بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان پس از 12 سال حضور در قامت بزرگ‌ترین رهبر جامعه دینی جهان، به دنبال دوره‌ای نسبتاً طولانی‌مدت از عارضه ریوی، سرانجام در 21 آوریل 2025 و در 88 سالگی چشم از جهان فروبست. شخصیتی برجسته و کنشگری فعال در پرتنش‌ترین‌ دوره از تاریخ معاصر که منادی همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان، صلح جهانی، گفت‌وگوی دینی و رواداری مذهبی بود.
همو که پیشگام در ترویج صلح و انسان‌دوستی بود و از جایگاه معنوی خویش برای کاهش آلام بشر فارغ از نژاد، ملیت و مذهب می‌کوشید تا جایی که در بحران اخیر و عمیق انسانی در غزه، بارها بر محکومیت اقدامات ضد انسانی رژیم صهیونیستی و ضرورت توقف خشونت‌ها و بازگشت صلح به منطقه تأکید کرد.
برای او تفاوتی نمی‌کرد انسانیت و وجدانیات در کدام بخش از جغرافیای جهان زیر پای منفعت‌اندیشان مست‌ از قدرت به قربانگاه می‌رود و این که قربانیان بر کدام مذهب و مسلک‌اند؛ خواه مسلمانان غزه، خواه مسیحیان در اوکراین یا ایزدیان در عراق. او جهانی می‌اندیشید ‌و باور به تعالیم مسیح (سلام الله علیه) از او چهره‌ای ممتاز رقم زد.
از نقاط برجسته تلاش‌های این رهبر عالی‌ دینی، گشودن باب گفت‌وگو و همزیستی صلح‌آمیز بین‌الادیانی برای اشاعه هرچه بیشتر صلح در جهان پر آشوب کنونی بود. دیپلماسی فعالانه وی علی‌رغم کهولت سن، از نقاط درخور توجه پاپ فقید بود. از مهم‌ترین این اقدامات، دیدار تاریخی وی با آیت الله العظمی سیستانی، مرجعیت عالی قدر شیعیان در مارس 2021 (اسفند 1399) بود که تأثیرات قابل‌توجهی در سطوح مختلف سیاسی، اجتماعی و بین‌الادیانی به همراه داشت. 
این دیدار که در منزل آیت الله سیستانی و در فضایی صمیمی و به دور از هر گونه تشریفات معمول در نرم بین‌المللی در نجف اشرف برگزار شد، نخستین ملاقات رسمی یک پاپ با یک مرجع عالی شیعه در تاریخ معاصر محسوب می‌شد که نگارنده در این فرصت درصدد است در میان تمام آنچه در دوره 12 ساله رهبر فقید کاتولیک‌های جهان رخ داد بر جوانب مختلف و نیز مهمترین تأثیرات این رویداد تاریخی تمرکز نماید و آن را به تقریر درآورد.
این دیدار تاریخی از جهات مختلف حائز اهمیت بود که برخی از اهم این موارد عبارتند از:
1) تقویت گفت‌وگوهای بین‌الادیانی و همزیستی مسالمت‌آمیز
- گسترش گفتمان صلح: در این دیدار به عنوان نمادی از تعامل سازنده بین اسلام شیعی و مسیحیت کاتولیک، بر ضرورت همکاری برای مقابله با خشونت‌های دینی و تقویت همزیستی تأکید شد. پاپ فقید و آیت‌الله سیستانی هر دو بر نقش ایمان در حل چالش‌های بشری و محکومیت افراط‌گرایی تکیه و بر بازگشت دوباره هنجارهای توحیدی در زیست معاصر تأکید کردند.
- ارتقای جهانی جایگاه مذهب شیعه: حضور پاپ در نجف و دیدار با مرجعیت شیعه، موجب شد تا جایگاه تشیع در گفت‌وگوهای جهانی بین‌الادیان به نحو چشمگیری ارتقا یابد و حوزه مرجعیت شیعه به عنوان نماد برجسته جریان اعتدالی و صلح‌طلب در جهان اسلام شناخته شود و عقلانیت دینی در گفتمان و مکتب تشیع را به طور قابل‌توجهی به جهانیان معرفی نماید؛ امری که اهمیت آن در سالگرد این دیدار به طور مجدد توسط پاپ فقید به صورت مکتوب به آیت‌الله سیستانی اعلام و با پاسخ متقابل مرجعیت شیعه تحکیم و تعمیق گردید.
- پیام اخلاقی مشترک: در ان دیدار تاریخی هر دو رهبر بر ارزش‌های مشترک مانند فروتنی، عدالت و حمایت از اقلیتها تأکید کردند. پاپ این دیدار را «برای روح خود مفید» خواند و آیت الله سیستانی را مردی «فروتن و دانا» توصیف کرد. در نقطه مقابل نیز آیت‌الله سیستانی شخصیت ممتاز پاپ را ستایش کرد. امری که در پیام تسلیت دفتر ایشان به مناسبت فقد پاپ نیز نمود و ظهور بارز دارد.
2) حمایت از زیست چنددینی:
- تأمین امنیت اقلیت‌ها: پاپ با هدف حمایت از مسیحیان آسیب دیده از جنگ و خشونت‌های داعش به عراق سفر کرد. با این حال این مهم، پیشتر و در دوره اوج خشونت‌ها با حمایت‌های مرجعیت شیعه و تاکیدات ایشان از حقوق شهروندان مسیحی و کرامت و امنیت ایشان به نحو شایسته‌ای صیانت به عمل آمده بود تا جایی که بسیج مردمی که مجمعی از نیروهای شیعی محسوب می‌شود برای دفاع از مسیحیان در برابر خطر ارتجاع دینی داعشی در مناطق مسیحی‌نشین وارد عملیات شدند و در دفاع از ایشان با تمام قوا کوشیدند.
3) ارتقای جایگاه سیاسی و بین‌المللی عراق
- تقویت منزلت دولت وقت عراق: این سفر به عنوان نشانه‌ای از ثبات نسبی در عراق پس از سال‌ها جنگ با خطر تروریسم تکفیری داعش، جایگاه دولت وقت مصطفی الکاظمی را در عرصه بین‌المللی تقویت کرد و تثبیت آرامش و امنیت را در عراق به جهان مخابره کرد.
- ارتقای چهره عراق به عنوان کشوری چندمذهبی: دیدار پاپ و آیت الله سیستانی، عراق را به عنوان الگویی برای همزیستی ادیان معرفی و توجه جهانیان را به میراث فرهنگی و مذهبی این کشور جلب کرد.
4) محکومیت خشونت و افراط‌گرایی
- نفی سوءاستفاده از دین: پاپ در یکی از سخنرانی خود در عراق، خشونت‌های انجام‌شده به نام دین را «خیانت به مذهب» خواند و بر نقش رهبران دینی در مقابله با افراط‌گرایی تأکید کرد.
- همسویی با مرجعیت شیعه: آیت‌الله سیستانی نیز با محکومیت عملی گروه‌های تکفیری، بر حمایت از حقوق شهروندی تمام اقلیت‌ها در عراق تأکید کرد. این موضع‌گیری همسو با اهداف پاپ، پیامی واحد علیه تروریسم ارسال کرد که ادیان هیچ نسبتی با خشونت ندارند و صلح‌طلبی در ذات تمام مکاتب الهی است.
5) تأثیرات نمادین و تاریخی:
- نخستین دیدار در منزل یک مرجع شیعه: ملاقات در خانه شخصی آیت‌الله سیستانی، که به ندرت میزبان مقامات خارجی است، نشان‌دهنده احترام متقابل و جایگاه ویژه شیعیان در گفتمان بین‌الادیانی بود. آنچه در جزییات دیدار مطرح و منتشر شده نیز نشان از اهمیت بالای این رخداد نزد هر دو رهبر دینی متنفذ دارد.
- تقویت تصویر اسلام شیعی: این دیدار چهره‌ای عقلانی و صلح‌طلب از اسلام شیعی ارائه داد و در مقابل روایت‌های افراطی از اسلام قرار گرفت و به نوعی با توجه به اهمیت و موقعیت برجسته پاپ نزد مسیحیان جهان، چهره‌ای متفاوت از آنچه در پروپاگاندای فاسد جهانی علیه تشیع معرفی و تبلیغ می‌شود، ارائه کرد.
- الهام‌بخشی برای آینده: این رویداد به عنوان الگویی برای رواداری دینی در جهان پرآشوب مدرن بود تا مبنایی برای وفاق دینی و پرهیز از هرگونه خشونت دینی در آینده باشد.
با این همه، آنچه پاپ فرانسیس را شایسته تکریم و تجلیل می‌کند عمق باورهای وی به ارزش‌های الهی و اهتمام وی به ترویج صلح و خشونت‌پرهیزی و نفی هرگونه مشروعیت برای خشونت دینی بود تا جایی که موقعیت والای دینی و کهولت سن وی، هیچ گاه باعث نشد تا نسبت به هدم ارزش‌های انسانی، در هر کجای عالم از میانمار تا اوکراین، و از عراق تا غزه سکوت پیشه کند و تنها به مقام و موقعیت خویش بیاندیشد و عافیت‌طلبی را بر مسئولیت اخلاقی موقعیت خود مرجح بدارد.
پاپ فرانسیس تجسمی از رهبانیت متعهد و رهبر خاشع و هنجارمدار روزگار ما بود که یادآور این آیه از کلام وحی در زمانه اکنون ما است:
وَلَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّهً لِلَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ قَالُوا إِنَّا نَصَارَىٰ ۚ ذَٰلِکَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّیسِینَ وَرُهْبَانًا وَأَنَّهُمْ لَا یَسْتَکْبِرُونَ(مائده(5)، 82)
خدایش رحمت کناد!