چاپ

ایرانیان جهان - صفحه اقتصاد - بحث اصلاح ساختار یارانه‌های سوخت و افزایش قیمت بنزین در ایران بار دیگر به یکی از موضوعات داغ اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است.
در حالی که مقام‌های دولتی با مقایسه نرخ بنزین ایران و کشورهای همسایه از ارزان بودن آن انتقاد می‌کنند، کارشناسان معتقدند سطح پایین دستمزدها و گرانی خودرو در ایران اجازه پذیرش افزایش قیمت سوخت را نمی‌دهد.
مقایسه قیمت بنزین در ایران و کشورهای همسایه در حال حاضر، هر لیتر بنزین آزاد در ایران به قیمت 3 هزار تومان عرضه می‌شود که معادل 0.042 دلار آمریکاست. این نرخ در کشورهای همسایه ایران، به‌ویژه افغانستان و پاکستان، به ترتیب 60 تا 63 هزار تومان و 21 برابر ایران است. حتی در کشورهای دورتر منطقه مانند ارمنستان و ترکیه نیز قیمت بنزین به ترتیب 1.397 و 1.224 دلار است که بیش از 29 برابر قیمت ایران به حساب می‌آید.
این اختلاف قیمت، دلیل عمده‌ای برای قاچاق گسترده بنزین به کشورهای همسایه است. به گفته مسئولان، بنزین ارزان ایران به مقصد افغانستان و پاکستان قاچاق می‌شود و سهم بزرگی از یارانه سوخت به جیب قاچاقچیان می‌رود.
دستمزدها و گرانی خودرو؛ حلقه مفقوده اصلاحات اگرچه مقامات دولتی از لزوم واقعی‌سازی قیمت بنزین سخن می‌گویند، کارشناسان معتقدند که این سیاست‌ها بدون در نظر گرفتن دستمزدها و گرانی خودرو نمی‌تواند منطقی باشد. در ایران، حداقل دستمزد ماهانه 138 دلار است که در مقایسه با افغانستان (58 دلار) بیشتر است. اما در بازار خودرو، شرایط به سود کشورهای همسایه است.
برای مثال، یک دستگاه تویوتا یاریس کراس مدل 2024 در افغانستان 29 هزار دلار قیمت دارد، در حالی که مدل 2015 همین خودرو در بازار ایران حدود 21500 دلار معامله می‌شود. در ترکیه، این خودرو به قیمت 28650 دلار فروخته می‌شود و حداقل دستمزد ماهانه 492 دلار است.
سیاست اصلاح یارانه‌ها؛ شرط موفقیت چیست؟ به باور تحلیلگران، سیاست اصلاح یارانه سوخت تنها در صورتی می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد که با افزایش کمک‌های نقدی به اقشار کم‌درآمد، بالا بردن حداقل دستمزدها، و کاهش قیمت خودرو همراه باشد. در غیر این صورت، افزایش قیمت بنزین فشار اقتصادی بیشتری را بر مردم تحمیل خواهد کرد و همراهی آن‌ها را با سیاست‌های دولت کاهش می‌دهد.
بحران یارانه‌های پنهان ایران یکی از کشورهایی است که بخش زیادی از منابع مالی خود را صرف یارانه‌های پنهان انرژی می‌کند. بنزین ارزان به قیمت 3 هزار تومان در ایران، در حالی ارائه می‌شود که میانگین قیمت جهانی بنزین بیش از 1 دلار است. این اختلاف قیمت نه‌تنها منابع کشور را هدر می‌دهد، بلکه به قاچاق سوخت و آسیب به اقتصاد ملی نیز دامن می‌زند.
تجربه کشورهای منطقه در عربستان سعودی که بالاترین حداقل دستمزد در منطقه (1065 دلار) را دارد، قیمت هر لیتر بنزین 0.621 دلار است که 14.7 برابر ایران است. همچنین در کویت، با حداقل دستمزدی 76 درصد بالاتر از ایران، قیمت هر لیتر بنزین 0.341 دلار است. این ارقام نشان می‌دهد که کشورهای منطقه توانسته‌اند با واقعی‌سازی قیمت سوخت و بهبود شرایط اقتصادی، مصرف انرژی را بهینه کنند.
کلام آخر اصلاح قیمت بنزین در ایران، نیازمند تدابیری فراتر از افزایش قیمت است. بدون در نظر گرفتن سطح دستمزدها و کاهش هزینه‌های مرتبط با خودرو، اجرای این سیاست می‌تواند تبعات اجتماعی و اقتصادی شدیدی داشته باشد. همکاری مردم با سیاست‌های دولت تنها در صورتی امکان‌پذیر است که بسته‌های حمایتی مؤثری برای اقشار آسیب‌پذیر ارائه شود و تعادلی میان درآمدها و هزینه‌ها برقرار گردد.
مطالعه بیشتر: یک تصمیم جدید دولت درباره قیمت بنزین / چگونه قرار است مصرف سوخت را کم می‌کنیم؟