ایرانیان جهان - در آبانماه اواخر (اکتبر) به علت اضطراب ناشی از گسترش بینظمی، وابستگان مقاطعهکاران غیردولتی و سایر آمریکاییان صاحب مشاغل آزاد شروع به ترک کشور کردند. برخی از شرکتها عده کارکنان خود را تقلیل دادند یا آنها را زودتر به تعطیلات کریسمس فرستادند نمایندگان تجاری سایر کشورهای خارجی نیز دست به اقدامات مشابهی زدند «استمپل» خاطرنشان کرده است که بسیاری از آمریکاییها بر شیشه اتومبیل خود کارتهایی دیده بودند که از آنها خواسته شده بود بهخاطر کارتر ایران را ترک کنند.
جان استمپل، تعداد مستشاران آمریکایی را تا ژانویه 1978 رقمی معادل 54 هزار نفر درآورده است. کریستین دلانوآ نیز تعداد آمریکاییها را در سال 1356 بالغ بر 55 هزار نفر ذکر کرده است. «کن فالت» نویسنده کتاب فرار عقابها، درباره تعداد مستشاران مینویسد: «چند ماهی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکا که تمام کنترل خودش را بر اوضاع ایران ازدستداده بود، از ترس حمایتهای ضدآمریکایی مجبور شد تا تعداد 35 هزار نفر مستشار نظامی و غیرنظامی خود را تا آذر 1357 از ایران خارج نماید و برای تخلیه حدود 12 هزار نفر آمریکایی باقیمانده در تهران، خواب به چشم خود راه ندهد»
پس از سیزدهم آبانماه (چهارم نوامبر) که مراکز فعالیت چند مؤسسه آمریکایی آتش زده شد روند خروج آمریکاییان از ایران روبهافزایش نهاد. در این زمینه خبرگزاری فرانسه به نقل از یک منبع آگاه اعلام کرد که به علت وخامت اوضاع خانوادههای آمریکایی روز جمعه ایران را ترک گفتهاند و دیروز مردان آمریکایی عده زیادی از زنان و کودکانشان را به فرودگاه بردند اما خود آنها در تهران ماندهاند. سالیوان در بخشی از خاطراتش بیان کرده که با فرارسیدن ماه محرم که ماه عزاداری شیعیان است و راهپیمایی بزرگی هم برای روزهای تاسوعا و عاشورا از سوی تظاهرکنندگان پیشبینیشده بود تصمیم گرفته شد که مدارس آمریکایی قبل از این تاریخ تعطیلات کریسمس را آغاز کنند و برای خانوادههای آمریکایی امکان مسافرت فراهم گردد. اعضای سفارت و مأموران رسمی آمریکا نیز خواهان تسهیلاتی برای مسافرت خانوادههای خود شدند و ترتیبی داده شد که این خانوادهها برای تعطیلات کریسمس به چند شهر اروپایی بروند و تا زمانی که اوضاع ایران به حال عادی بازنگشته در این شهرها بمانند.
سندی از مجموعه اسناد ساواک به تاریخ 17/9/1357، یکی از گزارشات با طبقهبندی حفاظتی «خیلی محرمانه» درباره خروج پرسنل غیر نظامی و خانوادههایشان و نیز خروج خانوادههای پرسنل نظامی آمریکایی از ایران خبر دادهاست:
متن سند:
«بهطوریکه در شهر شایع است پرسنل غیرنظامی آمریکایی بهتدریج ظرف امروزوفردا خود و خانوادهشان به دستور دولت آمریکا تهران را ترک مینمایند و به صاحبخانههای خود گفتهاند که ظرف امروز (1357/9/17) دولت ایران مورد حمله قرار خواهد گرفت؛ ضمناً پرسنل نظامی آمریکایی خانوادههای خود را از ایران خارج نمودهاند این امر ضمن اینکه به وسیله صاحب خانه ها که مستأجر آنها آمریکایی بودهاند به دوستان و نزدیکان خود گفته شده موجب افزایش وحشت بعضی از اهالی شده است؛ ضمناً امروز صبح گفته شده است که دو فروند هواپیمای آمریکایی تعدادی از آمریکایی های مقیم ایران را به ترکیه انتقال دادهاند که در آنجا مانده تا چنانچه ظرف یک هفته وضع ایران خوب شود مراجعه نمایند. در غیر این صورت از همان طریق به آمریکا بروند.»
منابع
عسگری، شاداب (1393). مستشاران نظامی آمریکایی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صص 251-252.
احیایی، زینب (1382). مستشاران آمریکایی در ایران به روایت اسناد، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صص 110-112.
فالت، کن(1363). فرار عقابها، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: نشر نو، ص 72.
جان، استمپل(1403). درون انقلاب ایران، ترجمه منوچهر شجاعی، تهران: انتشارات رسا، صص 223و208.