ایرانیان جهان -

به گزارش ، روسای جمهورسابق و اسبق دقیقا چه وظیفه و نفشی در سازمان اداری و سیاسی کشور دارند؟ آیا فعال سیاسی خواهند بود؟ واقعیت این است که جایگاه رئیس جمهور سابق اساساً تا قبل از دوره سید محمد خاتمی چندان معنای خاصی نداشت و اولین باری که به این مبحث پرداخته شد در واپسین روزهای عمر دولت دوم وی بود البته پس از آن نیز مسیر نسبتاً پر افت و خیزی را طی کرده است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
چند ماه مانده به پایان دوره دوم اکبر هاشمی رفسنجانی، خود او از توافق با رهبرانقلاب برای به دست گرفتن مسئولیت مجمع تشخیص مصلحت نظام خبر داد، منصبی که هاشمی تا پایان عمر حفظ کرد.
خاتمی بعد از پایان دوره اش با مشکل دفتر مواجه بود و با اختلافاتی که بین نهاد ریاست جمهوری و نزدیکان وی صورت گرفت، خاتمی مجبور شد دفترش را تخلیه کند و در ساختمانی که سیدحسن خمینی در اختیار او قرار داده بود، سکنی گزیند.
اما محمود احمدی نژاد بعد از پایان دوره ریاست جمهوری خود تا مدتی در یکی از ساختمان های ریاست جمهوری در خیابان جردن تهران سکونت داشت که او هم مجبور به تخلیه آن شد ولی در منزل مسکونی خود در نارمک، سازوکارهایی برای دیدار با حامیان و مراجعان خود تهیه کرد.
حسن روحانی هم بعد از پایان دوره خود، در ساختمانی که گفته می شود دفتر اوست، مشغول امور سیاسی و اداری خویش است و تنها رئیس جمهوری است که ماچرای دفتر و تخلیه دفتر برای او اتفاق نیافتاد.
درباره سید ابراهیم رئیسی اتفاق دیگری روی داد و خانواده وی تصمیم گرفتند بنیادی برای رئیس جمهور فقید تاسیس کنند، بنیادی که ردیف بودجه دائمی از بیت المال خواهد داشت.
اما بحث تشکیل دفتر رئیس جمهور سابق نخستین بار در تیر ماه 84 با ابلاغ مصوبه‌ای از سوی عارف -معاون وقت رئیس جمهور- در دستور کار نهاد ریاست جمهوری قرار گرفت تا امکانات لازم برای تخصیص دفتر به روسای جمهور و معاونین اول‌شان و همچنین نخست وزیران دوران انقلاب اسلامی فراهم شود؛ بنا بود این دفاتر با همین عنوان و با 8 پست سازمانی، در ذیل نهاد ریاست جمهوری تعریف شود برای این ساختار حقوق و مزایایی نیز در نظر گرفته شده بود. اما پس از تغییر دولت و در کمتر از 6 ماه مجلس اعلام کرد ایرادات کلی‌ای من جمله اختلال در اختیارات رئیس جمهور بعدی، به این مصوبه وارد است که پس از رفت و آمدها معاون وقت حقوقی و امور مجلس رئیس جمهور به معاون اول درخواست لغو این مصوبه را داد و در نهایت آذر ماه همان سال به طور کلی ملغی اعلام شد.
تا نزدیکی به پایان عمر دولت دهم دیگر صدایی پیرامون چنین مصوبه‌ها و تصمیماتی شنیده نمی‌شد تا اینکه تیر ماه 92 فرا رسید و اخباری مبنی بر تعریف تشکیلات و چارت سازمانی دفتر رئیس‌جمهور سابق در نهاد ریاست‌جمهوری، منتشر شد که این موضوع هم به سرانجام نرسید و با اظهاراتی نظیر ایجاد اخلال در روند کار دولت جدید، عملاً در پیدا کردن جایگاه قانونی-مشورتی راه به جایی نبرد. تا مدت‌ها پس از پایان دولت روحانی هم با وجود قانون مربوطه، گفته می‌شد دولت سیزدهم برای تخصیص دفتر همکاری لازم را نداشته و البته هنوز هم در دولت جدید این ادعاها وجود دارند.
سوال اصلی اینجاست آیا واقعا تخصیص یک دفتر و یا حتی وجود یک ساختار سازمانی مشخص با تعریف حقوق و مزایا برای رسمیت بخشیدن به جایگاه رئیس جمهور سابق کفایت می‌کند؟
پاسخ روشن است! قطع به یقین مسئله با یک دفتر و چندین مدیر و معاونت قابل حل نیست چرا که از اساس نگاه روشنی به بخش سیاسی ماجرا نشده است؛ درواقع اینکه ما دقیقاً برای چه می‌خواهیم این جایگاه تعریف شود و انتظار می‌رود این اشخاص در سپهر سیاسی کشور چه نقشی ایفا کنند؟ البته این موضوع تنها به ایران باز نمی‌گردد حتی در آمریکا و آلمان هم نگاه موجود صرفاً خدماتی و در راستای رتق و فتق مسائل رفاهی این اشخاص است.
اساسا از منظر دیگر، رئیس جمهور سابق نمی تواند از منزل و امکاتات فردی خود و نه بیت المال برای رسیدگی به امور مورد علاقه، دیدار با دوستان و وزیران سابق و ..استفاده کند؟ الزام به استفاده از بیت المال برای این موارد چه ضرورتی دارد؟
البته در این میان باید توجه داشت فعالیت فردی افراد از نگاه قانونی به ایفای نقش سیاسی متفاوت و مجزاست کما اینکه در ایران هم از خاتمی و روحانی تا احمدی نژاد کنشگری فردی خود را نسبت به مسائل دارند اما آن‌ها در حال حاضر جایگاه قانونی‌ای در این راستا ندارند و شاید به جز خاتمی بتوان گفت تا حدی در حاشیه متن سیاست هستند در حالیکه مطلوب نقش‌آفرینی آن‌ها در پس زمینه است.
چرا جایگاه رسمی داشتن حائز اهمیت است؟
به زعم نگارنده نقش مشاوره‌ای رسمی‌ای که برای رؤسای جمهور پیشین تعریف می‌شود می‌تواند متفاوت از سایر مشاورها باشد که این تفاوت مسئله کلیدی ماجراست؛ رئیس جمهور سابق یک کشور، واقع‌بینانه‌ترین نگاه را نسبت به بایدها و نبایدها دارد چرا که در اغلب موارد با همین مسائل دست و پنجه نرم کرده و این مسیر را یک بار طی کرده است و به نظر می‌رسد با چند جلسه بعضاً نمادین نمی‌توان به مقصود رسید. ضمن استفاده از تجربیات، نکته مهم دیگر حفظ شخصیت‌های سیاسی و سرمایه‌ها در درون حاکمیت است که به نظر می‌رسد انتصاب به مجمع تشخیص مصلحت کافی نخواهد بود.
تجربه دیگران
روسای جمهور سابق ایالات متحده آمریکا پس از پایان دوره ریاست جمهوری خود، مجموعه‌ای از امکانات و مزایا را دریافت می‌کنند که شامل موارد زیر می‌شود:
حقوق مادام العمر: روسای جمهور سابق یک حقوق مادام العمر دریافت می‌کنند. بر اساس اطلاعات موجود، این حقوق سالانه حدود 200 هزار دلار است. 
حفاظت امنیتی : سرویس مخفی ایالات متحده به مدت 10 سال پس از ترک دفتر ریاست جمهوری به روسای جمهور سابق حفاظت امنیتی ارائه می‌دهد، اگرچه این مدت برای کسانی که پیش از ژانویه 2013 ریاست جمهوری را ترک کرده‌اند، مادام العمر است.
خدمات اداری: هزینه دفتر ریاست جمهوری سابق بر عهده دولت فدرال است. این شامل امکانات اداری، کارکنان و تجهیزات است.
بیمه درمانی: روسای جمهور سابق تا آخر عمر از بیمه درمانی کامل بهره‌مند می‌شوند.
سفر‌های رایگان : آنها می‌توانند سفر‌های خود را بدون پرداخت هزینه انجام دهند و هزینه‌های این سفر‌ها بر عهده دولت فدرال است.
این مزایا به منظور حفظ شأن و جایگاه روسای جمهور سابق و تسهیل انتقال آنها از مسئولیت‌های ریاست جمهوری به زندگی عادی ارائه می‌شود.