بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - - در تاریخ یازدهم فروردین، دیوان عالی روسیه اعلام کرد که درخواستی از سوی دادستان کل، ایگور کراسنوف، برای لغو ممنوعیت طالبان دریافت کرده است. به گزارش دیپلمات، قرار است این دادخواست در تاریخ بیست و نهم فروردین در جلسه‌ای رسمی مورد بررسی قرار گیرد. طبق قانونی که سال گذشته در روسیه به تصویب رسید، دیوان عالی اختیار دارد که عنوان «گروه تروریستی» را از سازمان‌های مشخصی بردارد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
دولت روسیه طالبان افغانستان را در سال 1382 به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرد. از آن زمان، هرگونه تماس با این گروه طبق قوانین روسیه جرم محسوب می‌شد. اما از زمانی که طالبان در 2021 قدرت را در افغانستان به دست گرفت، روسیه گام‌به‌گام به این گروه نزدیک‌تر شده است. به گزارش دیپلمات، این تغییر موضع، چرخشی آشکار از سیاست مسکو در دوران پیشین حاکمیت طالبان به شمار می‌رود.
در دوره نخست حکومت طالبان، یعنی از سال 1996 تا 2001، روسیه در کنار متحد دیرینه‌اش هند، به حمایت از ائتلاف شمال پرداخت؛ ائتلافی به رهبری احمدشاه مسعود که دره پنجشیر و شمال شرقی افغانستان را در اختیار داشت.
پس از سقوط طالبان به دنبال حمله آمریکا در پی یازده سپتامبر، روسیه تلاش کرد روابط مثبتی با دولت جدید افغانستان، به رهبری حامد کرزای، برقرار کند و این کشور را وارد چارچوب‌های منطقه‌ای نماید. افغانستان در سال 2012 به عنوان عضو ناظر در سازمان همکاری شانگهای پذیرفته شد؛ نهادی که تحت رهبری چین و روسیه فعالیت می‌کند.
پیشروی‌های طالبان و ناتوانی دولت اشرف غنی در مهار آن‌ها، سبب شد که رویکرد مسکو نسبت به این گروه حتی پیش از بازگشت دوباره‌اش به قدرت نیز تغییر کند. به گزارش دیپلمات، مقامات طالبان مدعی‌اند که از سال 1386 تماس‌هایی با روسیه داشته‌اند که عمدتاً شامل «حمایت سیاسی و اخلاقی» بوده است. آن‌ها می‌گویند دشمن مشترک، یعنی حضور نظامی ایالات متحده، باعث نزدیکی دو طرف شده بود.
در سوی مقابل، مسکو نیز به‌طور رسمی اعلام کرده که از سال 2015 با طالبان در تماس بوده است. زامیر کابولوف، نماینده ویژه روسیه در امور افغانستان، گفته است که از همان زمان، تبادل اطلاعات میان دو طرف آغاز شده بود. به گزارش دیپلمات و به نقل از خبرگزاری رویترز، روسیه ابتدا از حضور آمریکا و ناتو در افغانستان حمایت می‌کرد اما پس از تیره شدن روابط با غرب، به‌ویژه پس از بحران اوکراین و سوریه، موضعی منتقدانه اتخاذ کرد.
پس از بازگشت طالبان به قدرت، اگرچه روسیه هنوز آن‌ها را به رسمیت نشناخته، اما روند نزدیکی به این گروه شتاب گرفته است. در 2022، هیأتی از طالبان در مجمع اقتصادی سن‌پترزبورگ شرکت کرد. در 2024 نیز، عبدالمنان عمری، وزیر کار و امور اجتماعی طالبان، در رأس هیأتی در همان نشست حضور یافت.
در همان سال، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، اظهار داشت که حذف نام طالبان از فهرست سازمان‌های تروریستی، بازتاب‌دهنده «واقعیت‌های میدانی» است. زامیر کابولوف نیز تأکید کرد که حذف این عنوان مقدمه‌ای برای به رسمیت شناختن رسمی حکومت طالبان است.
هرچند رابطه میان دو طرف پس از حمله مرگبار اسفند 1402 در نزدیکی مسکو ـ که دست‌کم 133 نفر را به کام مرگ کشاند و به گروه داعش خراسان نسبت داده شد ـ با چالش‌هایی مواجه شد، اما به گزارش دیپلمات، این حادثه تغییری اساسی در مسیر روابط دو طرف ایجاد نکرد. چرا که طالبان برخلاف دیگر گروه‌های افراطی، درگیر نبردی تمام‌عیار با داعش خراسان است.
در چهار سال گذشته، روابط اقتصادی میان افغانستان و روسیه رشد چشمگیری داشته است. مرکز تجاری روسیه در افغانستان حجم مبادلات را در حدود یک میلیارد دلار تخمین زده، رقمی که حدوداً پنج برابر میزان تجارت در سال 2021 است. هرچند معاون نخست‌وزیر روسیه، آلکسی اورچوک، این رقم را کمتر، در حدود 560 میلیون دلار اعلام کرده است. به گزارش دیپلمات، به دلیل پرداخت‌های نقدی و طبقه‌بندی‌شدن اطلاعات گمرکی روسیه، راستی‌آزمایی این ارقام دشوار است.
روسیه یکی از اصلی‌ترین صادرکنندگان گاز مایع (LPG) به افغانستان است. در سال گذشته، بیش از 275 هزار تن گاز مایع به ارزش 132 میلیون دلار از روسیه به افغانستان صادر شد. فقط در دو ماه نخست سال 2025، صادرات LPG روسیه به افغانستان 52 درصد رشد داشته است.
افغانستان، فارغ از این‌که چه گروهی در آن قدرت دارد، از نظر ژئوپلیتیکی برای روسیه اهمیت فراوانی دارد. به گزارش دیپلمات، روسیه این کشور را نه فقط به عنوان وزنه‌ای در برابر تهدیدات امنیتی نظیر داعش خراسان، بلکه به عنوان حلقه اتصال مهمی به هند و پاکستان در چارچوب اتصال‌گرایی منطقه‌ای نگاه می‌کند. اگر طالبان از فهرست سازمان‌های تروریستی خارج شود، این مسیر بیش از پیش برای روسیه هموار خواهد شد.