بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - نبرد صنعت با ناترازی انرژی ادامه دارد
محمود نجفی‌سهی، فعال حوزه صنعت با اشاره به اینکه برنامه‌های حمایت از تولید در هر شکلی می‌تواند کمک‌کننده باشد، اما در بلندمدت راهگشا نیست به صمت اظهار کرد: تولید در سال‌های اخیر با ناترازی‌های و مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو بوده است و نمی‌توان انتظار داشت با کاهش محدودیت قطعی مثلا برق یا گاز وضعیت بهتر و قابل قبولی پیدا کند.
یکی از چالش‌های اصلی در مسیر تولید، نبود شفافیت در وضعیت اقتصادی و ناپایداری قیمت‌هاست. اگرچه برنامه‌هایی که به رفع موانع انرژی برای واحدهای تولیدی کمک می‌کنند می‌توانند برای آن دسته از واحدهایی که سایر شرایط تولید را دارا هستند موثر باشند، اما این اقدامات به‌تنهایی قادر به حل تمامی مشکلات تولیدکنندگان نخواهد بود. در حقیقت، تا زمانی که نرخ مواد اولیه و محصولات نوسان داشته باشد، تولیدکنندگان با موانع جدی‌تر و پیچیده‌تری مواجه خواهند شد مشکل اصلی بی‌ثباتی اقتصادی است کارشناس حوزه صنعت ادامه داد: بی‌ثباتی اقتصادی و نوسانات شدید قیمت‌ها، به یکی از موانع جدی برای تولیدکنندگان در ایران تبدیل شده است. این شرایط باعث شده تولیدکنندگان توان پیش‌بینی آینده را از دست بدهند؛ به‌طوری‌که نمی‌دانند فردا نرخ مواد اولیه چه تغییری خواهد کرد یا آیا بازار برای فروش محصولاتشان وجود دارد یا خیر. این عدم‌قطعیت، برنامه‌ریزی تولید را مختل کرده و ریسک فعالیت‌های اقتصادی را به‌شدت افزایش داده است. این وضعیت نه‌تنها واحدهای تولیدی کوچک و متوسط را تحت فشار قرار داده، بلکه صنایع بزرگ و استراتژیکی همچون خودروسازی را نیز با چالش‌های جدی مواجه کرده است. از یک سو، توان خرید مشتریان به‌دلیل نوسانات اقتصادی کاهش یافته و از سوی دیگر، نگرانی از عدم پرداخت اقساط، تصمیم‌گیری برای تولید را دشوارتر کرده است. این بلاتکلیفی فراگیر که بر ساختار اقتصادی کشور حاکم شده، فراتر از یک مشکل مقطعی است و به مانعی ساختاری برای رشد و توسعه صنعتی تبدیل شده است. در چنین فضایی، نه‌تنها انگیزه سرمایه‌گذاری در بخش تولید کاهش می‌یابد، بلکه صنایع کلیدی نیز به جای تمرکز بر توسعه و نوآوری، درگیر مدیریت بحران‌های روزمره می‌شوند. این شرایط نشان می‌دهد که رفع این بی‌ثباتی و ایجاد یک محیط اقتصادی پیش‌بینی‌پذیر، ضرورتی حیاتی برای احیای صنعت و اقتصاد کشور است.
ضرورت انجام اصلاحات ساختاری نجفی‌سهی ادامه داد: حتی با رفع مشکلات مربوط به تأمین برق، چالش‌های تولید در ایران همچنان پابرجا خواهند بود، زیرا موانع اقتصادی فراتر از مسائل انرژی هستند. بسیاری از واحدهای تولیدی به‌دلیل نبود یک سیاست اقتصادی شفاف و پایدار، قادر به فعالیت موثر نیستند. ظرفیت تولید در بسیاری از این واحدها پایین است و حتی آنهایی که از ظرفیت مناسب برخوردارند، به‌دلیل نبود پیش‌بینی‌پذیری در بازار و نوسانات نرخ ارز، نمی‌دانند چگونه باید عمل کنند. نوسانات شدید نرخ ارز و افزایش تعرفه‌ها هزینه‌های تولید را به‌شدت بالا برده و رقابت‌پذیری محصولات داخلی را کاهش داده است. این وضعیت نه‌تنها بر برنامه‌ریزی تولیدکنندگان تأثیر منفی گذاشته، بلکه باعث شده سرمایه‌گذاری‌های جدید در بخش تولید با تردید مواجه شوند. در چنین فضایی، تولیدکنندگان نمی‌توانند تصمیمات بلندمدت بگیرند و اغلب درگیر مدیریت بحران‌های کوتاه‌مدت می‌شوند. وی ادامه داد: برای رفع این مشکلات، نیاز به یک رویکرد جامع اقتصادی وجود دارد که شامل تثبیت نرخ ارز، کاهش تعرفه‌های غیرمنطقی، و ایجاد محیطی پیش‌بینی‌پذیر برای فعالیت‌های اقتصادی باشد. بدون چنین سیاست‌هایی، بلاتکلیفی حاکم بر اقتصاد کشور همچنان مانعی جدی برای رشد و توسعه صنعت باقی خواهد ماند.
صنعت در بلاتکلیفی محض کارشناس حوزه صنعت افزود: وضعیت کنونی و سیاست‌های کلان صنعت کشور به‌شدت بلاتکلیف است. پروژه‌های بسیاری در حال اجرا هستند که پیشرفت آنها به‌شدت کند و نامشخص است. تولیدکنندگان با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند. آنها نمی‌دانند که آیا می‌توانند محصولات خود را بفروشند یا خیر. این بلاتکلیفی باعث شده بسیاری از سرمایه‌ها از بازار خارج شوند و به سمت خرید زمین و املاک حرکت کنند، که نتیجه آن افزایش تعداد پروژه‌های نیمه‌کاره در اطراف شهرهاست.
نجفی‌سهی در پایان اظهار کرد: نوسانات نرخ مواد اولیه و عدم‌ثبات در بازار، تولیدکنندگان را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. این شرایط نه‌تنها بر فرآیندهای تولید تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه صنایع داخلی را در رقابت با رقبای خارجی به شدت تحت فشار قرار می‌دهد. در نهایت، برای بهبود وضعیت تولید در کشور، ضروری است که سیاست‌گذاری‌های واضح و پایدار اتخاذ شود. نبود برنامه‌ریزی مناسب و بلاتکلیفی در سیاست‌های اقتصادی، نه‌تنها به بخش تولید آسیب می‌زند، بلکه منجر به نارضایتی عمومی نیز می‌شود. اگر دولت و مسئولان اقتصادی بتوانند با برنامه‌ریزی دقیق و شفاف، شرایط لازم برای فعالیت‌های تولیدی را فراهم کنند، می‌توان امیدوار بود که وضعیت بهبود یابد. در واقع، یک سیاست‌گذاری اقتصادی شفاف و پایدار می‌تواند به تثبیت نرخ مواد اولیه کمک کند و تولیدکنندگان را قادر سازد تا با اطمینان بیشتری به برنامه‌ریزی برای تولید بپردازند. این امر نه‌تنها به افزایش رقابت‌پذیری صنایع داخلی کمک می‌کند، بلکه زمینه را برای سرمایه‌گذاری بیشتر و توسعه اقتصادی فراهم می‌کند. در چنین شرایطی، تولیدکنندگان می‌توانند با اطمینان بیشتری به تولید بپردازند و حتی در زمینه تولید برق هم براساس سود و زیان خود مایل به سرمایه‌گذاری جدی باشند. البته تمام این مسیر در صورتی با موفقیت طی خواهد شد که حمایت‌ها واقعی باشد نه در قالب شعار و برنامه‌های مقطعی و کوتاه‌مدت.
ناترازی انرژی و فرصت از دست رفته صنعت امید رضایی، کارشناس حوزه صنعت، ناترازی انرژی را چالش و دغدغه بزرگ صنعت کشور دانست و در ادامه به صمت گفت: با وجود ذخایر فراوان گاز طبیعی، مشکلات متعددی در زمینه تامین انرژی برای واحدهای تولیدی داریم. این مشکلات نه‌تنها روی اقتصاد کشور تاثیر می‌گذارد، بلکه به پیامدهای اجتماعی و فرهنگی نیز منجر می‌شود. متاسفانه برای چاره‌اندیشی در این‌باره فرصت‌های زیادی از دست رفته است و باید سال‌ها قبل برای مقابله با این بحران، آماده می‌شدیم که نشدیم. در کشوری که از نظر ذخایر گازی دومین کشور جهان است هیچ بهانه‌ای برای کمبود انرژی قابل‌قبول نیست. رضایی به وضعیت واحدهای تولیدی در زمان کمبود انرژی اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات اصلی در مدیریت مصرف انرژی، عدم‌اطلاع‌رسانی به‌موقع به واحدهای تولیدی است. بسیاری از واحدهای صنعتی، به‌ویژه آنهایی که خارج از شهرک‌های صنعتی فعالیت می‌کنند، از تغییرات در برنامه تامین برق و سوخت بی‌خبر هستند. البته موضوع صرفا اطلاع‌رسانی یا چگونگی آن نیست، موضوع مهم در این بحران، این است که این موضوع می‌تواند منجر به هدررفت منابع، هزینه نیروی انسانی، فروش از دست‌رفته، خواب تولید و افزایش هزینه‌ها شود که کسی هم پاسخگو نیست.
ناترازی انرژی با بی‌نهایت علامت سوال کارشناس حوزه صنعت ادامه داد: این مشکل زیربنایی است و متخصصان باید ایده عملیاتی و راهکار برای آن ارائه بدهند. چندین سال است این مشکل را داشته‌ایم و چندین سال هم فرصت بوده تا آن را حل کنیم، اما در نهایت فرصت را از دست داده‌ایم، آن هم در کشوری که ذخایر غنی انرژی چه به لحاظ گاز و چه نفت و مشتقات آن دارد. با این همه ذخایر، ناترازی برق و گاز در این شرایط علامت سوال‌های زیادی دارد. نبود یک برنامه‌ریزی بلندمدت و استراتژیک باعث شده وضعیت انرژی در کشور به‌طور مداوم دچار نوسان شود. این نوسانات نه‌تنها بر صنایع تاثیر منفی دارد، بلکه باعث ایجاد عدم‌اطمینان در سرمایه‌گذاری‌های جدید نیز می‌شود. رضایی در پایان گفت: تولید در طول سال همواره با بحران روبه‌رو است. سه ماه نخست با تعرفه و عوارض گمرکی دست‌انداز داریم، ارزبری و تخصیص ارز هم در همین سه ماه، تولید را دچار چالش می‌کند، هنوز از تعطیلی و مشکلات سه ماه اول خلاص نشدیم، می‌رسیم به تابستان و قطعی برق و در نهایت هم پاییز و زمستان را با قطعی برق و گاز روبه‌رو هستیم. بنابراین در همه جهات باید انقلاب صورت بگیرد تا صنعت و اقتصاد کشور بتواند از بحران‌ها و ناترازی‌های همه‌جانبه عبور کند.
ناترازی برق در سال 1404 وخیم‌تر می‌شود فرشید شکرخدایی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی ایران نیز با اشاره به چالش‌های پیش روی صنعت برق کشور گفت: وضعیت ناترازی برق در سال 1404 وخیم‌تر می‌شود و کسری برق نسبت به امسال 30 درصد افزایش می‌یابد. طبق برآورد کارشناسان، میزان محدودیت‌های برق در سال 1403 بین 17 هزار تا 18 هزار مگاوات در زمان اوج مصرف بود. در حالی که برخی روایت‌ها این عدد را تا 20 هزار مگاوات نیز برآورد کرده‌اند. با این حال، پیش‌بینی می‌شود میزان کسری برق در سال 1404 به 30 هزار مگاوات هم برسد.
عبور از بحران با راهکاری غیرمنطقی! شکرخدایی با اشاره به اینکه حل معضل ناترازی انرژی در کشور صرفا به توسعه نیروگاه‌های خورشیدی وابسته نیست، اظهار کرد: افت فشار گاز در میادین کشور همچنان یک چالش جدی است. گاز یکی از پایدارترین منابع انرژی در جهان است و از سوی دیگر، بازدهی پنل‌های خورشیدی پایین‌تر از برخی منابع دیگر است و پاسخگوی نیاز نیست. بنابراین، کشور به یک ترکیب متنوع از منابع انرژی شامل انرژی هسته‌ای، برق آبی، بادی و خورشیدی نیاز دارد.
او به بسته حمایتی دولت اشاره کرد و گفت: از صنایع خواسته می‌شود خود اقدام به تاسیس نیروگاه کنند، این کار منطقی نیست. به‌عنوان مثال آیا می‌توان از یک تولیدکننده آب معدنی انتظار داشت نیروگاه بسازد؟ این امر غیرممکن است؛ زیرا نیروگاه داری یک تخصص، مهارت و کسب‌وکار مستقل محسوب می‌شود.
رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی ایران درباره راه‌حل منطقی این بحران پیشنهاد کرد: صنایع هر استان یا منطقه با مشارکت یکدیگر و تامین سهمی از سرمایه، اقدام به احداث نیروگاه مشترک کنند. او همچنین بر چالش‌های انتقال برق از نیروگاه‌های خورشیدی به شبکه موجود تاکید کرد و افزود: شبکه برق کشور بر مبنای انرژی خورشیدی طراحی نشده، اتصال نیروگاه‌های جدید به شبکه نیازمند زیرساخت‌های مناسب است، چراکه هرگونه عدم تطابق می‌تواند به شبکه آسیب برساند.
زیان چند میلیون دلاری صنعت شکرخدایی به خسارات اقتصادی ناشی از قطعی برق صنایع اشاره کرد و گفت: برآوردها نشان می‌دهد هر روز قطعی برق صنایع بین 300 میلیون تا 500 میلیون دلار به اقتصاد و صنایع کشور زیان وارد می‌کند. او با اشاره به اینکه حل بحران ناترازی و قطعی برق نیازمند اقدامات گسترده و زمان‌بر است، عنوان کرد: حل این معضل و ایجاد ظرفیت‌های جدید تولید برق حداقل پنج سال کار شبانه‌روزی نیاز دارد. حتی اگر مسیرهایی مانند نوسازی و افزایش بهره‌وری نیروگاه‌های گازی و همچنین حضور بخش خصوصی در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر اجرایی شود، باز هم برطرف کردن این مشکل به‌طور کامل، زمان‌بر است. رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی در پایان خاطرنشان کرد: در خوش‌بینانه‌ترین حالت، اگر کشور در سه سال آینده به سطح ناترازی سال 1403 بازگردد، موفقیت بزرگی حاصل شده است. با این حال برای حل کامل بحران برق، حداقل 7 سال تلاش مستمر و شبانه‌روزی لازم است.
سخن پایانی بنابراین گزارش، عمده مشکل صنعت ما در مواجهه با ناترازی انرژی در امسال هم ادامه داشته و کمبود برق بیشتر و شرایط وخیم‌تر خواهد شد. در این میان صنایع چندان به حمایت‌های ادامه‌دار از تولید و کاهش محدودیت این بخش امیدوار نیستند و این عدم‌اطمینان خود مسیر فعالیت تولید را دشوارتر و مبهم‌تر خواهد کرد. به اعتقاد کارشناسان، ایجاد نیروگاه توسط تولیدکننده‌ها راهکار منطقی و درستی نیست و در این زمینه دولت باید نگاه دیگری برای رفع ناترازی برق داشته باشد تا چراغ صنعت روشن بماند و تولیدکننده انگیزه ادامه فعالیت داشته باشد. در این شرایط سخت صنعتگران انتظار دارند مدیریت انرژی کشور اصلاح شده و رویکرد این بخش تغییر کند، چراکه عامل اصلی بروز این ناترازی و ادامه یافتن آن را در سطح کلان و به‌طور خاص در سیاست‌گذاری‌ها و مدیریت برق در کشور می‌دانند.