چاپ

ایرانیان جهان - روزنو :
همدلی| ستاره قاسمی: در سال‌های اخیر، تغییرات سریع در جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران به‌وضوح دیده می‌شود. این در حالی است که در سینمای بین‌المللی، چنین تغییراتی به‌ندرت رخ می‌دهد. به‌عنوان مثال، «تایتانیک» برای سال‌ها در صدر بود و پس از آن «آواتار» جایگزین شد. حتی با ظهور فیلم‌های عظیم دیگری مانند «AVENGERS: ENDGAME»، باز هم صدرنشینی آواتار پس از مدت کوتاهی بازگشت.
این ثبات در صدر جدول‌های بین‌المللی معمولا به دلیل ترکیبی از کیفیت بالا، تأثیرات طولانی‌مدت فرهنگی و تبلیغات مداوم است.در ایران، تمامی 19 فیلم پرفروش تاریخ سینما از سال 1400 به بعد ساخته شده‌اند که نشان‌دهنده تغییری سریع و مداوم است. این وضعیت عمدتا تحت تأثیر عوامل اقتصادی است. افزایش قیمت بلیت سینما که به‌واسطه تورم شدید و گرانی‌های عمومی اتفاق افتاده، به شکل چشمگیری بر درآمد فیلم‌ها تأثیر گذاشته است. هرچند که فروش بالای این فیلم‌ها به نظر چشمگیر می‌آید، اما بخشی از آن به دلیل بلیت‌های گران‌تر و نه الزاما جذب بیشتر مخاطب است. به همین دلیل، پرفروش‌ترین فیلم‌های ایرانی در سال‌های اخیر خیلی سریع جابجا می‌شوند و این لیست به سرعت تغییر می‌کند، برخلاف سینمای جهانی که چنین تغییرات کندتری را تجربه می‌کند.
تغییرات سریع
افزایش سریع قیمت بلیت سینما در ایران به نوعی به این تغییرات سرعت داده است. در واقع، فروش بالای فیلم‌های جدید بیشتر از آنکه به معنای تعداد بیشتر مخاطبان باشد، ناشی از گرانی بلیت‌هاست. با توجه به اینکه قیمت بلیت سینما در سال‌های اخیر چندین برابر شده، طبیعی است که فروش فیلم‌ها در ظاهر افزایش یابد، اما این مسئله بیشتر به مسائل اقتصادی برمی‌گردد تا رشد واقعی در کیفیت فیلم‌ها یا استقبال گسترده‌تر تماشاگران.
این روند نشان می‌دهد سینمای ایران برخلاف سینمای بین‌المللی که به طور معمول فیلم‌های پرفروش خود را بر پایه کیفیت، داستان‌سرایی قوی، و تأثیرگذاری جهانی بنا می‌کند، در دوره اخیر بیشتر تحت تأثیر نوسانات اقتصادی داخلی قرار دارد. از سوی دیگر، این تغییر سریع در فهرست فیلم‌های پرفروش نیز می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که سرمایه‌گذاری‌ها و تولیدات سینمایی بیشتر به سمت تولید فیلم‌هایی با فروش کوتاه‌مدت متمرکز شده‌اند، بدون اینکه به ماندگاری و جایگاه بلندمدت آن‌ها در تاریخ سینما توجه شود.به این ترتیب، افزایش تورم و فشارهای اقتصادی کنار تغییر ذائقه مخاطبان، نقش مهمی در جابجایی سریع فیلم‌های پرفروش ایران ایفا کرده است؛ روندی که شاید در آینده‌ای نزدیک با توجه به تداوم گرانی‌ها و افزایش قیمت بلیت، همچنان ادامه یابد. تغییر سریع در جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران به عوامل متعددی بازمی‌گردد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها افزایش شدید قیمت بلیت به دلیل تورم و گرانی در کشور است. این پدیده به‌طور قابل‌توجهی بر فروش فیلم‌ها تأثیر گذاشته و حتی فیلم‌های متوسط و کم‌کیفیت را نیز به فهرست پرفروش‌ها وارد کرده است. در شرایطی که قیمت بلیت‌ها افزایش می‌یابد، رقم فروش نهایی فیلم‌ها به شکلی اغراق‌آمیز بالا می‌رود و در نتیجه این لیست به‌سرعت تغییر می‌کند، بدون اینکه این افزایش درآمد ناشی از تعداد بیشتری از مخاطبان باشد.
جای خالی قصه
برای درک بهتر این موضوع می‌توان مقایسه‌ای بین سینمای ایران و سینمای جهانی انجام داد. در سینمای بین‌المللی، فیلم‌هایی که در صدر فهرست پرفروش‌ها قرار می‌گیرند، اغلب فیلم‌هایی با بودجه‌های کلان، داستان‌های جذاب و اثرات ویژه چشمگیر هستند که به‌واسطه تبلیغات گسترده و نمایش در بازارهای جهانی، فروش بسیار بالایی دارند. «تایتانیک» برای سال‌ها در صدر جدول باقی ماند، زیرا علاوه بر موفقیت در گیشه، تأثیری فرهنگی بر مخاطبان سراسر جهان داشت. «آواتار» نیز با استفاده از تکنولوژی‌های جدید و داستانی نوآورانه موفق به کسب جایگاه اول شد و با ورود «AVENGERS: ENDGAME» این جایگاه برای مدتی جابه‌جا شد، اما نهایتا دوباره «آواتار» به صدر بازگشت.
در مقابل، سینمای ایران در سال‌های اخیر بیشتر به‌سوی فیلم‌هایی گرایش پیدا کرده که به فروش سریع و کوتاه‌مدت فکر می‌کنند. این تغییر رویکرد، همراه با افزایش قیمت بلیت، منجر به پرفروش شدن فیلم‌هایی شده که شاید از نظر کیفیت سینمایی قابل مقایسه با فیلم‌های جهانی نباشند، اما به دلیل شرایط اقتصادی کشور و قیمت بالای بلیت‌ها، موفق به شکستن رکوردهای فروش شده‌اند. این مسئله نه‌تنها به کیفیت فیلم‌ها آسیب زده، بلکه جایگاه آن‌ها در تاریخ سینما را نیز به چالش کشیده است.علاوه بر قیمت بلیت، تغییر ذائقه مخاطبان نیز یکی دیگر از دلایل این تحولات است. در سال‌های اخیر، تماشاگران ایرانی بیشتر به‌سوی فیلم‌های کمدی و سرگرم‌کننده گرایش پیدا کرده‌اند، فیلم‌هایی که شاید پیام عمیق یا هنری نداشته باشند، اما در شرایط سخت اقتصادی و اجتماعی کنونی، فرصتی برای فرار از واقعیت و لحظاتی شاد به آن‌ها ارائه می‌دهند. این نوع فیلم‌ها اغلب با سرمایه‌گذاری بالا و تبلیغات گسترده به بازار می‌آیند و به‌سرعت فروش می‌کنند، اما ماندگاری طولانی‌مدت در ذهن مخاطبان ندارند.از سوی دیگر، نقش تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران نیز در این تغییرات قابل‌توجه است. سرمایه‌گذاران به دنبال سود سریع هستند و به همین دلیل بر تولید فیلم‌هایی تمرکز می‌کنند که بتواند در مدت‌زمان کوتاهی بازگشت سرمایه داشته باشد. این نگاه تجاری، به‌جای تولید آثار فاخر و ماندگار، منجر به تولید فیلم‌های پرزرق‌وبرق اما محتوای سطحی شده است. به همین دلیل، فیلم‌های پرفروش تاریخ سینمای ایران در این سال‌ها به‌سرعت جابه‌جا می‌شوند، چرا که نه تنها کیفیت فیلم‌ها قابل‌مقایسه با آثار جهانی نیست، بلکه میزان فروش آن‌ها نیز به عوامل موقتی و گذرا مانند افزایش قیمت بلیت بستگی دارد.
این پدیده همچنین در بستر اجتماعی و اقتصادی ایران ریشه دارد. در شرایطی که بسیاری از مردم به دلیل مشکلات اقتصادی با کاهش قدرت خرید مواجه‌اند، سینما به عنوان یکی از آخرین پناهگاه‌های سرگرمی مورد استقبال قرار می‌گیرد، اما بلیت‌های گران‌تر باعث می‌شود که هر فیلمی که اکران می‌شود، با فروش چشمگیر روبرو شود، حتی اگر از نظر کیفیت، اثر ماندگاری نباشد. بنابراین، سینما به ابزاری تبدیل شده که هم سرمایه‌گذاران و هم مردم به دنبال دستاوردهای فوری از آن هستند، بدون توجه به تأثیرات بلندمدت بر صنعت فیلمسازی.در مجموع، تغییرات سریع در فهرست پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران بازتابی از اقتصاد ناپایدار کشور، تورم فزاینده و تغییر ذائقه مخاطبان است. سینمای ایران با وجود تاریخچه‌ای پر افتخار و کارگردانان برجسته، در این دوره دستخوش تغییرات اقتصادی و اجتماعی شده که تأثیرات عمیقی بر نوع فیلم‌ها و میزان فروش آن‌ها گذاشته است.