بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - دونالد ترامپ به محض ورود مجدد به کاخ سفید تهدیدات خود را نسبت به مناطق و کشورهای مختلف آغاز کرد. دامنه تهدیدات و اظهار نظرهای او از کانادا و کشورهای اروپایی گرفته تا اوکراین، غزه، یمن و ایران را در بر می‌گرفت. در میان این همه تهدید، عربستان سعودی جزء معدود کشورهای بود که ترامپ توجه ویژه‌ای به آن داشت.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
ترامپ در روزهای ابتدایی خود از عربستان خواست که 600 میلیارد دلار در آمریکا سرمایه‌گذاری کند و وعده داد که در این صورت اولین مقصد خارجی رئیس جمهور آمریکا خواهد بود. حالا ظاهرا این وعده محقق شده و برخی منابع اعلام کرده‌اند که ترامچ به زودی به عربستان سفر خواهد کرد. از طرف دیگر، ریاض در ماه‌های اخیر تلاش کرده تا با میانجیگری در برخی پرونده‌های مهم از جمله اختلافات در غزه و اوکراین علاوه بر جلب نظر ترامپ، نقش خود را در بازی‌های قدرت افزایش دهد.
به خصوص که این کشور در روز اول تحلیف ترامپ چراغ سبز ترامپ را دریافت کرده و رئیس جمهور آمریکا ابراز علاقه خود را برای سفر به عربستان به‌عنوان اولین مقصد سفرهای خارجی خود ابراز کرده است. هر چند که ترامپ در این پیشنهاد نیز به دنبال پیشبرد اهداف تجاری و منافع اقتصادی بوده‌ و درخواست سرمایه گذاری بیشتر از سوی عربستان را داشته اما در نهایت پادشاهی عربستان با آن موافقت کرد.
شاید در نگاه اول در خواست ترامپ یک معامله یک طرفه از سوی آمریکا بود اما رفته رفته زوایای جدیدی از بازی عربستان نیز مشخص شد. بدین ترتیب عربستان در مدت کوتاهی توانست خود را به‌عنوان کشوری میانجی نشان دهد که اکثر گفتگو بین‌المللی مقامات بلندپایه در آن صورت می‌گیرد. حتی در این عرصه عربستان توانست از اروپا نیز پیشی گیرد و در گفت‌وگوهای مربوط به جنگ اوکراین مقامات آمریکایی، روسی و اوکراینی عربستان را به هر کشور دیگری ترجیح دادند.
این عامل که با موافقت ترامپ انجام گرفته، نشان از نزدیکی عربستان با سیاست‌های ایالات متحده دارد. در حالی که در دوره بایدن این ارتباط با تنش‌هایی همراه بوده است. در دوران ریاست جمهوری بایدن و در طول جنگ اوکراین، ولیعهد عربستان تمایل بیشتری به سوی روسیه پیدا کرده بود و حتی دو کشور در اوپک پلاس -یک ائتلاف گسترده که در سال 2016 با پیوستن 10 کشور تولیدکننده نفت غیر عضو اوپک، به رهبری روسیه، به اوپک تشکیل شد- توانسته بودند سیاست‌های نفتی هماهنگ با یکدیگر را به پیش برند که با سیاست‌های اروپا و آمریکا در تضاد بود.
اما همزمان با نزدیک شدن حضور ترامپ در کاخ سفید هیجان عربستان برای حضور در سیاست‌های بین‌المللی افزایش یافت. حتی به گفته برخی از تحلیلگران، بن سلمان نقشی کلیدی در مبادله زندانیان بین روسیه و ایالات متحده در سال قبل داشته است.
اما نقش‌آفرینی به عنوان میانجی در گفتگوی صلح در جنگ اوکراین گامی بزرگ‌تر برای عربستان محسوب می‌شد. البته عربستان سعودی در سال 2023 نیز میزبان یک نشست دو روزه صلح درباره اوکراین با حضور نمایندگانی از بیش از 40 کشور بود که نتیجه‌ای حاصل نشد. اما پس از حضور ترامپ در کاخ سفید و در ماه گذشته شاهد گفتگوهای اولیه صلح بین مقامات روسیه و آمریکا بوده‌ایم که آن هم در عربستان صورت گرفت. در نهایت و در انبوهی از فعالیت‌های دیپلماتیک نیز شاهد بودیم که در 10 مارس 2025، محمد بن سلمان -ولیعهد سعودی- میزبان جلسات جداگانه‌ای با ولادیمیر زلنسکی -رئیس جمهور اوکراین- و یک هیئت آمریکایی به رهبری مارکو روبیو -وزیر امور خارجه- و مایک والتز- مشاور امنیت ملی- بود و در نهایت زلنسکی موافقت خود را با پیشنهادات آمریکا برای صلح با روسیه اعلام کرد و روسیه نیز به طور ضمنی و نه به طور کامل با آن موافقت کرد اما این پیشنهاد را کامل ندانست.
حال باید گفت دلیل اینکه چرا هم اوکراین و هم روسیه با حضور در عربستان احساس راحتی می‌کنند به ارتباطاتی برمی‌گردد که از قبل بین مقامات این کشورها و عربستان وجود داشت. همانطور که گفته شد رابطه بین عربستان و روسیه پس از توافقات اوپک پلاس افزایش بیشتری یافت. نس هیباخ و لوئیزا سریولی سال گذشته در مقاله‌ای برای «مجله سیاست امنیتی معاصر» اشاره کردند که بی‌میلی طولانی مدت عربستان سعودی در انتقاد از حمله روسیه به اوکراین را توضیح داد.
آنها نوشتند که روسیه «شریک محوری» ریاض در اوپک پلاس و «ستون مهم استراتژی تنوع در سیاست خارجی آن» بود. از سوی دیگر، پادشاهی عربستان در قطعنامه‌های سازمان ملل با امتناع از انزوای دیپلماتیک روسیه، از تجاوز جدی به منافع روسیه اجتناب کرد.
هایباخ و سریولی خاطرنشان کردند پس از حمله روسیه به اوکراین در اوایل سال 2022، «عربستان سعودی به همکاری با روسیه در داخل اوپک پلاس ادامه داد و در 5 اکتبر 2022، تصمیم این گروه را برای کاهش تولید نفت به میزان 2 میلیون بشکه در روز، باعث افزایش قیمت جهانی نفت و به طور ضمنی درآمد روسیه شد». در واقع با انجام این کار، عربستان سعودی درخواست‌های دولت بایدن برای استفاده از موقعیت مرکزی خود در اوپک پلاس برای کاهش قیمت نفت را رد کرد.
همچنین از آنجا که عربستان سعودی 2000 مایل از اوکراین فاصله دارد، در نگاه اول ممکن است به نظر برسد که روابطی به جنگ جاری در آنجا ندارد. اما این کشور خلیج فارس به عنوان یک واسطه کلیدی در جدی‌ترین مذاکرات آتش‌بس از زمان حمله روسیه به همسایه خود در سه سال پیش ظاهر شده است.
اگر اوکراین از برگزاری مذاکرات در جده احساس راحتی می‌کند، به دلیل ارتباطات شخصی وزیر دفاع این کشور یعنی ستم عمروف است که از طریق ارتباطات تجاری سابق خود به عنوان یک بانکدار و سرمایه‌گذار، خطوط خود را با عربستان را حفظ کرده.
گاردین از زبان اوریسیا لوتسویچ -معاون برنامه روسیه و اوراسیا در اندیشکده چتم هاوس در لندن- می‌نویسد: عربستان سعودی مالک یکی از بزرگترین شرکت‌های کشاورزی در اوکراین است و نشان می‌دهد که ممکن است «منفعت عملی» در این توافق داشته باشد.
به همین دلیل بوده که عربستان توانسته روی هم رفته در نقش خود به عنوان میانجی تا بدین جا موفق عمل کند. زیرا هم با مقامات آمریکایی، هم اوکراینی و هم روسیه روابط گسترده‌ای از قبل داشته و از آن بهره برده است و حال درصورت دستیابی به توافق، دلایل زیادی وجود دارد که باور کنیم این توافق در عربستان سعودی امضا خواهد شد، عربستانی که نه تنها میزبان آخرین مذاکرات ایالات متحده و اوکراین بوده است، بلکه میزبان دورهای قبلی نشست‌های سطح بالا روسیه و ایالات متحده نیز بوده است.
کریستین کوتس اولریشسن -همکار خاورمیانه در موسسه بیکر و استاد دانشگاه رایس- معتقد است دلیل اینکه عربستان سعی می‌کند در این مسئله ورود پیدا کند در جاه طلبی‌های دیپلماتیک پادشاهی و تمایل این کشور برای ارائه تصویری مثبت‌تر به جهان نهفته است. ولیعهد عربستان همچنین در پس‌زمینه، به دنبال قرار دادن کشور خود در موقعیت مناسب‌تر در صورت انجام مانورهای دیپلماتیک در منطقه، به‌ویژه در رابطه با هرگونه گفت‌وگو بین آمریکا و ایران نیز است.
در واقع ما شاهد چرخش سیاست ولیعهد عربستان از سیاست تقابلی هستیم که در سال ها 2018 آن را دنبال می‌کرد. او به خصوص از سال 2022 سعی کرده تا به رشد سیاست دیپلماتیک پرداخته و حتی اقدامات موثری برای آشتی با ایران انجام داد.
بدین ترتیب شاهد هستیم ولیعهد عربستان با پذیرایی از هیئت‌های دیپلماتیک به دنبال جایی است تا حضور خود را پررنگ تر و ملموس تر نشان دهد. البته که باید دانست عربستان تا جایی می‌تواند در این عرصه موفق عمل کند که هژمون‌هایی چون آمریکا و روسیه به آن اجازه مانور دهند./ایسکانیوز