چاپ

ایرانیان جهان - به نظر می‌رسد سفر تخت روانچی به نروژ برای سنجش نگاه ایران برای مذاکره با آمریکا باشد. نروژ احتمالا نقش میانجی را در این زمینه بازی خواهد کرد. این نقش پیش از این توسط کشورهایی، چون قطر و عمان (روند مسقط) دنبال می‌شد.
، «متیو میلر»، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، اعلام کرده که آمریکا در مذاکراتی که قرار است میان ایران و سه قدرت اروپایی برگزار شود، شرکت نخواهد کرد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
میلر گفته است ایالات متحده نقشی در این مذاکرات نخواهد داشت ولی با کشور‌های اروپایی در رابطه با «اجرای کامل تعهدات پادمانی ایران و پاسخگو کردن جمهوری اسلامی برای عدم اجرای این تعهدات» در هماهنگی خواهد بود.
اشاره میلر به قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در نشست اخیر خود با تصویب قطعنامه پیشنهادی انگلیس، آلمان و فرانسه و ایالات متحده آمریکا با 19 رأی موافق و 12 رای ممتنع و 3 رأی مخالف به دبیر کل اژانس تا بهار 2025 اعلام کرد که گزارشی کامل از فعالیت‌های هسته‌ای ایران ارائه کند.
قطعنامه از مدیرکل درخواست می‌کند تا ارزیابی جامع و به روز شده‌ای در مورد وجود یا استفاده احتمالی از مواد هسته‌ای اعلام نشده در ارتباط با مسائل باقی مانده گذشته و حال در مورد برنامه هسته‌ای ایران، از جمله گزارش کامل همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی در این موضوعات، ارائه کند، به گونه‌ای که آژانس قادر به راستی‌آزمایی اجرای تعهدات پادمانی ایران از جمله عدم انحراف مواد هسته‌ای، بر اساس تمام اطلاعات موجود، برای بررسی توسط شورای حکام مارس 2025 یا حداکثر تا بهار 2025. باشد.
ایران در پاسخ به صدور قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس، دستور انجام اقدامات موثر، از جمله راه‌اندازی مجموعه معتنابهی از سانتریفیوژ‌های جدید و پیشرفته از انواع مختلف را صادر کرد.
طبق اظهارات «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی، اقدامات جبرانی ایران در واکنش به قطعنامه جدید شورای حکام بلافاصله شروع شده است.
او با اشاره به تصویب قطعنامه در پایان روز پنجشنبه به وقت محلی اظهار کرد: ما اعلام کرده بودیم که در لحظه واکنش نشان می‌دهیم. قبل از اینکه مسؤولان آژانس دبیرخانه را ترک کنند به آنها اطلاع دادیم و امروز هم DIQ فرستادیم و این کار ادامه دارد.
کمالوندی ادامه داد: اینها با فشار دنبال این هستند که صنعت ما به عقب برود، اما این اتفاق که نمی‌افتد هیچ، از طرفی تعداد کشور‌هایی که به قطعنامه اینها رای می‌دهند از دفعات قبل کمتر شده است.
او تاکید کرد که آقای اسلامی دستور لازم را صادر کردند و به زودی هم آژانس گزارش خود را خواهد داد و می‌بینند که این کار آنها باعث شد که افزایش ظرفیت در حوزه‌های مختلف صنعت هسته‌ای داشته باشیم.
متعاقب اعلام راه اندازی سانتریفیوژ‌های جدید و پیشرفته از سوی ایران در واکنش به قطعنامه اخیر، یالات متحده آمریکا و سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان روز شنبه (3 آذر 1403) با صدور بیانیه‌ای مشترک ابراز نگرانی و ادعا‌ها سیاسی درباره برنامه هسته‌ای ایران را تکرار کردند.
در این بیانیه ادعا شده است: ما با نگرانی جدی اعلامیه ایران در 22 نوامبر 2024 (2 آذر 1403) را مورد توجه قرار دادیم که در آن به جای پاسخ همکاری‌محور با قطعنامه، قصد دارد برنامه هسته‌ای خود را به روش‌هایی که منطق صلح آمیز معتبری ندارد، گسترش دهد.
این بیانیه بدون اشاره به همکاری‌های همیشگی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا کرده است: ما انتظار داریم که ایران دوباره در مسیر گفتگو و همکاری با آژانس قرار گیرد. ما امیدواریم که ایران اطلاعات مورد نیاز برای حل و فصل مسائل باقی‌مانده را ارائه کند تا آژانس بتواند اطمینان دهد که برنامه ایران منحصراً صلح‌آمیز است. در غیر این صورت، مهم است که شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای مقابله با چالشی که خودداری مداوم ایران از اجرای تعهدات مرتبط با راستی‌آزمایی هسته‌ای تحت ان‌پی‌تی ایجاد می‌کند، متعهد بماند.
در همین راستا «متیو میلر» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا با تاکید بر لزوم همکاری کامل ایران با آژانس، تشدید فعالیت‌های غنی‌سازی ایران پس صدور قطعنامه شورای حکام را محکوم کرده بود.
شروع مذاکرات ژنو بین ایران و اروپا
متعاقب این تحولات، خبرگزاری کیودو ژاپن از شروع گفتگو‌های ایران و اروپا از روز جمعه 9 آذرماه در ژنو خبر داد و گفت این مذاکرات با محوریت گفتگو بر سر برنامه هسته‌ای و توافق پیشین تهران با قدرت‌های جهانی برگزار خواهد شد.
گفتگو‌های ژنو بدون حضور نماینده‌ای از ایالات متحده و حتی دو طرف دیگر توافق هسته‌ای 2015 وین یعنی چین و روسیه برگزار خواهد شد بر این اساس، گفتگو‌های ژنو بدون حضور نماینده‌ای از ایالات متحده و حتی دو طرف دیگر توافق هسته‌ای 2015 وین یعنی چین و روسیه برگزار خواهد شد.
ساعاتی پس از انتشار این خبر، اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز برپایی چنین مذاکراتی را در ژنو تایید کرد و گفت این نشست در سطح معاونان وزرای خارجه برگزار می‌شود و در آن نمایندگان سه کشور تروئیکای اروپایی یعنی فرانسه، آلمان و انگلیس حضور خواهند داشت.
وی با اشاره به سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تعامل و همکاری با دیگر کشور‌ها بر مبنای اصول عزت، حکمت و مصلحت، گفتگو‌های آتی با سه کشور اروپایی را در ادامه گفتگو‌های انجام شده با آنها در حاشیه اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک توصیف کرد و گفت در این دور از گفتگو‌ها که از همان نیویورک برنامه‌ریزی شده است، طیفی از مباحث و موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله موضوع فلسطین و لبنان، و نیز موضوع هسته‌ای مورد بحث و تبادل نظر قرار خواهد گرفت.
در همین راستا، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت جمهوری اسلامی ایران گفته است نشست معاون وزیر خارجه ایران با سه کشور اروپایی «با در نظر گرفتن سه اصل عزت، حکمت و مصلحت» خواهد بود که رهبر جمهوری اسلامی هم بر آنها «تاکید» کرده است.
مهاجرانی گفت: «متاسفانه کشور‌های غربی و در راس آن آمریکا، بار‌ها و بار‌ها ثابت کردند که بدعهد هستند و طبیعتا این چیزی است که مردم درک کرده‌اند ولی آنچه مسلم است منافع مردم ایران در چهارچوب مصالح کلی نظام بررسی خواهد شد.»
همچنین اعلام شده «مجید تخت روانچی» معاون وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده هسته‌ای کهنه‌کار ایران که در مذاکرات برجام نیز حضور داشت، ریاست هیات دیپلماتیک ایران در مذاکرات ژنو را بر عهده خواهد داشت.
چرا «تخت روانچی» به نروژ رفته است؟
پیش از شروع مذاکرات میان ایران و اروپا در ژنو، اعلام شده که «مجید تخت روانچی» معاون سیاسی وزیر خارجه که هدایت گفتگو‌های ژنو را نیز بر عهده خواهد داشت به نروژ سفر کرده است.
برخی ناظران معتقدند سفر تخت روانچی به نروژ پیش مقدمه شروع مذاکرات با اروپا و برای مهیا شدن برای آن مذاکرات است. با توجه به اینکه مذاکرات از سطح معاون وزیر خارجه شروع می‌شود و صرفا هم طرف اروپایی در آن حضور دارد این استدلال چندان قوی به نظر نمی‌رسد برخی ناظران معتقدند سفر او به نروژ پیش مقدمه شروع مذاکرات با اروپا و برای مهیا شدن برای آن مذاکرات است. با توجه به اینکه مذاکرات از سطح معاون وزیر خارجه شروع می‌شود و صرفا هم طرف اروپایی در آن حضور دارد این استدلال چندان قوی به نظر نمی‌رسد.
بر این اساس گمانه «زمینه سازی مقدمات برای مذاکره با آمریکا» منطقی‌تر به نظر می‌رسد.
با این حال، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه درباره انجام این سفر و ارتباط میان آن و گفتگو‌های پیش رو میان ایران و تروئیکای اروپایی در ژنو گفت: سفر معاون سیاسی وزیر خارجه به نروژ یک ماموریت کاری متعارف دیپلماتیک برای بحث و تبادل نظر راجع به روابط دوجانبه، تحولات منطقه و بین‌المللی بوده است.
از طرف دیگر، همانگونه که سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرده تصمیم واشنگتن در زمینه هسته‌ای حمایت از اقدامات اروپا برای پایبندی ایران به قطعنامه آژانس و همکاری با این نهاد است؛ لذا موضوعات مورد دغدغه آمریکا با اروپا در خصوص ایران تفکیک می‌شود. از سوی دیگر دولت ترامپ نیز مایل است مسائل خود با ایران را مستقیم با خود ایران حل و فصل کند.
اروپا هم در حال حاضر خواهان ایفای نقش مستقل در مذاکرات با ایران است. اولویت اروپا در خصوص مذاکره با ایران، جنگ اوکراین و مسائل منطقه (جنگ غزه) و مساله هسته‌ای است. به نظر می‌رسد مذاکرات ژنو می‌تواند سطح تنش ایران و اروپا پیش از ورود ترامپ به کاخ سفید را کاهش دهد.
عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر سابق ایران در نروژ در خصوص سفر «مجید تخت روانچی» به نروژ می‌گوید: «آقای تخت‌روانچی به‌عنوان معاون سیاسی وزارت خارجه به اسلو دعوت شدند که آنجا با مقامات گفتگو داشته باشند. دولت نروژ همیشه نقش میانجی‌گری را میان ما و اروپایی‌ها داشته، مثل نقشی که عمانی‌ها میان ما و آمریکا داشتند. در سطح جهانی هم به‌شکل گسترده‌تر، در پیمان اسلو، بین فلسطین، آمریکا و اسرائیل و همچنین حل‌وفصل مسائلی در آفریقا و سریلانکا، این نقش را برعهده داشتند. آنها علاقه‌مندند به این نقش ادامه دهند. به‌نظر می‌رسد آقای تخت‌روانچی به اسلو دعوت شده تا ببینند ایران آمادگی گفتگو با آمریکا را دارد. نروژ واسطه‌ای برای گفت‌وگوی مستقیم است، چون پیش از این نروژی‌ها هم این کار را انجام دادند و گفتگو‌هایی انجام شده، تصور این است که الان مذاکره بین ایران و آمریکا فراهم نمی‌شود، اما این می‌تواند زمینه‌ای باشد که مذاکرات بعدی بین ایران و آمریکا برگزار شود. باید صبر کرد تا بازگشت آقای تخت‌روانچی، مشخص شود که نتیجه گفتگو‌ها چه می‌شود. احتمال می‌رود درحین مذاکرات این موضوع مورد بحث قرار گیرد که آیا ایران و آمریکا حاضر به مذاکره مستقیم خواهند بود؟»
این موضوع در حالی است که خبر‌هایی مبنی بر دیدار «امیر سعید ایروانی» سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک با «ایلان ماسک» کارآفرین آمریکایی و از افراد موثر در دولت ترامپ، مخابره شد و البته توسط ایران تکذیب شد.
با وجود این علی لاریجانی، مشاور رهبر انقلاب اخیرا در یک تابوشکنی سخن از گفتگوی مستقیم ایران با آمریکا را مطرح کرده است. وی در گفتگو با سایت Khamenei.ir خطاب به دولت ترامپ گفته است: «دو تا راه بیشتر پیش رویتان ندارید؛ یکی برگردید به همان برجامی که تصویب شده -خب ایران همیشه به شما گفته بیایید برگردید اشتباهتان را حل کنید البته خسارت‌های ما را هم باید یکجوری تأمین کنید. یک راه دیگرش هم این است که خیلی خب، قبول ندارید؟ چون شنیدم دولت جدید ایالات متحده گفته «ما آن برجام را اصلاً قبول نداریم، چون ایرانی‌ها سر ما را کلاه گذاشتند!» آن وحی منزل نیست، خب بیایید سر موضوع جدید: شما می‌گویید «ایران هسته‌ای را ما قبول داریم. به سمت بمب نرود عیب ندارد!»؛ ما غنی‌سازی در این حد داریم، خب بیایید توافق کنید که ایران یک شروطی دارد برای این امر با توجه به تجربه‌ی گذشته ما به سمت بمب نمی‌رویم، شما هم شروط ما را بپذیرید. توافق بعدی بکنید؛ بنابراین ما توصیه نمی‌کنیم شما رفتار غلط قبلی‌تان را دنبال کنید. ولی به‌هرحال این هم یک راه‌حل است. بیایید از این راه‌حل استفاده کنید.»
در یک توئیت و برای رفع برداشت‌های نادرست از سخنان خود، لاریجانی تأکید کرده است که 1-در موضوع هسته‌ای، آمریکا توافق قبلی (برجام) را بهم زد و از آن خارج شد و از این طریق به ایران خسارت وارد کرد؛ 2- ایران غنی‌سازی خود را آغاز کرد و درجه‌ی خلوص را به بالای 60٪ رساند؛ 3- دو طرف در موقعیت جدید قرار دارند، اگر مسئولان جدید آمریکا می‌گویند در موضوع هسته‌ای ایران صرفاً با سلاح هسته‌ای مخالف‌اند باید در ازای این امر شروط ایران را بپذیرند و امتیاز لازم من‌جمله «جبران خسارات ایران» و نظایر آن را قبول کنند تا توافق جدید به‌دست آید نه اینکه یک طرفه امریه صادر کنند نظیر تصمیم آنان در آژانس!»
بر این اساس به نظر می‌رسد سفر تخت روانچی به نروژ برای سنجش نگاه ایران برای مذاکره با آمریکا باشد. نروژ احتمالا نقش میانجی را در این زمینه بازی خواهد کرد. این نقش پیش از این توسط کشورهایی، چون قطر و عمان (روند مسقط) دنبال می‌شد بر این اساس به نظر می‌رسد سفر تخت روانچی به نروژ برای سنجش نگاه ایران برای مذاکره با آمریکا باشد. نروژ احتمالا نقش میانجی را در این زمینه بازی خواهد کرد. این نقش پیش از این توسط کشورهایی، چون قطر و عمان (روند مسقط) دنبال می‌شد.
فرجی‌راد در این زمینه می‌گوید: «بعید می‌دانم اکنون نماینده‌ای در آمریکا باشد. نروژ الان به‌دنبال آن است که مزه دهان ایرانی‌ها را بفهمد و بداند طرف ایرانی آمادگی دارد یا خیر؟ بعد از آن حتماً نروژی‌ها دنبال این کار خواهند رفت. قبلاً این تجربه را با نروژ داشتیم، تجربه موفقی هم بود.»
سفیر سابق ایران در نروژ گفت: «ترامپ در کارزار انتخاباتی مطرح کرد به مسائل داخلی ایران کاری ندارم و گفت تنها می‌خواهم ایرانی‌ها سلاح هسته‌ای نداشته باشند. درکنار این، حتماً مسائل دیگری مطرح می‌شود، مثل امنیت نیرو‌های آمریکایی. این امر برای ترامپ مهم است. حضور نیرو‌های آمریکایی در عراق و سوریه و ناوهایشان در خلیج‌فارس می‌تواند در منطقه ناامنی به‌همراه بیاورد، حتماً این مسائل مورد گفتگو قرار خواهند گرفت. درخصوص مسائل خاورمیانه، فلسطین و لبنان هم ممکن است گفتگو‌هایی مطرح شود، اما اگر آتش‌بس برقرار شود (کمااینکه به نتانیاهو دستور داده تا روزی که من به کاخ سفید می‌آیم، آتش‌بس در غزه و لبنان برقرار شود.) این قابل‌بحث نخواهد بود. آن مسئله را ترامپ با اسرائیل حل‌وفصل می‌کند و بعید می‌دانم اگر ترامپ بیاید، اسرائیلی‌ها به‌دنبال شروع حمله‌ای باشند؛ چراکه او دوست دارد آتش‌بس برقرار باشد و در آن مناظرات انتخاباتی به هواداران تأکید کرده که من صلح می‌آورم؛ لذا به‌نظر می‌رسد، مسئله هسته‌ای و رفع تحریم‌ها برای او مهم است. احتمال می‌رود مسائلی مثل امنیت نیرو‌های آمریکایی و حتی موضوعاتی درخصوص افغانستان هم مطرح شوند.»