بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - به گزارش اقتصادآنلاین؛ به نقل از دانشجو؛ محمدجواد ظریف، وزیر اسبق امور خارجه ایران، در یک گفتگو به موضوعات مختلفی از جمله پیشینه خانوادگی، فعالیت‌های دانشجویی، نقش او در سیاست خارجی، ارتباط با انجمن حجتیه و روابطش با برخی چهره‌های سیاسی اشاره کرد. در ادامه، مهم‌ترین عناوین بخش اول مصاحبه آمده است:
پیشینه خانوادگی و حساسیت‌های پیرامون آن ظریف اشاره کرد که به دلیل پیشینه خانوادگی معروف و سابقه طولانی در سیاست خارجی، برخی افراد همواره در پی کشف سوابق او بوده‌اند تا بتوانند نکته‌ای علیه او پیدا کنند.
او تأکید کرد که فعالیت دانشجویی‌اش در آمریکا قبل از انقلاب یکی از دلایلی است که باعث تمرکز برخی افراد بر گذشته او شده است. او همچنین تصریح کرد که به دلیل وابستگی به یک خانواده شناخته‌شده، طبیعی است که این خانواده‌ها هم دوستان زیادی داشته باشند و هم دشمنان زیادی.
برخی افرادی که عضو انجمن حجتیه هستند، انسان‌های بسیار خوبی هستند! ظریف در پاسخ به برخی ادعا‌ها درباره عضویت در انجمن حجتیه گفت که برخی از اعضای این انجمن افراد بسیار خوبی هستند و حتی دوستان او محسوب می‌شوند. وی افزود که بسیاری از فارغ‌التحصیلان مدرسه علوی بعد‌ها به سازمان مجاهدین خلق (منافقین) پیوستند.
او به واقعیتی اشاره کرد که در آن دوران، دانش‌آموزان تشویق می‌شدند تا در جلسات مختلف شرکت کنند و درخواست‌های زیادی برای پیوستن به انجمن حجتیه وجود داشت، اما او چنین کاری نکرده است. ظریف تأکید کرد که در میان اعضای این انجمن، افرادی بودند که علاقه‌مند به انقلاب اسلامی بودند.
پدرم تا آخرین لحظه عمرشان با ورود من به فعالیت‌های سیاسی مخالف بود ظریف بیان کرد که پدرش تا آخرین لحظه عمر با ورود او به فعالیت‌های سیاسی مخالف بود. او علاقه به امام خمینی (ره) را زمانی که در ایران بود در خود احساس کرد، اما به دلیل اینکه خانواده‌اش از مقلدان آیت‌الله خویی بودند، به سختی می‌توانست به آرای امام خمینی (ره) دسترسی داشته باشد.
پس از رفتن به آمریکا، با انجمن اسلامی آشنا شد و به آن پیوست، در حالی که این انجمن فعالیتی نیمه‌مخفی داشت و هویت اعضای آن مشخص نبود.
وقتی رژیم شاه سقوط کرد، اولین کاری که کردیم کنسولگری ایران در سانفرانسیسکو را گرفتیم یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مصاحبه، روایت ظریف از تصرف کنسولگری ایران در سانفرانسیسکو پس از سقوط رژیم پهلوی بود. او اشاره کرد که در این ماجرا، همراه با مرحوم دکتر نوربخش و شیخ‌الاسلام، اداره کنسولگری را بر عهده گرفتند.
وی همچنین تأکید کرد که سعید امامی (از چهره‌های امنیتی جنجالی دهه 70) هیچ نقشی در کنسولگری نداشت و در مناطق دیگری از آمریکا مستقر بود.
ظریف در ادامه اشاره کرد که پس از قطع روابط ایران و آمریکا، به دلیل داشتن ویزای دانشجویی، مسئول تحویل کنسولگری سانفرانسیسکو به آمریکایی‌ها شد.
من با سعید امامی رفاقت دیرینه‌ای داشتم، اما خط فکری‌مان با یکدیگر کاملا متفاوت بود ظریف از ارتباط دیرینه خود با سعید امامی سخن گفت و بیان کرد که با وجود رفاقت دیرینه، از نظر فکری اختلاف نظر زیادی داشتند. او توضیح داد که در انجمن اسلامی آمریکا، سیاست‌زدگی چندانی وجود نداشت و اعضا با نگرش‌های مختلف در کنار هم فعالیت می‌کردند.
وی همچنین گفت که همسر سعید امامی از دوستان او در آمریکا و از همکاران همسرش در بخش بین‌الملل بود. ظریف همچنان ارتباط خود را با همسر و فرزندان سعید امامی حفظ کرده و هر از چند گاهی به ملاقات آنها می‌رود.
تصمیم تأثیرگذار ظریف در سیاست خارجی ایران او در بخشی از این مصاحبه به تصمیمی اشاره کرد که در 22 سالگی و بدون داشتن تجربه عملی در سیاست خارجی اتخاذ کرده بود. پیشنهاد او مبنی بر عدم شرکت ایران در جلسه شورای امنیت، به سیاست 6 ساله جمهوری اسلامی تبدیل شد.
ظریف خاطرنشان کرد که هنگامی که وارد نمایندگی ایران در آمریکا شد، تنها چند روز از فتح خرمشهر گذشته بود و به دلیل کم‌تجربگی، بسیار انقلابی عمل می‌کرد.
بدعهدی نماینده شوروی در شورای امنیت باعث پایان حیات سیاسی نماینده ایران در سازمان ملل متحد شد در بخش دیگری از مصاحبه، ظریف به اتفاقی در سازمان ملل اشاره کرد که موجب تغییر سرنوشت یکی از نمایندگان ایران شد. وی توضیح داد که نماینده وقت شوروی در شورای امنیت ابتدا قول داده بود که قطعنامه پیشنهادی علیه ایران را وتو کند، اما در لحظه آخر 180 درجه تغییر موضع داد و علیه ایران رأی داد.
او همچنین نقل کرد که نماینده وقت ایران در سازمان ملل، امیر محلاتی، بعد‌ها به او گفته بود که نماینده شوروی در راهروی سازمان ملل خطاب به او گفته است: «حالا متوجه شدید ما با مخالفان خود چگونه رفتار می‌کنیم!»
در ادامه گفت‌وگوی محمدجواد ظریف موضوعات مهمی درباره سیاست خارجی ایران، نقش وی در تصمیم‌گیری‌های کلیدی، روابط با آمریکا، جنگ تحمیلی، و نقش او در مذاکرات بین‌المللی مورد بررسی قرار گرفت. این گزارش تفصیلی، بر محور‌های کلیدی مصاحبه تمرکز دارد:
بحران نمایندگی ایران در سازمان ملل ظریف در بخشی از مصاحبه خود به بدعهدی شوروی در شورای امنیت اشاره کرد و گفت که این اقدام باعث پایان حیات سیاسی نماینده ایران در سازمان ملل شد. وی توضیح داد که هیاتی از سازمان امنیتی شوروی (KGB) به تهران سفر کرده بودند و وعده داده بودند که قطعنامه پیشنهادی علیه ایران را وتو کنند، اما در لحظه آخر به‌طور کامل تغییر موضع دادند و علیه ایران رأی دادند.
ظریف همچنین به اظهارات نماینده وقت ایران در سازمان ملل، امیر محلاتی، اشاره کرد که گفته بود: «نماینده شوروی در راهروی سازمان ملل به من گفت: حالا متوجه شدید ما چگونه با مخالفان خود رفتار می‌کنیم!»
من در سال 2014 به عنوان ریسک پذیرترین شخصیت در جهان انتخاب شدم محمدجواد ظریف گفت تلاش کردم تا جلوی قطعنامه شورای امنیت علیه ایران بایستم، اما اتفاقات بدی در میدان افتاد و حمله آمریکا به هواپیمای مسافربری رخ داد
وی ادامه داد استفاده عراق از سلاح شیمیایی علیه مردم ما در سردشت و تهدید به استفاده از سلاح شیمیایی علیه تهران روز‌های سخت آن دوران بود
در دوران جنگ تحمیلی، رزیدانس (اقامتگاه سفیر) ایران در نیویورک یک مخروبه بود در دوران جنگ تحمیلی، وضعیت نمایندگی ایران در سازمان ملل بسیار نابسامان بود. ظریف اشاره کرد که رزیدانس (اقامتگاه سفیر) ایران در نیویورک مخروبه بود و سفیر در یک خانه استیجاری زندگی می‌کرد.
یکی از مهم‌ترین مسائل مطرح‌شده در این بخش، چگونگی ارائه پذیرش آتش‌بس از سوی ایران بود. وی تأکید کرد که در ابتدا مخالف ارائه آنی نامه پذیرش آتش‌بس بود و پیشنهاد داد که نامه‌ای رسمی از طرف رئیس‌جمهور وقت (که در آن زمان مقام معظم رهبری بودند) امضا شود. این پیشنهاد پذیرفته شد.
اما مشکل بزرگی که پیش آمد این بود که دبیرکل سازمان ملل در اقامتگاه آخر هفته خود حضور داشت و در مکانی بود که دیپلمات‌های ایرانی اجازه دسترسی به آن را نداشتند. تهران تأکید داشت که این نامه باید پیش از جلسه شورای امنیت به دبیرکل تحویل داده شود. در نتیجه، نماینده ایران، امیر محلاتی، با ماشین شخصی به منزل دبیرکل رفت و تا صبح در ماشین منتظر ماند تا وی بازگردد!
این اتفاق نشان می‌دهد که دیپلماسی ایران در آن دوران با چه مشکلاتی از نظر امکانات، نفوذ و دسترسی به مجامع بین‌المللی مواجه بود.
روایت ظریف از سخن تلخ نماینده انگلیس در شورای امنیت: اگر مجبور نبودید، به آتش بس تن نمی‌دادید! ظریف از یک اظهار تلخ نماینده انگلیس در شورای امنیت یاد کرد که پس از پذیرش قطعنامه 598 توسط ایران، گفته بود:
«اگر مجبور نبودید، به آتش‌بس تن نمی‌دادید!» این جمله نشان‌دهنده برداشت دولت‌های غربی از شرایط ایران در پایان جنگ تحمیلی بود. ظریف در این بخش از مصاحبه تصریح کرد که "ما استاد خرج روغن ریخته برای امامزاده‌ایم! " و برخی افراد قصد داشتند جنگ را ادامه دهند، اما امام خمینی (ره) اجازه نداد و تصمیم به پذیرش قطعنامه گرفت.
مشکل سربازی بنده را آقای ولایتی حل کردند/ سربازی را در وزارت امور خارجه گذراندم ظریف در مورد خدمت سربازی خود و نحوه ورودش به وزارت امور خارجه نیز توضیحاتی ارائه کرد. او گفت که با دخالت علی‌اکبر ولایتی، مشکل سربازی‌اش حل شد و بدون گذراندن دوره آموزشی، سرباز وزارت امور خارجه شد.
وی همچنین اشاره کرد که در زمانی که هنوز سرباز بود، پاسپورت دیپلماتیک دریافت کرد و با آن به ژنو سفر کرد. این مسئله یکی از نکات جالب و چالش‌برانگیز درباره ورود او به دستگاه دیپلماسی ایران بود.
یک جوان بیست ساله چگونه می‌تواند به استخدام نمایندگی ایران در سازمان ملل در آید؟ ظریف پاسخ می‌دهد! وی در پاسخ به این سؤال که "چگونه یک جوان 20 ساله می‌تواند در نمایندگی ایران در سازمان ملل مشغول به کار شود؟ " گفت که در آن زمان:
«کسی که هم ریش داشته باشد، هم نماز بخواند و هم انگلیسی بلد باشد، خیلی کم بود. اما کسی که علاوه بر اینها، حقوق بین‌الملل هم بداند، فقط من بودم!»
این جمله نشان می‌دهد که در آن دوران، کادر دیپلماتیک جمهوری اسلامی در مجامع بین‌المللی بسیار محدود بود و یافتن نیرویی با مشخصات فکری و فنی مورد نیاز دشوار بوده است.
روابط ایران و آمریکا؛ چرا همکاری‌ها به نتیجه نرسید؟ ظریف در این بخش از مصاحبه، درباره روابط ایران و آمریکا توضیح داد و تأکید کرد که: «هدف ما از ارتباط با آمریکا، بهبود روابط نبود، بلکه فقط حل مشکلات بود!»
وی اشاره کرد که در موضوع افغانستان تلاش کرده بود که شرایط به نفع مجاهدین افغان تمام شود. اما در همین مسیر، یکی از مقامات رسمی به او گفته بود: «به هیچ عنوان اجازه نخواهی داشت در مورد روابط دوجانبه با آمریکا مذاکره‌ای انجام بدهی!»
ظریف همچنین قبل از مذاکرات هسته‌ای، سه دور مذاکره مستقیم با آمریکا را با دستور مقام معظم رهبری انجام داده بود. این مذاکرات، که در مورد عراق بود، دو دور قبل از حمله آمریکا به عراق و یک دور پس از حمله آمریکا انجام شد.
نکته کلیدی این است که این مذاکرات با اجازه رهبری انجام شده بود، اما ظریف تأکید کرد که مجاز به مذاکره در مورد روابط ایران و آمریکا نبوده است.
او همچنین گفت که: «بعد از هر مذاکره با آمریکا، روابط ما با این کشور بدتر شد!»
حمدجواد ظریف به موضوعات مهمی پیرامون سیاست خارجی ایران، برجام، روابط ایران و آمریکا، تحولات مرتبط با ترامپ و مسائل هسته‌ای پرداخت. در این گزارش، محور‌های کلیدی این بخش از مصاحبه بررسی می‌شود.
بعد از هر مذاکره با آمریکا، روابط ما با این کشور بدتر شد ظریف در ابتدای این بخش از مصاحبه، تأکید کرد که "روابط بین‌الملل به معنای تو نیکی می‌کن و در دجله انداز نیست! " و مذاکره باید بر اساس تأمین منافع ملی باشد، نه صرفاً بر مبنای نیک‌اندیشی.
وی اظهار داشت که اگر ایران در موضوع گروگان‌ها، افغانستان و عراق به دنبال بهبود روابط با آمریکا بود، این سیاست شکست خورده است، اما این هدف اصلی مذاکرات ایران نبوده است. این موضع نشان می‌دهد که ایران مذاکره را ابزاری برای حل مشکلات مشخص می‌داند، نه وسیله‌ای برای برقراری روابط دوستانه با آمریکا.
در تجربه برجام، آمریکایی‌ها خلف وعده کردند و این موضوع بر اساس یک برداشت غلط صورت گرفت ظریف به تجربه برجام اشاره کرد و گفت که آمریکایی‌ها خلف وعده کردند و این موضوع به دلیل یک برداشت غلط از سوی آنها رخ داد.
وی توضیح داد که مایک پومپئو و جان بولتون، سیاستمداران تندروی آمریکایی، این تفکر را وارد ذهن ترامپ کردند که خروج از برجام باعث فروپاشی ایران خواهد شد. این برداشت غلط منجر به خروج ترامپ از برجام شد، در حالی که ایران همچنان به توافق پایبند بود.
ظریف اشاره کرد که چند هفته بعد از ورود پومپئو و بولتون به کاخ سفید، ترامپ از برجام خارج شد. این اقدام باعث شد که این تصور که "آمریکایی‌ها قابل اعتماد نیستند"، در ایران تقویت شود.
کشوری که تاکنون اسنپ بک را اجرا کرده، ایران است! ظریف در خصوص مکانیسم اسنپ‌بک (بازگشت تحریم‌ها) تأکید کرد که: «کشوری که تاکنون اسنپ‌بک را اجرا کرده، ایران است، در حالی که طرف آمریکایی هنوز موفق به اجرایی کردن آن نشده است.»
او اشاره کرد که برجام دارای سازوکاری برای بی‌اعتمادی طرفین بود و بر این اساس، آمریکا تنها موفق شده است تحریم‌هایی را که به طور مستقیم تحت کنترل خودش بوده، بازگرداند، اما هنوز تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران فعال نشده است.
من مسئول پاسخگوی رفتار خودم هستم نه بعد و قبل از آن! یکی از نکات مهمی که ظریف به آن اشاره کرد، مسئولیت عملکرد خود در سیاست خارجی بود. وی گفت: «من مسئول پاسخگویی به رفتار خودم هستم، نه آنچه قبل یا بعد از من رخ داده است.»
او همچنین اظهار داشت که بعد از امضای برجام، اتفاقات زیادی افتاد که او در قبال آنها پاسخگو نیست.
ظریف به موفقیت ایران در شکست دادن آمریکا در سازمان ملل پس از خروج ترامپ از برجام اشاره کرد. وی گفت: «زمانی وزارت خارجه را تحویل دادم که آمریکا با 13 رأی مخالف در برابر 2 رأی موافق در شورای امنیت و با 110 رأی مخالف در برابر 10 رأی موافق در مجمع عمومی سازمان ملل شکست خورد.»
این آمار نشان می‌دهد که ایران توانست جامعه بین‌المللی را متقاعد کند که این آمریکا بود که برجام را نقض کرده، نه ایران.
ظریف همچنین بیان کرد که آمریکا انتظار داشت کشور‌هایی که از آن کمک مالی دریافت می‌کنند، علیه ایران رأی دهند، اما نتیجه رأی‌گیری کاملاً برعکس شد. این موضوع نشان‌دهنده شکست دیپلماسی آمریکا در متقاعد کردن جهان برای اعمال فشار بر ایران بود.
من نامه ترامپ را ندیدم و هیچ اطلاعی از محتوای آن ندارم ظریف اظهار داشت که هیچ‌گاه نامه ترامپ را ندیده و هیچ اطلاعی از محتوای آن ندارد.
وی تأکید کرد که "در دیپلماسی یاد گرفته‌ام که تا زمانی که اطلاعاتی نداشته باشم، تحلیل ارائه نمی‌کنم. " این جمله نشان‌دهنده رویکرد محتاطانه ظریف در ارائه تحلیل‌های دیپلماتیک است.
بهترین مواجه ما با ترامپ این است که نباید تندروی را تقویت کنیم! ظریف در خصوص بهترین راهکار برای مواجهه با ترامپ اظهار داشت که "نباید تندروی را تقویت کنیم. "
او تأکید کرد که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود، هم در گفتار و هم در عمل بسیار تندرو بود. اما در دوره دوم، سیاستی تبلیغاتی همراه با یک برنامه عملیاتی را دنبال می‌کند.
وی همچنین درباره نیت واقعی ترامپ نسبت به ایران گفت: «معلوم نیست که آیا ترامپ واقعاً به صلح گرایش دارد یا اینکه اطرافیان تندروی او قصد دارند علیه ایران اقدامی انجام دهند.»
او در نهایت تأکید کرد که ایران اجازه نخواهد داد که آمریکا و اسرائیل، ایران را به عنوان یک کشور جنگ‌طلب معرفی کنند.
در این بخش از مصاحبه، محمدجواد ظریف به موضوعات مهمی همچون نقش ایران در دیپلماسی بین‌المللی، تعامل با روسیه، تحولات سوریه، محدودیت‌های دوران وزارتش، نحوه کناره‌گیری از دولت و همچنین روابطش با شخصیت‌های برجسته داخلی و خارجی پرداخته است. در ادامه، مهم‌ترین محور‌های این گفت‌و‌گو بررسی می‌شود.
همیشه گفته‌ام شما اگر پشت میز مذاکره نباشید، روی میز مذاکره قرار خواهید گرفت ظریف بار دیگر بر اهمیت حضور در مذاکرات بین‌المللی تأکید کرد و گفت: «همیشه گفته‌ام شما اگر پشت میز مذاکره نباشید، روی میز مذاکره قرار خواهید گرفت.»
وی تصریح کرد که ایران نباید منافع خود را به دیگران واگذار کند و لازم است که به‌عنوان بخشی از راه‌حل، مستقیماً در معادلات جهانی حضور داشته باشد. این سخنان نشان‌دهنده دیدگاه مستقل ظریف نسبت به سیاست خارجی و مخالفت با واگذاری تصمیم‌گیری‌ها به قدرت‌های دیگر است.
او همچنین گفت که در دوران وزارتش، از ولادیمیر پوتین خواسته شده بود تا با ترامپ مذاکره کند، البته این درخواست با هماهنگی مقامات عالی نظام انجام شده بود. این موضوع نشان‌دهنده تلاش‌های دیپلماتیک ایران در سطح کلان و از طریق کانال‌های غیرمستقیم برای مدیریت تنش‌های بین‌المللی است.
به هیچ وجه مخالف کار با روسیه نیستم، اما انحصار کنشگری‌مان نباید در دست یک کشور باشد!
ظریف با وجود حمایت از همکاری با روسیه، نسبت به انحصارگرایی در روابط خارجی ایران هشدار داد.
او گفت: «به هیچ وجه مخالف کار با روسیه نیستم، اما انحصار کنشگری‌مان نباید در دست یک کشور باشد!»
وی تأکید کرد که ایران باید خودش بخشی از راه‌حل باشد و نباید کنشگری‌اش را به دیگران واگذار کند. این موضع نشان‌دهنده نگاه واقع‌گرایانه ظریف به روابط بین‌الملل و تأکید بر استقلال ایران در تصمیم‌گیری‌های کلان دیپلماتیک است.
حکومت قبلی سوریه قطعا اشتباهاتی داشت/ آقای بشار اسد فکر می‌کرد همیشه دست بالا را خواهد داشت! یکی از مهم‌ترین بخش‌های این گفت‌و‌گو، نگاه ظریف به تحولات سوریه است. او به صراحت گفت که: «حکومت قبلی سوریه قطعاً اشتباهاتی داشت. آقای بشار اسد فکر می‌کرد که همیشه دست بالا را خواهد داشت!»
وی همچنین گفت که روند آستانه (مذاکرات صلح سوریه بین ایران، روسیه و ترکیه) به طور ناعادلانه‌ای به ثبت سازمان ملل رسید، در حالی که ایران در روند نظامی آن مشارکت نداشت. این موضوع نشان می‌دهد که ایران در برخی مواقع در تصمیم‌گیری‌های کلان بین‌المللی، از جمله مذاکرات سوریه، از سوی برخی متحدانش نادیده گرفته شده است.
انتقاد از عملکرد روسیه در سوریه نیز از دیگر محور‌های مهم این بخش از مصاحبه بود. ظریف فاش کرد که: «شهید سلیمانی در مورد سوریه بار‌ها از روس‌ها گلایه می‌کرد و مخالف انتقال گروه‌های مسلح به ادلب بود، اما متأسفانه روس‌ها این توافق را پذیرفتند.»
این جمله نشان می‌دهد که بین ایران و روسیه در مورد مسائل سوریه اختلاف‌نظر‌هایی وجود داشته است، و برخلاف تصور عمومی، روابط ایران و روسیه همیشه همسو و بدون تنش نبوده است.
ماجرای کنار گذاشته شدن ظریف از دولت یکی از جنجالی‌ترین بخش‌های این مصاحبه، روایت ظریف از نحوه کناره‌گیری‌اش از دولت بود.
او گفت که در روز چهارشنبه‌ای، از دفتر حجت الاسلام محسنی اژه‌ای (رئیس قوه قضائیه) با دفتر او تماس گرفته شد و وی را "دعوت" کردند.
ظریف توضیح داد که در دیدار با اژه‌ای، ابتدا به مدت یک ساعت درباره مسائل بین‌المللی گفت‌و‌گو کردند، اما در دقایق پایانی، اژه‌ای از او خواست که استعفا دهد.
وی در پاسخ گفته بود: «در دولت زیاد به من خوش نمی‌گذرد!»
وی همچنین اشاره کرد که برخی افراد محدودیت‌های شدیدی بر او و علی طیب‌نیا اعمال کرده بودند.
نکته مهم دیگر در این بخش از مصاحبه، این بود که ظریف ترجیح می‌داد که دادگاه او را برکنار کند تا اینکه خودش استعفا دهد. اما محسنی اژه‌ای به او گفت: «به مصلحت نیست!»
برخی‌ها می‌گویند من نازک نارنجی هستم، اما بعید میدانم آدم پوست کلفتی به اندازه من وجود داشته باشد! ظریف با انتقاد از موج توهین‌ها و حملات رسانه‌ای علیه خود و خانواده‌اش، گفت: «برخی می‌گویند من نازک‌نارنجی هستم، اما بعید می‌دانم آدمی پوست‌کلفت‌تر از من وجود داشته باشد!»
او گفت که حتی به پدربزرگش هم توهین کرده و او را "بهایی" خوانده‌اند. این جمله نشان‌دهنده شدت تخریب‌های سیاسی و شخصی علیه او طی سال‌های اخیر است.
ظریف در بخش پایانی مصاحبه، درباره نگاه خود به شخصیت‌های برجسته داخلی و خارجی اظهارنظر کرد:
مسعود پزشکیان: "انسانی صادق، وارسته و پاک‌دست"
شهید قاسم سلیمانی: "قهرمان ملی و دوست نزدیک"
شهید سیدحسن نصرالله: "متفکر برجسته و مجاهد عظیم"