ایرانیان جهان

آخرين مطالب

سرمقاله اعتماد/ نقد اندیشه سیاسی آقای مصباح- 2 خواندنی ها

سرمقاله اعتماد/ نقد اندیشه سیاسی آقای مصباح- 2
  بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اعتماد / «نقد اندیشه سیاسی آقای مصباح- 2» عنوان یادداشت روز در روزنامه اعتماد به قلم عباس عبدی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
متن اصلی ارسالی برای مطالعه و نقد، قدری طولانی و بعضا واجد نکات تکراری بود؛ البته شاگردان ایشان کوشیده‌اند آن را منظم کنند و در مجموع قابل استناد است. به‌ویژه آنکه همه جملات نقل قول مستقیم از ایشان است و استنباط تهیه‌کنندگان متن نیست. در اینجا به ترتیب نظمی که برایم فرستادند گزاره‌های اصلی آن را انتخاب کرده و در زیر هر کدام نقد یا پرسش‌هایی را به تناسب مطرح می‌کنم. خواندن رویکرد سیاسی ایشان در یک متن نیز برای هر خواننده‌ای جالب خواهد بود. بخش‌های منقول در این یادداشت‌ها، تقریبا نزدیک به نیمی از متنی است که از طرف شاگرد ایشان برای بنده ارسال شده است. ابتدا متن مرحوم مصباح را آورده‌ام و سپس نقد خود را نوشته‌ام.
متن: حکومت ارگانی رسمی است که بر رفتارهای اجتماعی افراد جامعه نظارت داشته و سعی می‌کند به رفتارهای اجتماعی مردم جهت ببخشد. اگر مردم از طریق مسالمت‌آمیز جهت‌دهی را پذیرا شدند، مطلوب حاصل است وگرنه حکومت با توسل به قوه قهریه اهدافش را دنبال می‌کند. یعنی اگر کسانی از مقررات وضع شده که برای رسیدن به هدف مورد نظر حکومت لازم است، تخلف کنند با کمک دستگاه‌های انتظامی مجبور به پذیرفتن مقررات می‌شوند که این تعریف شامل حکومت‌های مشروع و نامشروع می‌شود.
نقد: این تعریف از اساس تعریف نادرست و مِن عِندی است و شامل دولت‌های جدید نمی‌شود و شاید معرف حکومت‌های مبتنی بر زور است. ایشان حکومت را چیزی به جز مردم و در مقابل با آن تعریف کرده است. تمام گزاره‌های بعدی که مبتنی بر این تعریف است نیز مشمول همین ایراد بنیادی است. حکومت قانون مبتنی بر وجود قوه مقننه و نمایندگی حکومت بر اساس قانونی است که نهاد تصویب‌کننده آن یعنی مجلس، استقلال نسبی از قدرت قهریه و اجرایی حکومت دارد. به‌علاوه دستگاه قضایی نیز مستقل از دولت‌ها است. پس قوه قهریه و اجرایی حکومت به عنوان کلیتی واحد در برابر مردم معنایی ندارد. اصولا حکومت‌های جدید داعیه و کارکرد هدایت کردن مردم را ندارند. هدایت جامعه خارج از حکومت انجام می‌شود. وظیفه حکومت محدود به اموری است که در قانون اساسی یا قرارداد عمومی مردم برای آن تعیین کرده‌اند و قوا هم از یکدیگر مستقل هستند پس پدیده‌ای یکدست و واحد که ذیل اراده یک نفر باشد در نظام‌های جدید وجود ندارد. سهل است که چنین کارکردی ممتنع و مذموم است.
متن: هنگامی که پذیرفتیم حکومت ضرورت دارد و اساسش به این است که دستوری از مقامی صادر شود و دیگران به آن عمل کنند، قوام حکومت به وجود شخص یا گروهی است که «حاکم»اند و همین طور به انسان‌هایی که می‌بایست دستورات شخص یا گروه حاکم را بپذیرند و بدان عمل کنند.


نقد: این دوگانگی حاکم و محکوم و تابع و رهبر، اصولا در حکومت‌های جور یا غیرقراردادی مطرح است. دوره چنین حکومت‌هایی گذشته است. علت نیز در پیشرفت جوامع است که زیر بار چنین ساختاری نمی‌روند. اصولا در جوامع جدید جامعه بسیار قدرتمندتر و برتر از حکومت است. حکومت نقش نمایندگی جامعه را دارد و فوق آن نیست. کارگزاران نیز از طریق بودجه عمومی مصوب مجلس حقوق‌بگیر مردم هستند.
متن: منظور از «مشروعیت» این است که کسی حق حاکمیت و در دست گرفتن قدرت و حکومت را داشته باشد و مردم وظیفه خواهند داشت از آن حاکم اطاعت کنند. میان «حق حاکمیت» و «تکلیف مردم در اطاعت» تلازم و به اصطلاح منطقی، تضایف برقرار است. یعنی وقتی کسی «حق» داشت، دیگران «تکلیف» دارند آن حق را رعایت کنند. پس می‌توان گفت: «مشروعیت» یعنی «حقانیت». گفته شد «حق حاکمیت» و «تکلیف به اطاعت» با هم ملازمند. پس تفاوتی نیست اگر بپرسیم: چرا حاکم حق دارد دستور بدهد، یا اینکه سوال کنیم: چرا باید مردم از حاکم پیروی کنند و دستورهای او را اجرا نمایند؟ تاکید می‌کنیم اصل لزوم حکومت و حق حاکم در دستور دادن و وظیفه مردم در اطاعت، امری جدا از این است که به چه دلیلی حاکم حق حکومت دارد و چرا مردم وظیفه اطاعت کردن دارند. اکنون بحث در مساله نخست است، نه مساله اخیر.
نقد: تمامی این گزاره‌ها محل سوال و ایراد است. مردم بر اساس قانونی که توافق کرده‌اند حقوقی را تعیین کرده‌اند هم برای خود حقوقی دارند و هم مکلف به تبعیت متناظر با آن حقوق هستند و اتفاقا بیش از مردم این حکومت است که مکلف به تبعیت از این قانون مردم‌نهاد است. هر دو هم حق دارند و هم تکلیف و بار حکومت در تکلیف بیشتر است چون مردم می‌توانند آن را ساقط کنند. در حالی که عکس آن صادق نیست.
اگر حکومتی مشروعیت داشته باشد مردم طبعا تبعیت می‌کنند چون خودشان آن را مقرر کرده‌اند و بقای مشروعیت آن حکومت به این است که مبانی مشروعیتی خود را رعایت کند. حق حاکمیت از آن مردم است. چون چنین مردمی در اندیشه آقای مصباح تعریف نشده است پس در تعریف ایشان از حکومت هم این مردم وجود ندارند و غایب هستند. گویی حکومت چیزی جز اراده مردم و پیش از آن است. 
متن: ملاک مشروعیت حکومت چیست؟ نظریه قرارداد اجتماعی؛ نظریه رضایت؛ نظریه اراده عمومی؛ نظریه عدالت؛ نظریه سعادت یا ارزش‌های اخلاقی؛ نظریه مرجعیت امر الهی یا حکومت اله؛ این شش نظریه را می‌توان به سه محور اساسی برگرداند؛ خواست مردم، عدالت یا مطلق ارزش‌های اخلاقی و حکومت دینی (الهی). طبق سه نظریه نخست، معیار مشروعیت، خواست مردم است. اگر معیار مشروعیت خواست مردم باشد، لازمه‌اش آن است که اگر مردم حکومتی را نخواستند آن حکومت نامشروع باشد ـ هر چند آن حکومت در پی مصالح مردم باشد ـ و اگر مردم خواستار حکومتی بودند آن حکومت مشروع گردد هرچند بر خلاف مصالح مردم حرکت کند و ارزش‌های اخلاقی را رعایت نکند.
نقد: این حرف‌ها بسیار عجیب است؛ چه کسی تشخیص می‌دهد که یک حکومت در پی صلاح مردم است یا نیست؟ اصلا مگر حکومت در پی صلاح مردم باید باشد؟ مگر چنین صلاحیتی دارد؟ حتی اگر چنین ادعایی کند مگر مرجع تشخیص آن خودش است؟ به ‌طور کلی و معمول در همه جا مساله‌دارترین نهادهای جامعه، نهادهای سیاسی منبعث از قدرت هستند چنین نهادهایی چگونه می‌توانند مدعی اصلاح و هدایت مردم بشوند؟ خودشان نیازمند هدایت و اصلاح و نظارت مستمر هستند. به‌علاوه مگر معقول است که حکومتی منبعث از مردم نباشد و مردم هم آن را نخواهند ولی این حکومت در پی مصالح مردم باشد؟ چنین حاکمانی به سرعت و داوطلبانه کنار خواهند رفت. یا ادعای چنین حکومتی دروغین است یا مردم دیوانه‌اند. چنین حکومتی طبعا برای بقای خودش اقدام به سرکوب مردم خواهد کرد. آیا این راه تامین مصالح مردم است؟ در هر حال با این گزاره امام چه خواهید کرد؟ «اکثریت هر چه گفتند آرای ایشان معتبر است ولو به ضرر خودشان باشد، شما که ولی آنها نیستید شما فقط وکیل آنها هستید. مردم خودشان مصالح خودشان را می‌دانند.»


سرمقاله اعتماد/ نقد اندیشه سیاسی آقای مصباح
1403/10/11 - 10:30

لینک کوتاه:
https://www.iranianejahan.ir/Fa/News/1313668/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

پشت پرده انصراف از حضور در اکسپوی ژاپن، ملاحظات داخلی یا سیاسی؟

پرواز ستاره پرسپولیسی به مقصد نامعلوم (عکس)

برلین چاره‌ای جز اعزام ارتش به اوکراین ندارد

هشتمین عجایب جهان باستان کجاست و چگونه کشف شد؟

آیا افزایش صادرات نفت ایران به چین چراغ سبز کاخ سفید است؟

تولید سالانه 506 هزار تن لیتیوم در مالی توسط استرالیا و چین

دختر افغان برای رفتن از ایران اعتصاب غذا کرد و خفه شد

به افغانستان سفر نکنید

از سفر به افغانستان خودداری کنید

درخواست کانادا برای خودداری از سفر به افغانستان

افغانستان محور گفتگوهای مقامات ایران و هند

این دشمن قدیمی و همکار جدید ترامپ کیست؟

شیخ نعیم قاسم: شهید سلیمانی نقشه‌های آمریکا را خنثی کرد

شیخ نعیم قاسم: شهید سلیمانی نابودگر نقشه‌های آمریکا و احیاگر محور مقاومت بود/ : مردم سوریه در آینده نقش مهمی در رویارویی با رژیم صهیونیستی خواهند داشت +فیلم

پزشک ارشد ایالت متحده علیه مشروبات الکلی

شیخ نعیم قاسم: شهید سلیمانی طرح‌های آمریکا و اسرائیل را رسوا کرد

خداحافظی‌های بی‌بازگشت

آمریکا؛ اکران ژانر وحشت در سال نو میلادی

پیشروی اسلام اخوانی

«زنده‌کُشی» در غزه

حمله جنگنده‌های عراق به مخفیگاه‌های داعشی

یک انتخاب چالش‌برانگیز برای خاورمیانه

دستگیری دختر عموی الهام علی‌اف در یونان

دبیرکل حزب‌الله لبنان: شاید صبر ما قبل از اتمام آتش‌بس 60 روزه به سر برسد

پلیس دانمارک: 20 هواپیمای بدون سرنشین بر فراز بندر کپنهاگ رویت شده است

پرداخت وام به متقاضیان خرید پنل خورشیدی

واگذاری سهام سایپا و ایران خودرو تصویب شد

شیخ نعیم قاسم: قاسم سلیمانی نابودگر نقشه‌های آمریکا و احیاگر محور مقاومت بود +فیلم

شیخ نعیم قاسم: شهید سلیمانی نابودگر نقشه‌های آمریکا و احیاگر محور مقاومت بود +فیلم

تصمیم اولیه برخی مدیران قطع کامل برق و گاز صنایع بود/ بسته حمایتی صنایع نمایشی نیست

معاون هماهنگی امور اقتصادی زنجان : 50 درصد اقتصاد این استان با صنعت گره خورده

دستور مهم اقتصادی پزشکیان در جلسه سران سه قوه

تصمیم اولیه برخی مدیران قطع کامل برق و گاز صنایع بود / بسته حمایتی صنایع نمایشی نیست

مهلت تایید «سوابق تحصیلی» تمدید شد

مالیات های ارزش افزوده مناطق آزاد باید در همین مناطق خرج شود

اتحادیه اروپا پورت تایپ سی را ممنوع کرد / اپل بالاخره زیر بار رفت

تولیدکنندگان اروپایی ملزم به اجرای «تایپ-سی برای همه چیز» شدند

ویدیو/ ویروس جدید چینی‌ها، کرونا را زنده می‌کند؟

شیوع ویروس جدید دوباره در چین / آخرالزمان تکرار می‌شود؟

درخواست کانادا برای خودداری از سفارت به افغانستان

وزیر امور خارجه آمریکا: از سقوط اسد متعجب شدیم!

آغاز ساخت نخستین پایگاه نظامی آمریکا در رقه با چراغ سبز جولانی

نخستین گام واشنگتن برای ساخت پایگاه نظامی در سوریه

ماجرای مدالی که بایدن به مسی میدهد چیست؟

حمله هوایی جنگنده‌های آمریکا به سوریه

ایران و اروپا پیش از مذاکرات به دنبال به‌دست آوردن اهرم فشار بر یکدیگر هستند/ محدودیت‌های قبلی آمریکا هزینه حمل و نقل را دو برابر کرده/ تحریم‌های اروپا باعث محدودیت کشتی‌های ایرانی برای پهلوگیری در بنادر اروپایی می شود

اذعان «بلینکن» به تسلیح اوکراین پیش از آغاز عملیات ویژه روسیه

نعیم قاسم: شهید سلیمانی فرمانده راهبردی در سطوح فکری، سیاسی و مبارزاتی بود

مسی از بایدن مدال می گیرد

طرح جدید آمریکا برای فروش سلاح به اسرائیل