بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - به گزارش خبرآنلاین پایگاه بررسی تحولات افغانستان در تحلیلی نوشت: طالبان در حکومت اول خود، آشکارا از جدایی‌طلبان چچنی حمایت کرد و افغانستان تحت حکومت اول طالبان به پناهگاهی برای گروه‌های ضد منافع روسیه بدل شده بود. به همین دلیل، مسکو سیاست حمایت از مخالفان طالبان را در پیش گرفت و طالبان را در لیست گروه‌های تروریستی کشور خود قرار داد.
اما در روزهای گذشته، دادگاه عالی روسیه پس از چند ماه بررسی درخواست دادستان کل این کشور، ممنوعیت فعالیت گروه طالبان را که از سال 2003 به عنوان یک سازمان «تروریستی» معرفی شده بود، به حالت تعلیق درآورد. طبق حکم دادگاه عالی این کشور، ممنوعیتی که قبلاً بر فعالیت‌های طالبان اعمال شده بود و این گروه را در فهرست فدرال سازمان‌های تروریستی قرار داده بود، اکنون لغو شده است.
انگیزه‌های روسیه برای تعامل با طالبان
گام‌های اولیۀ تعامل و حمایت روسیه از طالبان به بازخیزش دوبارۀ طالبان علیه اشغال افغانستان توسط ناتو به رهبری آمریکا پس از سال‌های 2005 بر می‌گردد. دلیل این چرخش سیاسی روسیه روشن است. قاعدۀ مسلط در سیاست خارجی واقع‌گرایانه این است که «دشمن دشمن، دوست من است».
علاوه بر آن، گروه‌های شبه‌نظامی زمانی مورد حمایت قدرت‌های خارجی قرار می‌گیرند که از توانایی تأمین منافع آن بازیگران و یا تهدید برای منافع رقبای آنها برخوردار باشند. گروه طالبان به تدریج این نقش را در دو دهه تحولات افغانستان و حضور غرب در افغانستان به دست آورد و اکنون نیز طالبان به عنوان تنها بازیگر مسلط بر تحولات افغانستان نزد کشورهای منطقه و جهان مطرح است. این سخن ولادیمیر پوتین در حاشیۀ نشست سران سازمان همکاری شانگهای در قزاقستان در جولای 2024 که «باید پذیرفت که طالبان قدرت را در افغانستان در دست دارند.» بدین مفهوم است که در نگاه مسکو مدعیان سیاسی که در افغانستان فاقد قدرت میدان هستند، فعلا شانس حضور در معادله و تعاملات سیاسی روسیه را ندارند.
از سوی دیگر، روسیه به‌رغم جنگ نظامی با اوکراین، در جنگ نرم نسبتا موفق عمل کرده است. گام‌های مسکو در تعامل با طالبان نشان می‌دهد که روسیه همواره یک گام جلوتر از آمریکا بوده است. با حذف جایزه‌ ده میلیون دلاری آمریکا برای دستگیری سراج الدین حقانی از اعضای مهم طالبان، مسکو گام فراتری برداشت و طالبان را از لیست گروه تروریستی و ممنوعه روسیه حذف کرد. در طول جنگ روسیه در اوکراین نیز مسکو به آمریکا و غرب نشان داد که بر تحولات افغانستان اشراف کامل و نقش فعالی دارد.
همچنین مسکو در یک راهبردی تلاش دارد تا از تبدیل شدن دوباره افغانستان به میدان بازی آمریکا و غرب جلوگیری کند. این حداقل انتظاری است که روسیه از تعامل با طالبان، آن را در نظر دارد.
نتایج محسوس خروج طالبان از لیست ممنوعۀ روسیه
تعامل مسکو با طالبان به زمان جنگ طالبان و آمریکا باز می‌گردد. پس از سال 2014 و انتقال قدرت از نیروهای آمریکایی و ناتو به نیروهای امنیتی افغانستان و آغاز گفتگوهای صلح در قطر، روسیه خود را برای میزبانی از گفتگوهای طالبان و حکومت افغانستان آماده کرد. در سال 2017، روسیه «فرمت مسکو» را به منظور تسهیل تلاش‌ها برای پیشبرد روند آشتی ملی در افغانستان ایجاد کرد که یکی به عنوان یکی از مهمترین نشست‌های منطقه‌ای تاکنون ادامه دارد.
در نوامبر 2024 سرگئی شویگو دبیر شورای امنیت ملی روسیه در رأس یک هیئت بلند پایه به کابل سفر کرد و متقالا مسکو نیز چندین بار میزبان مقامات عالی حکومت طالبان بوده است.
این شواهد نشان می‌دهند که حتی در زمانی که طالبان در لیست تروریستی و ممنوعۀ روسیه بوده است، سطح تعاملات بین مسکو و طالبان در حد بالایی قرار داشته است.
به نظر می‌رسد حذف نام طالبان از لیست گروه‌های تروریستی و ممنوعه روسیه گام اساسی دیگری است که مسکو در ادامه نقشه راه ترسیم شده برای افغانستان برداشته است و نتایج مهم سیاسی و اقتصادی برای حکومت طالبان در پی دارد.
در حالی که حکومت طالبان از سوی هیچ کشوری مورد شناساسی قرار نگرفته است، حذف طالبان از لیست گروه‌های تروریستی و ممنوعۀ روسیه، پیش زمینه‌ای برای شناسایی است. هر چند که به احتمال زیاد در کوتاه مدت این اتفاق رخ نخواهد داد، اما این اقدام روسیه را باید یک گام پیش‌دستانه تلقی کرد که در زمان لازم پیش از کشورهای دیگر اقدام به شناسایی حکومت طالبان خواهد کرد تا عمق نفوذ خود را در افغانستان افزایش دهد.
به لحاظ اقتصادی، پیش‌بینی می‌شود مسکو برای اجرایی شدن طرح‌های ترانزیتی منطقه‌ای که هدف از آنها افزایش عمق نفوذ در منطقه است، وارد عمل شود. راه آهن ترانس – افغان (به عنوان بخشی از کریدور شمال – جنوب) و ترانزیت انرژی از اوراسیا به سوی جنوب آسیا که شامل نفت، گاز و برق می‌شوند، از جمله پروژه‌های منطقه‌ای هستند که مسکو از طریق افغانستان آن را دنبال خواهد کرد.
همچنین با حذف طالبان از لیست گروه‌های ممنوعۀ روسیه، شرکت‌های روسی اجازه هر نوع فعالیت و سرمایه‌گذاری را در افغانستان خواهند داشت. انتظار می‌رود، شرکت‌های هواپیمایی روسیه و افغانستان پس از این پروازهای بین کابل و مسکو را آغاز کنند تا تعاملات تسهیل شود. با رونق گرفتن تعاملات و مبادلات تجاری بین افغانستان و روسیه، به احتمال زیاد مسکو پیش‌بینی می‌شود، مسیر در پیش گرفته از سوی مسکو، بر روند تعاملی کشورهای آسیای مرکزی با حکومت طالبان اثر مثبتی داشته باشد و شتاب این روند را افزایش دهد.
جمع‌بندی
بررسی رفتاری کاخ کرملین در قبال طالبان طی 20 سال گذشته نشان می‌دهد که مسکو روند تعامل با طالبان را پیوسته دنبال کرده است و حتی تحولات بزرگی مانند جنگ اوکراین این روند را متوقف نکرده است. مسکو به افغانستان به عنوان بخشی از حوزه نفوذ خود در اوراسیا می‌نگرد و ظاهرا به این جمع‌بندی رسیده است که طالبان می‌تواند همکار روسیه در عمق‌بخشی به سیاست اوراسیایی مد نظر مسکو عمل کند.
مبتنی بر این، حذف طالبان از لیست گروه‌های تروریستی روسیه، گام دیگری جهت پیمودن روند طی شده در زمینه تعامل با طالبان است. انتظار می‌رود که پس از این اقدام، دولت و بخش خصوصی این کشور پروژه‌های کلان منطقه‌ای همسو با سیاست اوراسیایی خود را در افغانستان پیگیری کنند.
رفع نگرانی‌های امنیتی مسکو از سوی گروه‌های تروریستی به ویژه داعش خراسان، حرکت اسلامی ازبکستان، انصارالله تاجیکستان و … که شمال افغانستان را سکویی برای بازی‌های امنیتی رقبای روسیه به سبک «بازی بزرگ» قرار دهند، یکی دیگر از اهداف مسکو برای تعامل با طالبان است.
311311
کد خبر 2051827