بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - پرونده نرخ دلار سال گذشته در کانال 90 هزار تومان بسته شد و در تعطیلات نوروز نیز بسته به تحرکات سیاسی و اقتصادی مرتبط با ایران نوسان قیمت دلار در کانال یادشده را شاهد بوده‌ایم، اما با آغاز به‌کار رسمی بازارها نرخ اسکناس امریکایی در برخی از روزها به رقم 105 هزار تومان نیز رسید که این امر نشان از نوسان شدید نرخ ارز در نیمه نخست فروردین داشت.
با این حال از هفته گذشته روند حاکم در این بازار تغییری اساسی کرد؛ تغییری که به گفته کارشناسان تحرکات سیاسی میان امریکا و ایران عامل اصلی آن بود؛ به بیان دقیق‌تر با انتشار اخباری از آغاز مذاکرات میان امریکا و ایران نرخ دلار در بازار آزاد روند کاهشی در پیش گرفت و در ادامه در روز دوم هفته جاری با مخابره اطلاعاتی از مذاکره میان وزیر امور خارجه ایران و نماینده امریکا به یکباره نرخ‌ها ریزشی شدید را تجربه کرد و نرخ دلار که شاید تا حدود دو هفته پیش رقم 105 هزار تومان برای آن ثبت شده بود، به 82 هزار تومان هم رسید که این یعنی نوسانی شدید در بازار ارز؛ پدیده‌ای که کارشناسان آن را مخرب می‌دانند و تاکید دارند نوسان ارز حتی در جهت منفی پیامدهای ناخوشایندی خواهد داشت و به همین دلیل باید سیاست‌گذار از وقوع آن جلوگیری کند. آنچه در ادامه می‌خوانید گزارش صمت از وضعیت فعلی بازار ارز و تحرکات آن در گفت‌وگو با کارشناسان است. ورود دلار به کانال 70 هزار تومان پیش‌بینی غریبی نیست یک کارشناس اقتصاد درباره نوسانات اخیر ارزی بیان کرد: نوسانات شدید چه به سمت بالا و چه به سمت پایین اتفاقی منفی است؛ در مورد اخیر نیز گرچه کاهش چشمگیر نرخ ارز اتفاقی مثبت است، اما گاهی ممکن است تبدیل به اهرم فشاری علیه ما شود و قدرت چانه‌زنی نیروهای ما را کاهش دهد و طرف مقابل از این ابزار سوءاستفاده کند.
مهدی دارابی، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با صمت در تشریح دلایل کاهش نرخ ارز در روزهای اخیر اظهار کرد: ما پیش از این بارها در گفت‌وگو‌ها تاکید داشتیم که نرخ 104 هزار تومانی دلار، نرخی بالاتر از روند بلندمدت این ارز است و دلیل آن را هم انتظارات تورمی و نااطمینانی‌های ناشی از مسائل سیاسی، نسبت به آینده اقتصاد عنوان کردیم؛ در آن اظهارنظرها گفته بودیم که اگر از شرایط سیاسی کشور اخبار خوبی مخابره شود و نااطمینانی‌ها کاهش پیدا کند، نرخ ارز به سمت روند بلندمدت خود تعدیل می‌شود، اما اگر افق سیاسی روشن نباشد، نرخ ارز از روند بلندمدت خود فاصله بیشتری می‌گیرد. اتفاقات کنونی در حوزه ارز را می‌توان ذیل همین تحلیل، تفسیر کرد؛ به‌عبارت شفاف‌تر با وقوع اتفاقات اخیر سیاسی و آغاز مذاکرات ایران و امریکا، انتظارات نسبت به آینده اقتصادی تعدیل شده و همین امر نرخ دلار را به سمت روند بلندمدت آن سوق داده است.
پایداری در کانال 80 هزار تومان وی در پیش‌بینی خود از نرخ دلار در آینده کوتاه‌مدت تصریح کرد: باتوجه به شدت تعدیل انتظارات و نااطمینانی‌ها، پایداری نرخ دلار در کانال 80 هزار تومان به‌اعتقاد من شدنی است و نمی‌توان احتمال وقوع این اتفاق را کم دانست؛ با روندی که اکنون شاهد هستیم، حتی ورود دلار به کانال 70 هزار تومان هم پیش‌بینی غریبی نیست و منافاتی با فاندامنتال‌های اقتصادی ندارد.
این کارشناس اقتصاد در پاسخ به سوال صمت مبنی بر اینکه براساس آنچه شما پیش‌بینی کردید می‌توان این‌گونه برآورد کرد که نرخ واقعی ارز حدود 80 تا 85 هزار تومان است؟ اظهار کرد: همین حالا هم آنچه در بازار شاهدیم منطقی و واقعی است و هرگونه تحرکی در آن عقلایی انجام می‌شود. به‌‌بیان دقیق‌تر هر گونه تحولی در بازار، محصول انتظارات تورمی است و انتظارات تورمی نیز امری کاملا واقعی است.
«انتظارات تورمی» رفتارهای هیجانی نیست وی در این باره افزود: ما نباید انتظارات تورمی را با عوامل رفتاری اشتباه بگیریم؛ انتظارات امری واقعی و ناظر بر آینده متغیرهای اقتصادی است که در محاسبه آن شرایط سیاسی هم نقشی تاثیرگذار دارد، اما عوامل رفتاری همان هیجانات و برخوردهای رمه‌ای و گله‌ای است و آثار آن هم کوتاه‌مدت و بسیارکوتاه‌مدت است و حتی گاهی در چند ساعت خنثی می‌شود. متاسفانه اکنون خلط مبحثی درباره دو فاکتور یادشده وجود دارد که در نتیجه آن برخی‌ها نرخ کنونی ارز را غیرواقعی می‌دانند، این در حالی است که این نرخ تحت تاثیر انتظارات تورمی که فاکتوری موثر در اقتصاد است، شکل می‌گیرد و نباید آن را غیرواقعی دانست. در هر حال به‌جای واژه‌هایی چون منطقی و عقلایی بهتر است از ترکیب نرخ تعادلی بلندمدت استفاده کنیم که آن هم در واقع پیش‌بینی نرخ نیست.
این کارشناس اقتصاد در توضیح تاثیرپذیری ریال از افت ارزش دلار تاکید کرد: کاهش ارزش ریال سبب نمی‌شود، روند بلندمدت ارزش ریال متوقف شود، زیرا همچنان موتورهای تورمی‌ ما روشن است و ناترازی‌های کلان اقتصادی وجود دارد؛ بر این مبنا باید بگوییم درست است که با تحولات سیاسی رخ داده سطح نرخ ارز کاهش پیدا می‌کند، اما رشد آن مادامی که مشکلات اقتصاد ما حل نشود ادامه‌دار خواهد بود.
نوسان شدید چه منفی و چه مثبت مخرب است دارابی در ادامه مسئله مهم دیگری را مورد اشاره قرار داد و تصریح کرد: نوسانات شدید چه به سمت بالا و چه به سمت پایین اتفاقی منفی است؛ در مورد اخیر نیز گرچه کاهش چشمگیر نرخ ارز اتفاقی مثبت است، اما گاهی ممکن است تبدیل به اهرم فشاری علیه ما شود و قدرت چانه‌زنی نیروهای ما را کاهش دهد و طرف مقابل از این ابزار سوءاستفاده کند. در توضیحی روشن‌تر از آنجایی که این کاهش نرخ ارز تاثیر مثبتی در اقتصاد خواهد داشت و هر گونه عدم توفیق در مذاکرات ممکن است نرخ‌ها را دوباره به حالت قبل بازگرداند و دوباره فشارهایی را به اقتصاد و سیستم حاکم وارد کند، ممکن است نیروهای مذاکره‌کننده ما مجاب به کاهش سختگیری‌ها در مذاکرات شوند؛ بر همین مبنا باید سیاست‌گذار و در اینجا بانک مرکزی باید طی سیاست‌هایی نوسانات را کنترل کند و اجازه ندهد میزان کاهش نرخ ارز به‌اندازه‌ای باشد که افزایش احتمالی آینده را توجیه‌ناپذیر کند.
وی بهترین سیاست در وضعیت کنونی را خریداری ارز ازسوی بانک مرکزی و تزریق آن به بازار در صورت وقوع شرایطی بحرانی دانست و گفت: گرچه کاهش نرخ ارز برای مردم عادی و خانوار و تولیدکننده اتفاقی مثبت است، اما واقعیت این است که سیاست‌گذار ما وظیفه دیگری دارد و باید با انجام اقداماتی از نوسانات جلوگیری و با این اقدام قدرت بیشتری به نیروهای مذاکره‌کننده تزریق کند.
جهش یا ریزش ناگهانی قیمت ارز مطلوب نیست یک اقتصاددان دیگر نیز درباره واکنش بازار‌های اقتصادی به مذاکرات عمان گفت: هرچند این روز‌ها شاهد انتشار اخباری درباره کاهش قیمت ارز هستیم، اما خرید و فروش پررنگی در بازار وجود ندارد، چون تخمین زده می‌شود مردم قریب به 30 میلیارد دلار در منازل دارند و هنوز مشخص نیست دلار روی چه قیمتی به ثبات می‌رسد.
جمشید عدالتیان، اقتصاددان ثبات قیمت ارز را برای مردم به‌ویژه فعالان اقتصادی مهم و حائز اهمیت خواند و افزود: جهش یا ریزش ناگهانی قیمت ارز برای اقتصاد هیچ کشوری مطلوب نیست. حتی اگر قیمت دلار روی 100 هزار تومان ثابت بماند، به تدریج اقتصاد خود را با این رقم منطبق می‌کند و آثار ثبات در سایر بازار‌ها نیز مشهود می‌شود.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی یادآور شد: قریب به چند ماه نرخ دلار حبابی شد و خرید و فروش نیز در بازار براساس همان ارقام انجام شد، اما حالا در طول یک هفته ریزش معناداری در قیمت دلار اتفاق افتاد. با این حال سخت است که قیمت کالا‌ها در بازار کاهش پیدا کند، زیرا تولید و فروش کالا‌ها براساس دلار 100 هزار تومانی انجام شد و حقوق کارگر نیز در سال جدید 35 درصد افزایش یافت.
قیمت ارز در سال جاری باید 75 هزار تومان باشد وی افزود: هرچند امیدواریم آثار افزایش حبابی قیمت دلار از بین برود و قیمت دلار افزایش پیدا نکند، اما هنوز به این مسئله مطمئن نیستیم. اگر این اتفاق بیفتد اقتصاد کشور می‌تواند به ثبات نسبی برسد و تورم کاهش پیدا کند. متوسط قیمت ارز سال گذشته حدود 55 هزار تومان بود و براساس نرخ تورم 35 درصدی پیش‌بینی می‌شد که قیمت دلار در سال جاری 75 تا 77 هزار تومان شود، اما ناگهان تا 105 هزار تومان بالا رفت.
این فعال اقتصادی با بیان اینکه قیمت ارز آزاد کمتر از قیمت ارز نیمایی نمی‌شود، اظهار کرد: مهم نیست در صورت توافق قیمت دلار روی چه عددی بایستد، امیدواریم صادرات کشور آنچنان افزایش پیدا کند که دولت ضمن پاسخ به نیاز‌های ارزی، به سمت تک‌نرخی کردن ارز پیش برود. این خواسته اکثر فعالان اقتصادی است.
عدالتیان ریزش قیمت دلار را هیجانی خواند و گفت: هنوز تغییری در درآمد ارزی و معادلات اقتصادی داخل کشور رخ نداده و هیچ نشانه‌ای هم از اینکه شنبه آینده در مذاکرات چه اتفاقی می‌افتد وجود ندارد؛ بنابراین شنبه هفته آینده یک روز تعیین‌کننده دیگری است که باید دید آن روز چه اتفاقی می‌افتد. ضمن آنکه کار روی جزئیات و فعال‌سازی بند‌های توافق احتمالی زمان می‌برد.
سخن پایانی بنا بر آنچه گفته شد تحولات آتی در حوزه سیاست خارجی می‌تواند تاثیر مستقیمی بر نوسانات بازار ارز داشته باشد و طبیعتا کل ساختار اقتصاد ایران را متاثر سازد. در این زمینه می‌توان دو سناریو متصور بود؛ نخست اینکه اگر در پایان مذاکرات توافق حاصل شود، دلار می‌تواند روی نرخی در نیمه نخست کانال 80 هزار تومان دست‌کم برای یک دوره میان‌مدت تمدید شود، زیرا فارغ از کاهش نااطمینانی‌ها که تاثیر چشمگیری بر نرخ ارز دارد، با حصول توافق تحریم‌ها برداشته و ارز حاصل از صادرات به‌صورت مستقیم وارد کشور می‌شود. این سناریویی خوش‌بینانه است.
اما در سناریوی دوم با عدم توافق میان ایران و امریکا در نخستین مرحله با انتشار اخبار منفی انتظارات تورمی جهشی اساسی را در قیمت دلار رقم خواهد زد و در ادامه نیز ممکن است تحریم‌های سختگیرانه‌تر ترامپ دست ما را از همین منابع ارزی محدود هم کوتاه و بازار ارز را در شرایط نابسامانی قرار دهد که البته این هم سناریویی بدبینانه است. در هر حال باید همچنان چشم‌انتظار نتایج عملی مذاکرات بمانیم.