چاپ

ایرانیان جهان - این در حالی است که براساس آمارهای موجود سالانه نزدیک به 140هزار تن پسته کشور صادر می‌شود که از این رقم 7 هزار و 500 تن سهم اتحادیه اروپا است. بازگشت محصولات کشاورزی بارها و بارها اتفاق افتاده که برخی کارشناسان حوزه کشاورزی معتقدند علت بازگشت برخی محصولات صادراتی، کیفیت پایین نیست، بلکه استانداردهای کیفی کشورهای مختلف، متفاوت است.
زمانی که محصولی مرجوع می‌شود، می‌توان متوجه شد در استفاده از کود یا آفت‌کش‌ها زیاده‌روی شده و همین مسئله سبب می‌شود این کالاها از مقاصد صادراتی عودت داده شود. اگر در تولید یک محصول نگاه صادرات‌محور داریم، باید استانداردهای کشورهای هدف را در نظر بگیریم. این اتفاق تلخ در حالی رخ داده است که سال 1401، اتحادیه اروپا به ایران اعلام کرد که استانداردهایش درباره آفلاتوکسین پسته را سختگیرانه‌تر خواهد کرد. در واکنش به این پیام، مقامات دولتی ایران تنها چند جلسه پیرامون آن گذاشتند، جلساتی که منتهی به نتیجه قابل‌قبول و تغییر وضعیتی نشد. در این دو سال دولتی‌ها، صرفا به دنبال بازگشت ارز حاصل از صادرات بودند و تجار را با این سیاست در تنگنا قرار دادند. شهباز حسن‌پور، نماینده مجلس به این موضوع در جمع فعالان بخش خصوصی اعتراف کرده است.
حال سوال اینجاست که چرا در طول دو سال گذشته میزان آلودگی‌ها باوجود هشدار اتحادیه اروپا و پیگیری‌های دولت، افزایش یافته است؟
چه کسی مقصر است؟ محمدمهدی برومندی، معاون وزیر کشاورزی نیز با تاکید بر اینکه صادرات دیگر صرف ندارد، گفت: از 130 تا 140 هزار تن پسته، تجارت پسته ایران به اروپا 7 هزار و 500 تن بوده و هر تصمیمی که اتحادیه اروپا برای پسته ایران بگیرد، روی سایر بازارها هم اثر دارد. یک سال است که موضوع پسته را دنبال می‌کنیم و برای نهایی کردن موضوع، نشست آنلاینی را با نمایندگان اتحادیه اروپا ترتیب دادیم و 6 ماه مهلت گرفتیم. وزارت کشاورزی با همکاری بخش خصوصی یک شیوه عمل جدید طراحی کرد؛ اما فشار بالایی از طرف برخی افراد در ستاد عالی پسته وارد آمد تا این شیوه عمل اجرا نشود.
برومندی تاکید کرد: طبق توافق انجام‌شده با اتحادیه اروپا قرار بود محصول باغات بزرگ با استانداردهای ویژه برای اتحادیه اروپا صادر شود که اجرایی نشد، چون نظامات بین‌المللی را نمی‌پذیریم. فراموش نکنیم این سختگیری‌ها و استانداردسازی‌ها به‌زودی از طرف دیگر کشورها هم مطالبه می‌شود. نماینده اتحادیه اروپا باوجود دعوتی که از او شد، به ایران سفر نکرد و مجوز حضور نمایندگان ایران را هم ندادند. با این حال بر شیوه عمل جدید تاکید کردیم که بسته‌بندی را تغییر دهیم، از چند باغ بزرگ صادرات به اروپا انجام می‌گیرد، می‌توان آزمایش‌ها را دوباره انجام داد و حتی موارد دیگری را تا موردتایید اتحادیه اروپا قرار گیرد. در حال‌ حاضر یک نقطه امید وجود دارد تا بتوانیم به کمک استدلال‌هایی که ارائه می‌دهیم، مهلت چندماهه‌ای را برای اصلاح رویه‌ها بگیریم. برای همین اگر چنین اتفاقی رخ دهد، صادرات پسته را فقط به گمرک کرمان محدود می‌کنیم و با رعایت تمام استانداردها مجوز صادرات می‌دهیم.
تولید و صادرات پسته امریکا 4برابر ایران شد!
از سال 1395 به بعد تولید و صادرات پسته امریکا از ایران سبقت گرفته و در دو سال اخیر، 4برابر تولید کشورمان شده است.
آمارهای انجمن پسته ایران نشان می‌دهد، در حالی‌ که از اوایل پیروزی انقلاب تا سال 1389 تولید پسته ایران همواره بالاتر از امریکا بوده و همچنین در سال‌های 1390 تا 1394 نیز شکاف تولید بین دو کشور چندان زیاد نیست.
اما از سال 1395 به بعد تولید و صادرات پسته امریکا از ایران سبقت گرفته و در دو سال اخیر، 4برابر تولید کشورمان شده است. طبق این آمارها، در سال 1401 و 1402 در حالی تولید پسته ایران به‌ترتیب 92 و 168 هزار تن بوده که این میزان برای امریکا 529 و 677 هزار تن است.
به‌گزارش بازار، تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های پی‌درپی در کشورمان، سیاست‌های خصمانه امریکا علیه ایران در وضع تعرفه‌های بالا و ممنوعیت واردات پسته ایران که موجب محدود شدن تامین مالی پروژه‌ها در کشورمان شده و فقدان سرمایه‌گذاری در تجهیزات مدرن آبیاری قطره‌ای و مدیریت غلط منابع آبی پسته در ایران در مقابل سرمایه‌گذاری چندمیلیون دلاری در مزارع بزرگ پسته در امریکا از جمله دلایل این سبقت ذکر می‌شود.
صادرات پسته ایران با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است که می‌تواند بر روند رشد و توسعه این صنعت تاثیر منفی بگذارد. تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به‌ویژه در زمینه بانک‌ها و نقل‌وانتقالات مالی، فرآیند صادرات پسته را پیچیده کرده است. این تحریم‌ها باعث کاهش توانایی ایران در دریافت پرداخت‌ها و دسترسی به بازارهای بین‌المللی شده است.
از سوی دیگر، رقابت با کشورهای دیگر تولیدکننده پسته نظیر ایالات‌متحده و ترکمنستان که به‌طورفزاینده‌ای در حال توسعه و افزایش ظرفیت تولید هستند، می‌تواند تهدیدی برای صادرات پسته ایران باشد، همچنین استانداردهای بالای کیفیت و بسته‌بندی در بازارهای جهانی نیاز به رعایت دقیق قوانین بهداشتی و فرآیندهای صنعتی دارد. هرگونه نقص در این بخش می‌تواند موجب کاهش تقاضا برای پسته ایرانی در برخی بازارهای هدف شود. در انتها باید یادآور شد که نوسانات نرخ ارز و تورم داخلی در ایران، هزینه‌های تولید و صادرات را افزایش داده و بر نرخ تمام‌شده پسته تاثیر می‌گذارد.
مهلت شش‌ماهه اتحادیه اروپا برای بهبود کیفیت پسته صادراتی ایران عضو هیات‌مدیره انجمن پسته با بیان اینکه قرار بود صادرات پسته ایران به اتحادیه اروپا به‌دلیل آلوده بودن، لغو شود، گفت: با پیگیری‌های انجام‌گرفته، اتحادیه اروپا به صادرکنندگان پسته 6 ماه دیگر مهلت داده است. مظفر محمدی بیان داشت: اتحادیه اروپا 6 ماه دیگر به تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته ایران مهلت داد تا در راستای بهبود کیفیت پسته و رفع آلودگی آفلاتوکسین، اقدامات لازم را انجام دهند. اتحادیه اروپا حدود یک سال پیش هشدارهایی را درباره امکان ممنوعیت ورود پسته ایران به اتحادیه اروپا داده بود که متاسفانه به‌نظر می‌رسد به‌دلیل برخی سهل‌انگاری‌ها، اقدامات لازم برای رفع آلودگی‌ها و بهبود کیفیت پسته تولیدی انجام نگرفت تا آنجا که از طرف اتحادیه اروپا اعلام شود، به‌زودی این ممنوعیت، اجرایی خواهد شد.
عضو هیات‌مدیره انجمن پسته تصریح کرد: پسته یک محصول ملی است و صادرات آن برای ایران اهمیت بالایی دارد، بنابراین نباید اجازه دهیم که خدشه‌ای به روند صادرات آن وارد آید. البته در یک سال گذشته، ورود خودروسازان به عرصه صادرات پسته، اختلالات زیادی در روند صادرات این محصول به‌وجود آورده است، چراکه آنها تخصص لازم را در این حوزه ندارند و باعث شدند پسته ایران به قیمت‌هایی پایین‌تر از بهای جهانی در بازارهای صادراتی عرضه شود و برای همین صادرکنندگان واقعی پسته را در روند قیمت‌گذاری با چالش روبه‌رو کردند. به‌گزارش اتاق بازرگانی تهران، این فعال اقتصادی خاطرنشان کرد: به‌دنبال انتشار تصمیم اتحادیه اروپا مبنی بر جلوگیری از ورود پسته به اروپا، انجمن پسته، اتحادیه خشکبار، وزارت کشاورزی و امور خارجه شروع به رایزنی کردند و امکان ملاقات یک‌ساعته‌ای در مقر اتحادیه اروپا فراهم شد و متناسب با آن تلاش کردیم تا مهلتی گرفته شود تا اقدامات لازم در راستای بهبود کیفیت تولیدات پسته، اجرای آزمایش‌های حرفه‌ای‌تر و اصلاح در روش‌های انبارداری، نگهداری و ارسال محموله‌های پسته انجام شود. عضو هیات نمایندگان اتاق ایران افزود: خوشبختانه اتحادیه اروپا شش ماه دیگر مهلت داد تا بتوانیم اصلاحات لازم را در رابطه با محصول پسته انجام دهیم. امیدوارم از این فرصت بهترین بهره را ببریم و اجازه ندهیم بازارهای صادراتی کشور در شرایط تحریم از بین برود.
نقش مهم سفارتخانه‌ها ارسلان قاسمی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون بااشاره به دلایل برگشت برخی محصولات کشاورزی صادراتی به صمت گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل به‌وجود آمدن چنین شرایطی، عدم‌شناخت بازارهای هدف است. متاسفانه ما از بازار آنان شناخت چندانی نداریم و آنها هم با محصولات ایرانی آشنایی ندارند؛ یعنی از ظرفیت و توانمندی‌های یکدیگر بی‌خبر هستیم.
وی با تاکید بر اینکه کشورهایی با ثبات اقتصادی بیشتر دچار کمترین تغییر در استانداردهای لازم می‌شوند، افزود: باتوجه به این موضوع، رایزنان بازرگانی وظیفه دارند پس از استقرار در کشور حوزه ماموریت، نسبت به شناخت بازار هدف و برقراری پیوند بین تجار بخش خصوصی دو کشور اقدام و در راستای منافع ملی کار کنند. البته در این بین کشورهایی هستند که مانند ایران بخشنامه‌های خلق‌الساعه و یک‌شبه‌ای دارند که اغلب مربوط به کشورهای همسایه است.
سفارتخانه‌ها را دست کم نگیرید قاسمی در بیان راهکارهایی برای جلوگیری از بازگشت محصولات کشاورزی صادراتی گفت: راهکار این موضوع این است که سفارتخانه‌ها که در واقع چشم و گوش کشور در کشوری دیگر هستند، استانداردهای لازم و تغییرات ایجادشده را رصد و به بازرگانان اطلاع‌رسانی کنند. این در حالی است که تمام کشورها در بخش کشاورزی سختگیرانه عمل می‌کنند، زیرا این حوزه حوزه‌ای استراتژیک است و می‌خواهند حمایتی جدی از این بخش داشته باشند.
از سوی دیگر، طبقه کشاورز حساس است و شغلش وابستگی زیادی به وضعیت خاک، آب و... دارد، هرچند کل استراتژی که در بخش کشاورزی به‌کار گرفته می‌شود، ایرادات زیادی دارد، اما در مجموع به‌دلیل ارزش دلار در کشور ما، ارزش کالاهای صادراتی برای کشورهای هدف می‌تواند جذاب‌تر باشد.
چرا محصول برگشت می‌خورد؟ رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون بااشاره به اینکه گاهی نیز موانع غیرتعرفه‌ای وجود دارد، افزود: برخی کشورها با هدف حمایت از تولید داخل به سهمیه‌بندی واردات بعضی محصولات می‌پردازند، در نتیجه از آنجایی که تنها کشور ما صادرکننده یک محصول به بازار هدف نیست، ممکن است با ارسال محصولات از سایر کشورها، سهمیه واردات یک محصول پر شود و در نهایت بار صادراتی ایران برگشت بخورد. در مجموع ممنوعیت در بسیاری از موارد برای کنترل بازار است و متاسفانه بخش عمده‌ای از محصولات کشاورزی ما با این ناهماهنگی‌ها روبه‌رو می‌شوند. با این اتفاق، تولیدکننده مجبور است کالای خود را زیر نرخ عرضه کند و در نتیجه بازار کشور مقصد دچار تلاطم می‌شود.
وی با اعلام کشورهایی به‌عنوان بازار اصلی صادرات محصولات کشاورزی، افزود: کشورهای اصلی مقصد صادرات محصولات کشاورزی ایران شامل امارات، عراق، هند، روسیه و ترکیه هستند.
چالش‌ها قاسمی با بیان اصلی‌ترین چالش در صادرات محصولات کشاورزی اظهار کرد: یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، تحریم‌های داخلی است. پیمان‌سپاری ارزی مهم‌ترین مانع برای توسعه سبد صادراتی محصولات کشاورزی است. از سوی دیگر، سیستم حمل‌ونقل یخچالی کشور دچار چالش‌های بسیاری است و خط ریلی کشور نیز کانتینر یخچالی ندارد، همچنین در شمال کشور کانتینر یخچالی برای صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای cis که شامل ارمنستان، جمهوری‌آذربایجان، بلاروس، مولداوی، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان هستند، نداریم. در مجموع همه ناوگان حمل‌ونقل کشور دچار چالش در زمینه صادرات محصولات یخچالی است. سال‌ها است که کشور دچار چنین چالشی است و پیگیری‌های بسیاری در زمینه این موضوع انجام شده، اما همچنان به نتیجه‌ای نرسیده است.
سخن پایانی 21 آبان 1403 بازگشت گوجه‌فرنگی از عراق در صدر اخبار رسانه‌های ایران قرار گرفت. آن‌طور که گمرک ایران گزارش داد، مشکل 7 کامیون گوجه برگشت‌خورده، عدم‌رعایت قرنطینه نباتی بود؛ چراکه دولت عراق در مرز واحد قرنطینه نباتی دارد که در تست‌های انجام‌شده از 100 کامیون حامل گوجه، 7 کامیون موردتایید عراق نبود و به مرز پرویزخان برگشت داده شد. اکنون نیز نوبت به پسته ایرانی رسیده است. پسته ایران به 200 کشور دنیا صادر می‌شود و از 140هزار تن محصول صادراتی پسته، 7500 تن به اتحادیه اروپا صادر می‌شود. در صادرات پسته، کشورهایی مانند امریکا و ترکیه اخطارهایی دریافت کرده‌اند و بخشی از مسائل در صادرات محصولات کشاورزی مربوط به این موارد است و کشورهای مقصد محموله موردنظر را برای بررسی و ارزیابی به کشور مبدأ مرجوع می‌کنند. بی‌شک برگشت‌ خوردن محصولات کشاورزی ایران از بازارهای جهانی، به زنگ خطری برای اقتصاد کشور تبدیل شده است و باید هرچه سریع‌تر فکری برای آن کرد.