آنها به جا مانده است. روابط تسلیحاتی روسیه و سوریه به دوران جنگ سرد برمی گردد؛ زمانی که اتحاد جماهیر شوروی از مجتمع نظامی- صنعتی عظیم خود برای ارسال هواپیما، تانک، توپخانه و موشک به کشور‌های مشتری در سراسر جهان استفاده کرد. داده‌های مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (سیپری) نشان می‌دهد، از سال 1950 تا 1991، 94 درصد از کل واردات تسلیحات سوریه، به شوروی اختصاص داشته است. سوریه در طول جنگ‌های 1967 و 1973 با اعراب و اسرائیل مقادیر قابل توجهی تسلیحات و تجهیزات را از دست داد. با این حال، شوروی از سال 1975 تا 1991، نیرو‌های حافظ اسد را دوباره تجهیز کرد و 20 بمب افکن، 250 جنگنده، 117 بالگرد، 756 اسلحه خودکششی، 2 هزارو 400 خودروی جنگی پیاده نظام، دست کم 2 هزارو 550 تانک، 20 موشک ضد تانک و بیش از 13 هزار موشک زمین به هوا به سوریه داد یا به این کشور فروخت. وضعیت سوریه به گونه‌ای بود که در آغاز جنگ داخلی در سال 2011، نیروی هوایی آن، حدود 700 هواپیمای بال ثابت و دوار در سطوح مختلف آمادگی در اختیار داشت. نیروی زمینی این کشور هم تقریباً 5 هزار تانک، 4 هزار خودروی زرهی، 3 هزار و 400 قبضه توپ، 2 هزار و 600 سلاح ضد تانک و 600 خودروی شناسایی داشت. تل آویو اغراق کرده است بسیاری از این تسلیحات، در جریان نبرد‌های شدید شهری علیه پایگاه‌های شورشیان و بعداً علیه دولت اسلامی (داعش) نابود شدند. شواهد نشان می‌دهد، ارتش عربی سوریه دست کم 3 هزارو 380 تانک و خودروی زرهی را فاصله سال‌های 2011 تا 2020 از دست داده است. روسیه با تحویل جنگنده، بالگرد‌های جنگی، صد‌ها تانک و موشک تاکتیکی و هزاران تانک ضد موشک‌های تانک و پدافند هوایی در جریان درگیری، دست نیرو‌های اسد را پر کرد، اما همانطور که دیدیم، این تسلیحات برای تضمین بقای دولت وی کافی نبود. مشخص نیست، حکومت اسد چه تعداد تانک و خودروی زرهی را رها کرده است. بنابر اعلام گروهی که غنیمت‌گیری تحریرالشام از تجهیزات اسد را مستند کرد، آنچه به دست آمده شامل حداقل 150 تانک، بیش از 75 قبضه توپ، 69 خودروی جنگی پیاده نظام و 64 موشک‌انداز و اسلحه ضد هوایی بود. ضمن اینکه هزاران خودروی زرهی، اسلحه و موشک دیگر احتمالاً به زودی در اختیار تحریرالشام قرار می‌گیرد. البته به نظر می‌رسد، به دستبرد تسلیحاتی تحریرالشام لطمه بزرگی وارد شده است. به گفته ارتش اسرائیل، حملات این رژیم، بیشتر ذخایر موشکی و سایر سلاح‌های استراتژیک اسد از جمله موشک‌های اسکاد، کروز و زمین به هوا، پهپادها، جنگنده‌های جت، بالگرد‌های تهاجمی و... را نابود کرد. علاوه بر این، د‌هها موشک ضد کشتی دوربرد و شناور‌های حامل آنها در حملات به بنادر البیضا و لاذقیه نابود شدند. ارتش اسرائیل همچنین فرودگاه‌های نظامی سوریه، آشیانه‌ها و چندین سایت تولید تسلیحات را هدف قرار داد. اما دلایلی وجود دارد که باعث می‌شود درباره برخی از ادعا‌های ارتش اسرائیل تردید ایجاد شود، مبنی بر اینکه آسیب ناشی از بمباران هوایی، بیش از آنچه واقعاً رخ داده، اعلام شده است. باید گفت، حملات هوایی در بالکان، خلیج فارس و در نبرد با دولت اسلامی به اندازه‌ای که ادعا شده، توانایی‌های دشمن را کاهش نداد (یا تلفات غیرنظامیان را محدود نکرد) ضمن اینکه گزارش‌هایی وجود دارد، حاکی از اینکه سلاح‌های روسی را گروه‌های مورد حمایت ایران با خود بردند و سامانه‌هایی مانند موشک‌های ضد تانک کورنت از طریق سوریه به لبنان منتقل شدند. عملکرد طالبان در مقایسه با تحریرالشام ناظران دولت ایالات متحده تخمین می‌زنند، طالبان سه‌سال پیش، به دنبال سقوط دولت افغانستان، بیش از 7 میلیارد دلار تجهیزات امریکایی به دست آورد. گزارش آگوست 2022 وزارت دفاع امریکا نشان داد، خودرو‌های زمینی به ارزش 4/ 12 میلیارددلار و هواپیما‌های نظامی به ارزش 923 /3 میلیون دلار پس از خروج ایالات متحده در افغانستان باقی مانده‌اند. همچنین، در یک گزارش غیرعلنی به کنگره آمده که 9 هزار 524 مهمات هوا به زمین، 40 هزار وسیله نقلیه، 300 هزار سلاح سبک و 1/ 5 میلیون گلوله مهمات باقی مانده است. طالبان اکنون نیروی هوایی خود را دارند. گزارشی مربوط به نوامبر 2022 از یک ناظر دولت ایالات متحده نشان می‌دهد، تقریباً دو هفته قبل از تسلط طالبان و بر اساس سوابق وزارت دفاع افغانستان، نیروی هوایی افغانستان 162 هواپیمای باقیمانده از ایالات متحده را در فهرست موجودی خود داشت که از این تعداد، 131 هواپیما قابل استفاده بودند. با این حال، خلبانان افغان حدود یک سوم این هواپیما‌ها و بالگرد‌ها را در روز‌های پایانی عقب‌نشینی، به تاجیکستان و ازبکستان انتقال دادند. 80 فروند دیگر را نیرو‌های امریکایی در کابل، غیرقابل استفاده کردند. امکان دارد برخی از اینها از زمان به قدرت رسیدن طالبان تعمیر شده باشند. در این میان، طالبان برای انتقال نیروها، محموله‌های نظامی و بشردوستانه و مقامات رژیم به هواپیما‌های باقیمانده دوران شوروی متکی هستند. درپی خروج ایالات‌متحده، افغانستان به بازار بزرگی از اسلحه تبدیل شد. بر اساس گزارش‌ها، سلاح‌های امریکایی در کشمیر، پاکستان و غزه مورد استفاده قرار گرفته‌اند و در آینده نیز در میدان‌های جنگ بیشتری به کار گرفته خواهند شد. کارشناسان مدعی هستند که این واقعه، یکی از بزرگ‌ترین انحرافات تسلیحاتی در طول تاریخ است. انتقال بخش عمده تسلیحات ایالات متحده از افغانستان به امریکا بسیار پرهزینه و فاقد ارزش نظامی بود. به همین دلیل، ارزان‌تر بود که امریکایی‌ها، بسیاری از خودرو‌های خود را تبدیل به ضایعات کنند یا آنها را برای نیرو‌های امنیتی افغانستان بگذارند. از سوی دیگر، روسیه از زمان حمله به اوکراین در فوریه 2022 هزاران خودروی جنگی، هواپیما و حتی کشتی جنگی اعم از حدود 8 هزار و 800 خودروی زرهی جنگی، بیش از 3 هزار تانک، 250 جنگنده و بالگرد را از دست داده است. حتی در یک اقتصاد مبتنی بر جنگ، تولید تسلیحات جدید نمی‌تواند این خسارات را جبران کند. به خصوص که مسکو انبار‌های عظیم اسلحه و مهمات مربوط به دوران شوروی را کاهش داده و تانک‌ها و خودرو‌های زرهی قدیمی را به کار گرفته است. روسیه در مسیر کاستن شدید چندین دسته از تسلیحات است که می‌تواند توانایی روسیه برای جنگ را در سال 2025 محدود کند. برخلاف اسلحه‌های M- 16 و کامیون‌های فورد رنجر طالبان که کمکی برای غلبه بر یک دشمن نبود، زرادخانه سوریه این قابلیت را داشت که توانایی نظامی واقعی را فراهم کند. در مجموع و در شرایط کنونی، بسیاری از این محاسبات با توجه به حملات اسرائیل به پایگاه‌ها و تأسیسات نظامی سوریه فرضی است. اما با توجه به تعداد و انواع تسلیحات از دست رفته روسیه و مشتری سابقش در دمشق و مقایسه آن با تلفات و تجهیزات مورد بحث امریکا در افغانستان، باید گفت که مسکو ضربه بزرگ‌تری نسبت به واشینگتن خورده است. منبع : جوان آنلاین