ایرانیان جهان - ایرنا / در روزهای اخیر به واسطه دستگیری شهردار استانبول، شهرهای مختلف ترکیه شاهد اعتراضات گسترده‌ای بوده است؛ اعتراضاتی که پس لرزه‌های آن اقتصاد ترکیه را لرزانده و تداوم آن می‌تواند فضای سیاسی این کشور را ملتهب و تنش‌آلود کند.
پلیس ترکیه صبح چهارشنبه (29 اسفند) «امام اوغلو» را به اتهام فساد مالی و ارتباط با حزب غیرقانونی کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) بازداشت کرد و این آغاز یک بحران در ترکیه شد.
امام اوغلو از اپوزیسیون اصلی حزب «سی اچ پی» و رقیب سیاسی اصلی رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه است و این بازداشت فقط چند روز پیش از آن صورت گرفت که حزب امام اوغلو قصد داشت وی را به عنوان نامزد خود در انتخابات ریاست جمهوری 2028 معرفی کند.
شهردار استانبول 29 اسفند با انتشار یک ویدیو که پیش از بازداشتش در منزلش ضبط کرده بود، این اقدام دولت اردوغان را کودتا علیه اراده مردم ترکیه خواند.
تظاهرات دانشجویان در استانبول علیه رجب طیب اردوغان
در همان روز و پس از انتشار اخبار دستگیری شهردار استانبول، دانشجویان ترکیه در اعتراض به بازداشت «اکرم امام‌اوغلو» شهردار استانبول دست به تظاهرات زدند. این تظاهرات که به دنبال بازداشت امام‌اوغلو شهردار استانبول متهم به فساد و کمک به یک گروه تروریستی برگزار شده است، با مداخله پلیس ترکیه متفرق شد.

بازار

معترضان معتقدند بازداشت امام‌اوغلو عضو حزب جمهوری خلق (CHP) که به عنوان اصلی‌ترین رقیب سیاسی رجب طیب اردوغان شناخته می‌شود، «تلاشی برای کودتا علیه رئیس جمهور آینده ترکیه» است.
کارشناسان بر این باروند که این بازداشت می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر وضعیت سیاسی ترکیه و گسترش دامنه اعتراضات و تشدید احتمالی تنش‌ها در فضای سیاسی ترکیه منجر شود.
راهپیمایی اعتراضی گسترده در ترکیه پس از بازداشت رقیب اصلی اردوغان در انتخابات
اوزگور اوزل رهبر حزب «سی اچ پی» عصر چهارشنبه (روز نخست بازداشت شهردار استانبول) در جمع ده‌ها هزار نفری که در مقابل دفاتر شهرداری استانبول جمع شده بودند، سخنرانی کرد و امام اوغلو را رئیس‌جمهور آینده ترکیه توصیف کرد.
یلماز تونج وزیر دادگستری ترکیه در ساعات ابتدایی چهارشنبه اعلام کرد که در مجموع 106 نفر از جمله امام اوغلو در چارچوب دو تحقیق جداگانه در مورد اتهامات فساد و تروریسم بازداشت شده اند.

علیرغم ممنوعیت چهار روزه تظاهرات که پس از بازداشت ها اعمال شد، دهها هزار نفر چهارشنبه شب در مقابل دفاتر شهرداری استانبول در ساراچان تجمع کرده و شعار دادند: «در تنهایی پیروزی نیست؛ یا همه با هم یا هیچ کدام.»
دیلک امام اوغلو همسر شهردار استانبول که در میان معترضان حضور داشت، خطاب به جمعیت گفت: «نپذیرید، اگر بپذیرید، دموکراسی نابود خواهد شد. روزی که دولت مخالفان خود را هدف بگیرد، روز مرگ دموکراسی است.»
از ممنوعیت برپایی تجمع و تظاهرات تا مسدود شدن شبکه های اجتماعی
به نقل از رسانه‌های ترکیه، استاندار استانبول ترکیه در پی برگزاری تظاهرات گسترده در اعتراض به دستگیری «اکرم امام اوغلو» شهردار استانبول و رقیب رجب طیب اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه، برپایی تجمعات و برگزاری تظاهرات در این استان را تا 23 مارس (سوم فروردین 1404) ممنوع اعلام کرد.
در این بیانیه، هدف از این تصمیم حفظ امنیت عمومی و جلوگیری از هر گونه حادثه‌ای که می‌تواند بر ثبات شهر استانبول تاثیر بگذارد، عنوان شده است. بیانیه استانداری استانبول اضافه کرد که نیروهای امنیتی ترکیه اقدامات لازم را برای اطمینان از اجرای این تصمیم انجام خواهند داد.
بر اساس گزارش رسانه‌های ترکیه، همزمان با دستگیری شهردار استانبول به اتهام فساد و کلاهبرداری، مقامات ترکیه از چهارشنبه شب دسترسی به چندین سکوی رسانه‌های اجتماعی از جمله «اینستاگرام، فیسبوک و توئیتر» را مسدود کردند.
به گفته منابع خبری ترکیه، مقامات این کشور، امام اوغلو شهردار استانبول و یکی از رقبای رجب طیب اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری را به اتهام رهبری یک گروه که در رشوه خواری، فساد مالی و تسهیل فعالیت‌های سازمان‌های تروریستی فعالیت داشته است، دستگیر کردند و این اتهامات می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر چشم‌انداز سیاسی ترکیه داشته باشد.

این تصمیم واکنش‌های گسترده‌ای را برانگیخت و برخی آن را اقدامی با انگیزه سیاسی با هدف تضعیف نقش مخالفان رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دانستند و برخی دیگر آن را بخشی از اقدامات قانونی برای مبارزه با فساد ارزیابی کردند.
به نوشته رسانه‌های ترکیه از جمله پایگاه خبری «ترکیا بالعربی»، این تحول در بحبوحه تشدید مناقشات بر سر آینده اپوزیسیون ترکیه صورت می‌گیرد، به ویژه اینکه «امام اوغلو» به عنوان یک شخصیت برجسته در نظر گرفته می‌شود که حزب حاکم «عدالت و توسعه» را در انتخابات آینده ریاست جمهوری به چالش می‌کشد.
حمایت شهردار آنکارا از شهردار بازداشت شده استانبول
«منصور یاواش» شهردار آنکارا حمایت خود را از «اکرم امام اوغلو» شهردار استانبول که مقامات ترکیه او را با ادعای دریافت رشوه و مشارکت در حمایت از سازمان های تروریستی بازداشت کرده اند اعلام کرد و تصمیم خود را برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری به حالت تعلیق در آورد.
در اقدامی قابل توجه که نشان دهنده تشدید تنش‌ها در صحنه سیاسی ترکیه است، منصور یاواش شهردار آنکارا حمایت کامل خود را از اکرم امام اوغلو شهردار استانبول در برابر آنچه او آن را بی‌عدالتی در پرونده‌های حقوقی و سیاسی مرتبط با شهردار استانبول دانست، اعلام کرد.

یاواش در بیانیه‌ای تاکید کرد که این بی‌عدالتی را نمی‌پذیرد و در طول این روند در کنار امام اوغلو خواهد ایستاد.
وی همچنین تاکید کرد که موضع او تنها به حمایت معنوی محدود نمی‌شود، بلکه شامل نظارت دقیق بر پیشرفت پرونده و تاثیر آن بر چشم‌انداز سیاسی کشور است.
تنش در پارلمان ترکیه درپی بازداشت شهردار استانبول
ترکیه از دیروز چهارشنبه پس از اقدام دولت ترکیه در بازداشت «اکرم امام‌اوغلو» شهردار استانبول (از اعضای حزب جمهوری خلق ترکیه)، صحنه اعتراضات و ناآراکی ها است؛ به طوری که جلسات پارلمان هم دچار تنش شده است.

روز پنجشنبه (30 اسفند) نیز همانند دیروز جلسات پارلمان شاهد تنش بود و یکی از نمایندگان حزب حاکم علیه امام‌ اوغلو سخنرانی کرد که با واکنش منفی نمایندگان حزب جمهوری خلق مواجه شد و آنها با ایجاد سر و صدا مانع ادامه این سخنرانی شدند.
از نخستین واکنش اردوغان تا ورود پلیس ترکیه به ماجرا
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در واکنش به بازداشت شهردار استانبول اظهار کرد که اپوزیسیون به جای پاسخگویی به اتهامات فساد، تلاش می‌کند با شعارهای سیاسی مردم را گمراه کند.
رئیس‌جمهور ترکیه، اعلام کرد که دولت، حزب حاکم و ائتلاف سیاسی او زمانی برای هدر دادن در نمایش‌های سیاسی اپوزیسیون ندارند.
وی ادامه داد: اپوزیسیون تلاش می‌کند بر اشتباهات خود سرپوش بگذارد.
بر اساس گزارش رویترز، معترضان در شهرهای آنکارا، ازمیر و استانبول خصوصا در دانشگاه‌ها با پلیس درگیر شدند. همچنین بسیاری از معترضان به سمت دفتر شهرداری استانبول راهپیمایی کردند.

این اعتراضات در حالی انجام شد که مقام‌های ترکیه برگزاری تجمع را به مدت چهار روز ممنوع و دسترسی به برخی شبکه‌های اجتماعی را محدود کرده‌اند.
گزارش‌ها حاکی است که پلیس پنجشنبه شب در شهرهای آنکارا و ازمیر برای متفرق کردن معترضان از خودروهای آب‌پاش استفاده کرد.
دولت ترکیه اعلام کرد که در درگیری‌های شهر استانبول 6 افسر پلیس زخمی شدند.
فرانسه و آلمان بازداشت شهردار استانبول را محکوم کردند
شولتس صدر اعظم آلمان یک روز بعد از دستگیر شدن «اکرم امام‌اوغلو»، شهردار شهر استانبول و عضو ارشد حزب اپوزیسیون «مردم جمهوریخواه» در ترکیه که به عنوان رقیب انتخاباتی اصلی برای «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهور ترکیه شناخته می‌شود، این اتفاق را محکوم کرد.
او در صحبت‌هایش به هنگام ورود به اجلاس مقامات و رهبران اتحادیه اروپا در شهر بروکسل دستگیر کردن شهردار استانبول را «یک نشانه بسیار بسیار بد» برای دموکراسی ترکیه و روابط این کشور با اتحادیه اروپا دانسته و از رهبران ترکیه خواست «فورا با این موضوع پایان دهند.»
شولتس بیان داشت که برلین و بروکسل تلاش زیادی برای بهبود روابط خود با ترکیه در سالهای اخیر صرف کرده‌اند. او گفت: «به همین دلیل دستگیر کردن یک سیاستمدار مخالف مهم همچون شهردار استانبول یک نشانه بسیار بسیار بد است.»
وزارت امور خارجه فرانسه نیز بازداشت اکرم امام‌اوغلو را محکوم و نسبت به آن ابراز نگرانی کرد.

«کریستوف لوموان»، یک سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه نیز اظهار کرد که فرانسه «عمیقاً نگران» بازداشت اکرم امام‌اوغلو بوده و معتقد است که این اتفاق تبعات جدی برای دموکراسی ترکیه خواهد داشت.
لوموان در یک نشست مطبوعاتی تصریح کرد: «ما با نگرانی عمیقی متوجه شدیم که اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول و چهره جناح سیاسی مخالف در ترکیه به همراه چند چهره برجسته دیگر بازداشت شده‌ است. این بازداشت‌ها احتمالا تبعاتی جدی برای دموکراسی ترکیه خواهند داشت.»
پیامدهای آشکار ناآرامی‌ها بر اقتصاد ترکیه
به عقیده کارشناسان، بازداشت شهردار استانبول به عنوان یکی از رقبای اصلی سیاسی حزب حاکم و شخص اردوغان صرفا تبعات سیاسی ندارد بلکه می‌تواند بر اقتصاد ترکیه نیز آثار منفی برجای بگذارد؛ کمااینکه «بورس استانبول» با سقوط نزدیک به 7 درصدی مواجه و معاملات در بورس نیز برای ساعاتی متوقف شد.

همچنین بر اساس اخبار و گزارشات دریافتی متعاقب اعتراضات گسترده مردمی در شهرهای مختلف ترکیه علیه سیاست‌های حزب حاکم در این کشور، «لیر ترکیه» نیز در مقابل دلار و یورو روندی کاهشی داشت و هر دلار حدود 45 لیر معامله شد.
همچنین اوراق قرضه ترکیه با فروش گسترده از طرف صاحبان آن‌ها مواجه شده و به همین دلیل، معاملات بورس در ساعات اولیه صبح روز چهارشنبه به‌طور موقت متوقف شده است.
تحلیل گران اقتصادی و سیاسی پیش‌بینی دارند که روند نزولی بازار سهام ترکیه در چند روز آینده نیز ادامه دار باشد و این خبر خوبی برای مقامات آنکارا نیست و باید دید که آنها نسبت به روند تحولات جدیدی که در ابعاد سیاسی،‌ اجتماعی و اقتصادی در آن کشور در حال وقوع است چه مواضع و تصمیماتی را اتخاذ خواهند کرد.
از طرف دیگر، احزب سیاسی در داخل ترکیه با انتشار بیانیه هایی مخالفت خود را با بازداشت شهردار استانبول نشان داده و با اعلام فراخوان‌هایی از مردم دعوت کردند ضمن حضور در خیابان ها نسبت به این اقدام مقامات حاکم اعتراض داشته باشند.
البته این اقدام دولت ترکیه در بازداشت شهردار استانبول محدود به مرزهای خود باقی نماند و واکنش هایی را از سوی برخی بازیگران خارجی به همراه داشت.
بین المللی شدن آثار و تبعات منفی اقدام آنکارا می‌تواند همزمان که کفه ترازو را به نفع معترضان (مردم و احزب مخالف تصمیم دولت آنکارا) سنگینی کند؛ کفه دیگر ترازو را آنگونه که مد نظر مقامات ترکیه است بالا نبرد و وضعیت به نفع و خواست آنکارا نباشد؛ البته با گذشت زمان باید دید مقامات ترکیه نسبت به تعدیل وضعیت فعلی چه واکنشی از خود خواهند داشت.
حال با در نظر گرفتن همه شرایط اقتصادی و امنیتی حاکم شده بر فضای ترکیه،‌ باید دید مقامات آنکارا چگونه با این بحران خودساخته مواجه خواهند شد؟ بحرانی که دیگر موضوعی بین المللی شده و واکنش برخی کشورهای اروپایی را نیز به دنبال داشته و منجر به سقوط ارزش پول ملی آنها و البته ریزش بازار سهام ترکیه شده است.
کارشناسان بر این باورند که شاید خویشتن داری بیشتر نیروهای پلیس و امنیتی ترکیه در مقابل خواست و مطالبه مردم و احزاب مخالف داخلی این کشور در مساله دستگیری شهردار استانبول، پرهیز ار رفتارهای خشونت آمیز و توسل به زور و البته حل و فصل مسائل و مشکلات از طریق گفت گو و شیوه‌های صلح آمیز نتیجه بهتری را برای مقامات فعلی آنکارا به همراه داشته باشد و بتواند راهکاری مناسب برای برون رفت از بحرانی که در آن گرفتار آمده‌اند به حساب آید.