چاپ

ایرانیان جهان - گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: عملیات نصر 8 با هدف تصرف ارتفاعات «گرده‌رش» در استان سلیمانیه عراق، با طراحی و فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد. منطقه شرق رودخانه «قلعه‌چولان» در شمال استان سلیمانیه عراق تا سورکوه در دو عملیات کربلای 10 و نصر 4 تصرف شده بود. گسترش عملیات به سمت غرب، مستلزم عبور از رودخانه قلعه‌چولان و عبور از این رودخانه نیز منوط به تصرف ارتفاع گرده‌رش بود.
عملیات نصر 8 برای تصرف این ارتفاع با طراحی و فرماندهی سپاه پاسداران اجرا شد. [1] قبل از این عملیات، عملیات نصر 7 با هدف خارج کردن منطقه عمومی سردشت از دید عراقی‌ها و آزاد کردن ارتفاعات «دوپازا» و «بلفت» در 13 کیلومتری غرب سردشت در 14 مرداد 1366 اجرا و این منطقه آزاد شده بود. [2] این عملیات زیر نظر قرارگاه «نجف» به فرماندهی «نورعلی شوشتری» و با شرکت لشکر‌های 57 ابوالفضل‌ (ع)، 21 امام رضا‌ (ع)، 11 امیرالمؤمنین (ع) و تیپ 12 قائم (عج) ساعت 1:16 در تاریخ 29 آبان 1366 با رمز «یا محمدبن‌عبدالله (ص) ادرکنی» در منطقه سردشت آغاز شد.
یگان‌های عملیاتی به دستور قرارگاه نجف به‌طور هماهنگ و هم‌زمان به مواضع دشمن یورش بردند و پس از یک ساعت، موفق به تصرف اهداف خود شدند. [3] قله‌های 1426 (معروف به قله اول)، 1418 (قله دوم) و 1391 (قله سوم) و قرارگاه تاکتیکی تیپ 39 عراق و مقر گردان یکم این تیپ سقوط کرد و تنها مقر گردان دوم در ادامه یال شمالی گرده‌رش در تصرف دشمن باقی ماند. پاتک اول دشمن در ساعت 5 بامداد روز اول عملیات با استفاده از باقی‌مانده عناصر گردان 2 تیپ 39 آغاز شد و با فشاری که به نیرو‌های لشکر 57 ابوالفضل (ع) وارد آمد، دشمن توانست نیرو‌های این یگان را حدوداً سه کیلومتر (از ادامه یال گرده‌رش) به عقب‌نشینی وادار کند. به لشکر 57 دستور داده شد تا آمدن یک گردان از لشکر ویژه 155 شهدا برای تصرف ادامه یال گرده‌رش، منطقه را حفظ کند. همچنین به ادوات و توپخانه دستور داده شد که آتش سنگینی روی ارتفاعات گرده‌رش بریزند. به علت مسافت زیاد و شیب تند گرده‌رش، تدارک یگان‌ها از راه زمینی بسیار دشوار بود و هوانیروز این کار را بر عهده داشت.

** خلاصه اول طرح عملیات

مانور عملیات برای تصرف ارتفاع گرده‌رش به شرح زیر طراحی شد:
- تصرف نیمه جنوبی ارتفاع 1418 (قله دوم) توسط لشکر 21.
- تصرف نیمه غربی ارتفاع 1426 (قله اول) توسط لشکر 11.
- تصرف نیمه شمالی ارتفاع 1418 (قله سوم) توسط لشکر 57.
- تصرف نیمه شرقی ارتفاع 1426 (قله اول) توسط تیپ 12.
- تصرف ارتفاعات 1317 و 1348 (قله چهارم) توسط لشکر 155 ویژه.

** نقش هوانیروز در عملیات نصر 8
به علت مسافت زیاد و شیب تند ارتفاعات گرده‌رش، تدارک یگان‌ها از راه زمینی بسیار دشوار بود، لذا با هماهنگی که از قبل شده بود یگان‌ها از شب عملیات وسایل مورد نیاز خود را در تور‌های اسلینگ آماده کرده و از صبح عملیات هوانیروز به اسلینگ وسایل تدارکاتی یگان‌ها پرداخت و در روز اول عملیات هوانیروز 18 بار و در هر بار یک تن محموله را اسلینگ کردند و در روز دوم نیز 25 بار عملیات اسلینگ صورت پذیرفت.

ایرانیان جهان

مرحله دوم این عملیات در شب دوم به تاریخ 30 آبان 1366 اجرا شد. قرارگاه «قدس» برای انحراف دشمن در شرق رودخانه «قلعه‌چولان» دست به اجرای تک ایذایی زد. قرارگاه نجف نیز با استفاده از تاریکی هوا به سوی محور سمت راست ارتفاع گرده‌رش حمله کرد و یگان‌های عمل‌کننده توانستند به‌سرعت مواضع عراقی‌ها را تصرف کنند. [4] اوایل صبح روز دوم عملیات، ارتش عراق به مواضع لشکر 21 امام رضا‌ (ع) روی قله اول ارتفاع گرده‌رش پاتک کرد. حمله با آتش شدید شروع شد و بعد هم نیرو‌های پیاده دشمن از تپه «هرمدان» و «گرده‌رش» به خط نزدیک شدند.
نیرو‌های ایرانی نیز در مقابله با این حرکت عراقی‌ها، به کمک آتش توپخانه، فشاری سنگین بر عراقی‌ها وارد کردند. با دستور قرارگاه نجف، نیرو‌ها به اجرای آتش منسجم و سنگین روی مواضع دشمن پرداختند که بسیاری از نیرو‌های پیاده ارتش عراق در محور جاده «گلاله» کشته و زخمی شدند. حدود یک ساعت بعد، عراقی‌ها مجبور به عقب‌نشینی شدند. فرمانده قرارگاه نجف برای تضمین خط نیرو‌های ایرانی از لشکر 52 قدس و لشکر 7 ولی‌عصر‌ (عج) خواست تا در خط مستقر شوند. [5]
روز سوم عملیات، یکم آذر، نیرو‌های عراقی با اجرای آتش در ساعت 2 بامداد حمله را آغاز کردند که با مقاومت نیرو‌های ایران به شکست نیرو‌های عراقی و اسارت چندین تن از آنان انجامید. نیرو‌های عراق مجدداً پاتک کردند و توانستند بین لشکر 7 ولی‌عصر‌ (عج) و لشکر 57 ابوالفضل (ع) در قله 2 و در مواضع لشکر 7 ولی‌عصر‌ (عج) نفوذ کنند که آن هم با مقاومت نیرو‌های ایران دفع شد. بعدازظهر همین روز مجدداً عراق به قله 2 حمله کرد که نتیجه‌ای در پی نداشت. [6]

** خلاصه دوم طرح عملیات

استعداد نیرو‌های درگیر:
ایران: 11 گردان پیاده
عراق: 23 گردان پیاده، زرهی و کماندویی و 2 گردان توپخانه
هدف عملیات: تصرف ارتفاع گرده رش با هدف تکمیل خط جبهه در غرب ماووت
تلفات انسانی عراق: 500 نفر
توضیحات: سپاه همچنان به گسترش جبهه در استان سلیمانیه عراق ادامه داد و در این عملیات با تصرف ارتفاع گرده رش ضمن تکمیل خطوط جبهه در غرب ماووت ابتکار عمل لازم برای گسترش به سمت شهر سلیمانیه را هم به دست آورد.

ارتش عراق در روز چهارم عملیات، به منظور پس گرفتن مواضع تصرف‌شده از سوی ایرانی‌ها، ساعت 17:15 قله‌های 1 و 2 را هدف قرار داد، اما با حمله متقابل ایرانی‌ها، حمله آنها با شکست مواجه و در حدود ساعت 18 متوقف شد. [7] روز پنجم عملیات، حمله عراق به ارتفاع گرده‌رش متوقف شد و عامل مؤثر در این توقف، عملیات روز گذشته اتحادیه میهنی کردستان عراق بود که به تصرف قسمتی از ارتفاع «ویولان» انجامید. به این بهانه و با درگیر کردن عراقی‌ها در ارتفاع ویولان، آنها از تمرکز و حمله در محور گرده‌رش بازداشته شدند، لذا در این روز تلاش عراق صرف تصرف ارتفاع ویولان شد و مواضع اتحادیه روی این ارتفاع را چهار بار با هواپیما بمباران کرد. نیرو‌های اتحادیه براثر فشار‌های وارده نیرو‌های عراقی به‌تدریج از ویولان عقب‌نشینی کردند. [8]
در نهایت ارتفاعات 1426، 1428، 1391 از ارتفاعات گرده‌رش و چندین پاسگاه مرزی عراق که روی این ارتفاعات بود و روستا‌های گمالان زور و گمالان خوارد و برگر بالا و برگر پایین به دست نیرو‌های ایران آزاد و بیش از 30 کیلومتر از شمال استان سلیمانیه عراق آزاد شد. در این عملیات تیپ 39 از لشکر 44 عراق و یک گردان تانک از لشکر 27 منهدم و به تیپ‌های 603، 83 و 77 پیاده و گردان کماندویی لشکر 44 ضربات سنگینی وارد شد و مقر تاکتیکی تیپ 39 ارتش عراق به تصرف نیرو‌های ایرانی درآمد. مقر گردان 2 از تیپ 504 مستقر در ارتفاعات «گاهو» هم زیر آتش توپخانه نیرو‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت و خسارات سنگینی به دشمن وارد شد.

ایرانیان جهان

نقشه عملیات
علاوه بر این دو انبار مهمات لشکر 139 در منطقه سورقلات و مقر‌های تیپ 603 و 83 و 300 و مقر تاکتیکی تیپ 91 در ارتفاعات هزار کامیان با آتشباری توپخانه خودی متحمل خسارات فراوانی شدند. [9] در این عملیات حدود سه هزار عراقی کشته و زخمی و 200 نفر اسیر شدند. همچنین شش دستگاه تانک و تعدادی تجهیزات دیگر منهدم شد و دو تانک، شش دستگاه رادار، تعدادی خودرو و یک دستگاه مخابراتی و بیش از 50 قبضه خمپاره به دست نیرو‌های ایران افتاد. در این عملیات 173 تن از نیرو‌های جمهوری اسلامی ایران شهید و 877 تن مجروح شدند. [10] لشکر 64 ارومیه نیروی زمینی ارتش عملیات نصر 9 را اول آذر 1366، در روز‌هایی که عملیات نصر 8 در حال انجام بود، در منطقه حاج‌عمران اجرا کرد. [11]
** موفقیت کامل ایران، واکنش رسانه‌های خارجی
واکنش اکثر تحلیلگران نظامی سیاسی جهان، انجام عملیات در مناطق شمال‌غرب را فریب ارزیابی می‌کنند و معتقدند هدف اصلی ایران تصرف بصره است؛ ضمن اینکه اخبار خلیج فارس دیگر اخبارجنگ را تحت الشعاع قرار داده است.
روزنامه «میدل ایست اکونومیک دایجست» دراین باره نوشت: «نیرو‌های مسلح عراق در سرتاسر جبهه جنگ در آماده‌باش کامل به‌سر می‌برند. هدف احتمالی ایران شهر بصره خواهد بود که عراقی‌ها می‌کوشند بار دیگر تدابیر دفاعی پیش‌بینی شده را به‌کارگیرند.
همچنین «ایندیپندنت» روزنامه دیگر لندن با اشاره به این نکته که عراق یک شبکه دیگر از مواضع دفاعی منطقه بصره ایجاد کرده است، نوشت: «ایران به فشار‌های مداوم رزمندگان خود مبنی‏ بر ‏دست زدن به حملات پیاپی جهت درهم شکستن خطوط دفاعی عراقی‌ها تا عملی ساختن یک رسوخ پیروزمندانه، متکی خواهد بود. عکس‌های ماهواره‌ای نشان‌دهنده آمادگی گسترده ایرانی‌ها برای دست زدن به یک حمله جدید در جبهه جنوبی است.»
این روزنامه همچنین درمقاله‌ای دیگر آورده است: «ایران حملات آزمایشی خود را در نقاط دیگر به‌عمل می‌آورد تا تعادل عراقی‌ها را به هم بزند؛ اما در واقع در اطراف بصره و در جبهه جنوبی است که نبرد واقعی صورت خواهد گرفت. هدف ایران بر آن است که جنوب عراق و بصره را از سایر نقاط عراق جدا کند.»
درگیری نظامی در خلیج‌فارس که موجب تشدید حملات عراق به نفت‌کش‌ها و مقابله به مثل ایران و نیز حضور نظامی امریکا شده بود، باعث توجه بیشتر فرماندهی سپاه به آن جبهه شد. حدودا، از تیرماه سال 1366 با دخالت امریکا، جنگ ایران و عراق به طور محدود، جنبه بین‌المللی به خود گرفت.
اسکورت نفت‌کش‌های کویتی با ناو‌های ایالات متحده و فشار بیشتر بر روی ایران باعث شد که نیروی دریایی سپاه در خلیج‌فارس فعال شود و این روند که با حمله امریکا به چاه‌های نفتی ایران، تعرض به کشتی‌ها و حمله موشکی ایران به کشتی‌های امریکایی همراه بود، حدود سه ماه به درازا کشید. پس از آن، بار دیگر فرماندهان سپاه توجه خود را به جبهه زمینی معطوف کرده و در راستای استراتژی عملیاتی شمال غرب، عملیات نصر 8 را به عنوان سرپل عملیات بزرگ زمستانی طرح‌ریزی کردند.
[1]. رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چ دوم، 1389، ص 96.
[2]. درودیان، محمد، سیری در جنگ ایران و عراق، ج 4: شلمچه تا حلبچه، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1376، ص 194 و 196.
[3]. همان، ص 199؛ اردستانی، حسین، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب پنجاه‌ودوم: تکاپوی جهانی برای توقف جنگ، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1382، ص 32.
[4]. اردستانی، حسین، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب پنجاه‌ودوم، ص 50 و 132 و 133.
[5]. همان، ص 59 و 60.
[6]. همان، ص 79.
[7]. همان، ص 92.
[8]. همان، ص 107 و 119.
[9]. سمیعی، علی، کارنامه توصیفی عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، تهران: معاونت تبلیغات و انتشارات نمایندگی ولی فقیه در نیروی زمینی، 1376، ص 363؛ روزنامه جمهوری اسلامی، ش 2460، 1 آذر 1366، ص 2.
[10]. اردستانی، حسین، روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب پنجاه‌ودوم، ص 120.
[11]. همان، ص 80.
انتهای پیام/ 112