بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
چرا یک کشور حوزه خلیج فارس برای درگیری‌ای در اروپای شرقی میانجی‌گری می‌کند؟
 عربستان سعودی 3000 کیلومتر از اوکراین فاصله دارد و از نظر سیاسی فاصله بیشتری نیز دارد، بنابراین در نگاه اول ممکن است به نظر برسد که این کشور ارتباطی با جنگ جاری در اوکراین ندارد. اما این کشور حوزه خلیج فارس به‌عنوان واسطه‌ای کلیدی در جدی‌ترین مذاکرات آتش‌بس از زمان آغاز تهاجم سه ساله روسیه به اوکراین ظاهر شده است.
به نوشته وبسایت تحلیلی کانورسیشن، در حالی که مقامات ایالات متحده هدایت تلاش‌ها برای دستیابی به توافق را بر عهده دارند، این پایتخت عربستان است که میزبان مذاکرات حیاتی بوده است.
در روز 10 مارس، در بحبوحه فعالیت‌های دیپلماتیک فشرده، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و بالاترین مقام سیاسی این کشور، دیدارهای جداگانه‌ای با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، و یک هیئت آمریکایی به سرپرستی وزیر امور خارجه، مارکو روبیو، و مشاور امنیت ملی، مایک والتز، برگزار کرد. روز بعد، مقامات ارشد عربستانی نشست‌های رودررویی را بین هیئت‌های آمریکایی و اوکراینی تسهیل کردند.
توافق حاصل‌شده، که اکنون در مسکو در حال بررسی است، از آن جهت دارای اهمیت بیشتری است که پس از شکست مذاکرات دیپلماتیک در کاخ سفید بین زلنسکی، دونالد ترامپ و معاون وی، جی‌دی ونس، صورت گرفت.
اینکه آتش‌بس موقت 30 روزه پیشنهادی عملی شود یا خیر، همچنان نامشخص است. در تاریخ 14 مارس، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، اعلام کرد که با اصول این پیشنهاد موافق است، اما تأکید کرد که هنوز جزئیات زیادی باید مورد بررسی قرار گیرد.
در صورت دستیابی به توافق، دلایلی محکم وجود دارد که این توافق در عربستان سعودی امضا شود، کشوری که نه تنها میزبان جدیدترین مذاکرات ایالات متحده و اوکراین بوده، بلکه میزبان دورهای قبلی مذاکرات سطح‌بالای روسیه و ایالات متحده نیز بوده است.
اما چرا یک کشور حوزه خلیج فارس برای درگیری‌ای در اروپای شرقی میانجی‌گری می‌کند؟ پاسخ این مسئله در جاه‌طلبی‌های دیپلماتیک این پادشاهی و تمایل آن برای ارائه تصویری مثبت‌تر از خود در سطح جهانی نهفته است. در پس‌زمینه این اقدامات، هدف عربستان برای داشتن موقعیت بهتر در صورت انجام مذاکرات دیپلماتیک در منطقه خود، به‌ویژه در مورد هرگونه گفتگو بین ایالات متحده و ایران، نیز قابل مشاهده است.
انقلاب دیپلماتیک محمد بن سلمان
نقش دیپلماتیک فزاینده عربستان سعودی از سال 2022 به یکی از ویژگی‌های سیاست خارجی این کشور تبدیل شده است. ولیعهد محمد بن سلمان، که در آن سال به عنوان نخست‌وزیر منصوب شد، عربستان سعودی را به‌عنوان قدرتی که کشورهای عربی و اسلامی را گرد هم میاورد، می‌بیند.
بر این اساس، مقامات این کشور موظف شده‌اند که رهبری دیپلماسی منطقه‌ای در مسائل مختلف مهم، از جمله درگیری‌ها در غزه و سودان را بر عهده بگیرند. در عین حال، سعودی‌ها فرایند آشتی با ایران را شروع کرده‌اند، کشوری که مدت‌ها به‌عنوان رقیب اصلی منطقه‌ای برای نفوذ عربستان شناخته می‌شده است.
این تغییر رویکرد دیپلماتیک نشان‌دهنده تغییر سیاست‌های تقابلی است که ولیعهد در دوران قدرت‌گیری‌اش در عربستان سعودی بین سال‌های 2015 تا 2018 اتخاذ کرده بود. سیاست‌هایی مانند مداخله نظامی عربستان در یمن، محاصره قطر، بازداشت سعد حریری نخست‌وزیر لبنان و تبدیل هتل ریتز-کارلتون در ریاض به یک زندان موقت، همگی تصویر یک تصمیم‌گیرنده تکانه‌ای را از ولیعهد جوان ایجاد کرده بودند. سپس در سال 2018، قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار در کنسولگری سعودی در استانبول رخ داد.
این رویکرد نتیجه‌ای در جهت ثبات نداشت، بلکه کشور را درگیر جنگی غیرقابل پیروزی در یمن، دعوای بی‌نتیجه با قطر و انزوای دیپلماتیک از سوی مقامات غربی کرد.
دوست اوکراین و روسیه
در خصوص جنگ اوکراین، نقش میانجی‌گری ریاض با تصویر عربستان به‌عنوان یک کشور بی‌طرف در این درگیری تقویت شده است. مقامات سعودی، مانند همتایان خود در دیگر کشورهای خلیج فارس، مدت‌هاست که سعی کرده‌اند از جانب‌گیری در رقابت‌های ‌قدرت‌های بزرگ و رقابت‌های استراتژیک خودداری کنند. به همین دلیل، این کشور از زمان آغاز جنگ در اروپا، روابط کاری‌اش را با هر دو کشور روسیه و اوکراین حفظ کرده است.
برای مثال، در سال 2022، عربستان سعودی و روسیه - که هر دو رهبران اوپک+ هستند – یک کاهش در تولید نفت را هماهنگ کردند تا از مسکو در برابر تأثیرات تحریم‌های جهانی که غرب پس از حمله روسیه به اوکراین اعمال کرد، محافظت کنند. اما تنها چند ماه بعد، عربستان سعودی از زلنسکی دعوت کرد تا در نشست اتحادیه عرب در شهر جده سخنرانی کند.
این مقدمه‌ای بود برای نشست بین‌المللی 2023 که باز هم در جده برگزار شد و نمایندگان 40 کشور را گرد هم آورد تا در مورد جنگ جاری گفتگو کنند.
اگرچه این نشست نتواست دستاوردی بزرگ به همراه داشته باشد، اما نشان داد که ولیعهد عربستان قصد دارد به‌عنوان یک واسطه دیپلماتیک در جنگ اوکراین و روسیه ایفای نقش کند و از نفوذ خود برای گرد هم آوردن طرف‌ها استفاده کند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی پس از آن تبادل گاه‌به‌گاه زندانیان میان دو کشور را تسهیل کردند، از معدود موفقیت‌های دیپلماتیک در سه سال جنگ.
میدانی برای دیپلماسی
مشارکت مستقیم در دیپلماسی بین‌المللی با ریسک بالا، در بزرگ‌ترین جنگ اروپا از زمان پایان جنگ جهانی در سال 1945، بدون شک گامی رو به جلو برای جاه‌طلبی‌های عربستان است. اما تلاش‌های این کشور صرفاً از روی دلسوزی نیست. ریاض معتقد است که می‌تواند از چنین تلاش‌های دیپلماتیک بهره‌برداری کند.
ریاست‌جمهوری ترامپ با خواسته‌های عربستان همخوانی داشت. ترامپ تمایل خود را برای دیده شدن به‌عنوان یک میانجی و معامله‌گر روشن کرده است، اما او به مکانی بی‌طرف نیاز دارد تا دیپلماسی در آن به نتیجه برسد.
تنها چند هفته پس از شروع دولت جدید ایالات متحده، پایتخت عربستان میزبان اولین دیدار میان وزیر امور خارجه ایالات متحده و وزیر امور خارجه روسیه پس از حمله روسیه در سال 2022 بود. این دیدار به توافقی برای «بازسازی روابط دوجانبه» و ایجاد یک سازوکار مشورتی برای «پرداختن به مسائل ناخوشایند» در روابط منجر شد.
دو دور از مذاکرات در ریاض - ابتدا با روسیه و سپس با اوکراین - رهبری عربستان را به‌طور قاطع در فرآیند دیپلماتیک قرار داد. این مذاکرات همچنین تا حدی به احیای تصویر محمد بن سلمان کمک کرد. تصویر ولیعهد که با گرمی از زلنسکی استقبال می‌کند، به‌طور واضح با تصاویری از نشست پرتنش در کاخ سفید که در سراسر جهان منتشر شد، تفاوت داشت و ولیعهد را به‌عنوان یک شخصیت دیپلماتیک مطرح کرد.
نگاه به تهران
این تصاویر مثبت از بن سلمان در سال 2019 غیرقابل تصور به نظر می‌رسید، زمانی که ولیعهد عربستان مورد غضب قرار گرفت و جو بایدن، کاندیدای ریاست‌جمهوری وقت، عربستان را یک «کشور طردشده» خواند.
تغییر این تصویر منفی جهانی از عربستان سعودی برای جذب ده‌ها میلیون توریستی که برای موفقیت ابر پروژه‌های ریاض ضروری است - رویدادهای ورزشی، فرهنگی و گردشگری که سعودی‌ها امیدوارند به رشد اقتصادی کشور کمک کنند و وابستگی آن به صادرات سوخت‌های فسیلی را کاهش دهند.
در حالی که کاهش تنش‌ها با ایران و حمایت از آتش‌بس شکننده یمن به‌منظور کاهش آسیب‌پذیری عربستان در برابر نوسانات منطقه‌ای است، تسهیل دیپلماسی در مورد اوکراین راهی نسبتاً کم‌هزینه برای تغییر روایت‌ها درباره عربستان است. 
در نهایت، هرگونه شکست در مذاکرات روسیه-ایالات متحده-اوکراین احتمالاً به سعودی‌ها نسبت داده نخواهد شد.
در حقیقت، مقامات سعودی ممکن است تعامل خود با مقامات ایالات متحده در مورد اوکراین را به‌عنوان مقدمه‌ای برای همکاری‌های دیپلماتیک بیشتر ببینند. این امر به‌ویژه اگر محمد بن سلمان بتواند خود را در دیدگاه ترامپ به‌عنوان یک شریک ضروری تثبیت کند، بیشتر صادق خواهد بود.
مقامات سعودی از آخرین مذاکرات مهم میان ایران و ایالات متحده که همچنین شامل چندین قدرت بزرگ جهانی بود و به توافق هسته‌ای ایران در سال 2016 انجامید، کنار گذاشته شدند. ترامپ پس از ورود به کاخ سفید در سال 2017 از این توافق خارج شد و روابط ایالات متحده و ایران از آن زمان رو به زوال رفت.
دولت ایالات متحده پیش از این ایده ازسرگیری مذاکرات با تهران درباره توانمندی‌های هسته‌ای آن را مطرح کرده است.
قرار گرفتن عربستان سعودی در میانه هر تلاشی برای دستیابی به توافق هسته‌ای جدید که جایگزین یا تکمیل‌کننده توافق قبلی باشد، اقدامی پرخطر است، با توجه به شدت احساسات ایالات متحده و ایران و هم‌زیستی پرتنش تهران و ریاض.
اما چنین اقدامی به پادشاهی سعودی چیزی را خواهد داد که به شدت خواهان آن است: جایگاهی در مذاکرات.
بازار