چاپ

ایرانیان جهان - کیهان /متن پیش رو در کیهان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
نشریه آمریکایی تأکید کرد: خروج ترامپ از توافق هسته‌‏ای، بدترین اشتباه آمریکا در قبال ایران بود و دولت آمریکا باید جبران کند.
در حالی که غربگرایان حامی برجام در ایران، مدت‌هاست حرفی از حقوق پایمال شده ایران در این توافق نمی‌زنند و عوض آن، نسخه مذاکره دوباره با بایدن و ترامپ را می‌پیچند، نشریه «ریسپانسیبل استیت‌کرفت» بر ضرورت جبران عهدشکنی آمریکا تأکید کرد.
این نشریه که به اندیشکده کوئینسی وابسته است، نوشت: با گذشت 6 سال از خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا از توافق هسته‌ای ایران، پیامدهای فاجعه‌بار این تصمیم همچنان در حال افزایش است. علاوه‌بر اینکه ایران بیش از هر زمان دیگری به توانایی ساخت تسلیحات هسته‌ای نزدیک شده است، اکنون باید در نظر بگیریم که چگونه وضعیت رو به افول امنیتی در خاورمیانه خطرات را به میزان قابل‌ توجهی افزایش داده است.
ترامپ، وعده «توافق بهتر» را داد، اما در عوض، اشتباه پرهزینه‌تری مرتکب شد که ممکن است رفع آن غیرممکن باشد. برای درک کامل تصمیم ترامپ، این موضوع در نظر بگیرید: زمانی که آمریکا و ایران به توافق پایبند بودند، تخمین زده می‌شد که حدوداً یک سال طول می‌کشد تا ایران مواد شکافت‌پذیر کافی برای ساخت یک سلاح هسته‌ای تولید کند و کشورهای مذاکره‌کننده با ایران ارزیابی می‌کردند که این زمان برای پاسخ به تخلفات احتمالی و جلوگیری از تولید بمب کافی است. حتی اگر ایران به مواد شکافت‌پذیر کافی دست پیدا می‌کرد، باز هم ممکن بود یک سال دیگر طول بکشد تا ایران یک سلاح هسته‌ای قابل تحویل تولید کند. از ماه می 2018، این معامله مفید بود و از نظر اکثریت، موفقیت بزرگی به حساب می‌آمد.
سپس ترامپ به‌طور یکجانبه از این توافق خارج شد و اکنون در وضعیت بسیار بدتری قرار داریم. ایران می‌گوید قصد تولید سلاح‌های هسته‌ای ندارد و اطلاعات آمریکا در حال حاضر، هیچ تلاشی را از سوی تهران برای تسلیحات نمی‌بیند، با این حال تصور می‌شود تهران نه یک سال بلکه فقط چند هفته تا توانایی تولید مواد شکافت‌پذیر کافی برای یک بمب در صورت تمایل به این کار فاصله داشته باشد. در عین حال، توانایی بازرسان برای کشف به‌‌موقع تخلفات احتمالی کاهش یافته است. همان‌طور که یکی از مقامات آمریکایی در مورد ایران گفت، «آنها رقص‌کنان تا آستانه تولید سلاح خواهند رفت.»
بدتر اینکه، روابط آمریکا و ایران به دلیل خروج ترامپ به‌قدری آسیب دیده که به نظر نمی‌رسد توافق دوباره به همان شکل قبلی قابل احیا باشد. هرگونه تلاش برای تثبیت روابط طرفین به دلیل تبادل آتش مستقیم بین اسرائیل و ایران به شدت پیچیده شده است. همان‌طور که بیش از هر زمان دیگری به یک رویکرد غیرنظامی نیاز داریم، چشم‌انداز راه‌حل دیپلماتیک دور از دسترس به نظر می‌رسد.
بدتر این که افزایش تنش‌ها ممکن است تهران را به یک تصمیم سیاسی در استراتژی هسته‌ای نزدیک‌تر کند. خطر ساخت بمب توسط ایران و خطر حمله اسرائیل به سایت‌های هسته‌ای ایران می‌تواند منجر به درگیری نظامی گسترده‌تر در منطقه شود.
البته نیازی نبود این‌طور شود. این توافق تا زمانی که ترامپ آن را رها نکرد کار می‌کرد و اگر ترامپ از آن خارج نمی‌شد امروز هم می‌توانست کارساز باشد. تهران برای پایبندی به برجام موافقت کرد که برنامه هسته‌ای خود را به میزان قابل توجهی محدود کند. ایران موافقت کرد که ذخایر اورانیوم با غنای پایین خود را تا 300 کیلوگرم کاهش دهد و غنی‌سازی اورانیوم را به 3/67 درصد، محدود کند و تعداد سانتریفیوژهای در حال کار را تا دوسوم محدود کرد و متعهد شد که به مدت 15 سال هیچ تأسیسات غنی‌سازی جدیدی ایجاد نکند. کارخانه غنی‌سازی فردو از غنی‌سازی اورانیوم منع شد و غنی‌سازی تنها در تأسیسات نطنز امکان‌پذیر بود. ایران موافقت کرده بود که تاسیسات هسته‌ای دیگری را برای تولید پلوتونیوم بسیار کمتر طراحی کند و سوخت مصرف‌شده آن به خارج از کشور ارسال شود. همچنین با اجرای موقت پادمان‌های اضافی تحت نظارت آژانس موافقت کرد.
یک سال پس از خروج ترامپ، ایران شروع به تلافی با نقض تدریجی مفاد توافق کرد. سقف ذخایر اورانیوم را برداشت، غنی‌سازی را فراتر از حد مجاز 3درصد افزایش داد و فعالیت در تأسیسات ممنوعه را از سر گرفت و گسترش داد. بسیاری از پیشرفت‌های ایران در واکنش به اقدامات تحریک‌آمیز آمریکا و اسرائیل صورت گرفت. در اوایل سال 2020، دولت ترامپ، سرلشکر ایرانی قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس را ترور کرد؛ و اندکی پس از آن، تهران اعلام کرد دیگر به تعهدات غنی‌سازی خود در توافق پایبند نخواهد بود. اما با وجود این، اعلام کرد که اگر طرف‌های دیگر به تعهدات خود بازگردند و به تعهدات خود در مورد کاهش تحریم‌ها عمل کنند، ایران نیز به پایبندی خود بازخواهد گشت. در اواخر سال 2020، محسن فخری‌زاده، دانشمند هسته‌ای ایرانی، در نزدیکی تهران، توسط اسرائیل ترور شد. بلافاصله پس از آن، مجلس ایران قانونی را برای تسریع برنامه هسته‌ای تصویب کرد.
ایران غنی‌سازی اورانیوم 20درصدی را در اوایل سال 2021 در فردو و سپس به 60درصد در نطنز، چند ماه پس از یک اقدام خرابکارانه که به نطنز آسیب رساند، آغاز کرد. از آن زمان، ایران به طور پیوسته میزان تولید اورانیوم غنی‌شده را افزایش داده است. ایران به طور پیوسته در حال پیشبرد برنامه هسته‌ای خود است و هرچه بیشتر به تبدیل‌شدن به یک «دولت در آستانه» توانایی ساخت سلاح نزدیک می‌شود. پس از سال‌ها کارکردن سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر، ایران به دانش فنی دست یافته است که قابل بازگرداندن نیست.
اما مهم‌تر از آن، ما فرصت سیاسی برای دستیابی به توافق جامع با ایران را از دست داده‌ایم. توافق هسته‌ای ایران بدون حمایت فعال روسیه و چین امکان‌پذیر نبود. با این حال، این کشورها دیگر در این مسائل با غرب همسو نیستند و ایران فعالانه از روسیه در جنگ با اوکراین و فروش نفت به چین حمایت می‌کند. ایران به اندازه گذشته به لغو تحریم‌ها از سوی ایالات متحده نیاز ندارد.
اغلب گفته می‌شد که اگرچه توافق هسته‌ای همه مشکلات روابط ایران و آمریکا را حل نکرد، اما با خارج کردن بمب هسته‌ای ایران از معادله، مشکل مهمی را حل کرد. درس‌های این داستان غم‌انگیز روشن است: ایجاد یک توافق هسته‌ای معنادار بسیار سخت‌تر از نابود کردن آن است. توافق با ایران واقعاً یک دستاورد قابل توجه بود و اگر آمریکا، رویای «توافق بهتر» را کنار می‌گذاشت و به توافقی که داشتیم پایبند می‌ماند، امروز وضعیت ما بسیار بهتر بود. تصمیم ترامپ (با کمک مایک پمپئو و جان بولتون) برای خروج از برجام یک شکست تاریخی و مطلق بود. اکنون، چشم‌انداز یافتن راه‌حل دیپلماتیک جدید برای بحران، دلهره‌آور است. اما باید تلاش کنیم؛ جایگزین‌ها بدتر هستند.