چاپ

ایرانیان جهان - صفحه اقتصاد - سال نوی چینی جشنوارۀ سالانۀ 15 روزه‌ای در چین و جوامع چینی در سراسر جهان است که با شروع ماه نو که براساس تقویم‌های غربی بین 21 ژانویه تا 20 فوریه رخ می‌دهد، آغاز می‌شود. این جشن‌ها معمولاً تا ماه کامل بعدی ادامه دارند.
گاهی این تعطیلات، سال نوی قمری چینی هم نامیده می‌شوند؛ زیرا تاریخ جشن بهار چینی همانند تقویم اسلامی، از مراحل پدیدارشدن ماه در آسمان پیروی می‌کند.
بدین‌ترتیب، برخی از مهم‌ترین تعطیلات در بسیاری از کشورهای آسیایی با تقویم قمری هماهنگ هستند.
از اواسط دهۀ 90 میلادی، شروع بهار چینی با یک تعطیلات هفت‌روزه برای مردم چین همراه شده است؛ اما در سال نو چینی چه اتفاقی می‌افتد؟

ایرانیان جهان

آغاز سال نو چینی سال نو چینی شما مبارک! سال نوی چینی که به آن، سال نوی قمری یا جشن بهار نیز گفته می‌شود، یکی از مهم‌ترین جشن‌های سنتی چینی است که حدود 3 هزار و پانصد سال پیش آغاز شد. این جشن، با تقویم قمری چینی گره خورده است و در گذشته به‌عنوان فرصتی برای ضیافت و بزرگداشت خدایان و اجداد بهشتی مردم قلمداد می‌شده است.
اگرچه تقویم غربی، که سال نو را در اول ژانویه جشن می‌گیرد، توسط چین در سال 1912 پذیرفته شد؛ اما این کشور و بسیاری از کشورهای دیگر همچنان سال نوی قمری خود را جشن می‌گیرند.
خاستگاه تقویم قمری و نیان، «جانور سالانه» اولین شکل ثبت‌شدۀ تقویم قمری چین باستان را می‌توان در قرن 14 قبل‌از میلاد مشاهده کرد؛ یعنی در زمان سلطنت سلسلۀ شانگ. این تقویم به‌عنوان یک راهنمای مذهبی، سلسله‌ای و اجتماعی عمل می‌کرد.
پارامترهای این تقویم پیچیده با توجه به موقعیت (فاز) ماه و انقلاب‌ها و اعتدال‌های خورشیدی تنظیم شده‌اند. سال نوی چینی به‌طور سنتی با ماه نو آغاز می‌شود که زمان آن بین پایان ژانویه و اواخر فوریه است که حدود 15 روز یا تا رسیدن ماه کامل بعدی ادامه می‌یابد.
اولین جشن‌های سال نوی چینی شامل مراسم قربانی به احترام خدایان و اجداد در پایان هر سال برگزار می‌شدند. این آیین، مانند بسیاری از سنت‌های قدیمی، مملو از داستان‌ها و افسانه‌ها است. محبوب‌ترین آن‌ها داستان جانور اسطوره‌ای نیانشو (نیان) است.
نیانشو، به‌معنای «جانور سالانه»، برخی از شب‌های سال جدید را برای خوردن دام، محصولات کشاورزی و حتی انسان‌ها به‌صورت گاه به گاه بیرون می‌آمد. برای جلوگیری از خرابکاری این جانور، مردم غذاهایی را بیرون از منازل خود برای نیان قرار می‌دادند.
طبق داستان، ترس برخی از مردم از نیان باعث شد تا برای دوری از وحشت هیولا به کوه‌های دور افتاده فرار کنند. مردم در ترس از هیولا زندگی می‌کردند تا اینکه یک روز، پیرمردی با موهای سفید و رنگ سرخ از یک روستا بازدید کرد.

ایرانیان جهان

آن مرد گفت که مردم دیگر مجبور نیستند در ترس زندگی کنند؛ زیرا او دریافته است که نیان از رنگ قرمز و صداهای بلند می‌ترسد. پس‌از کشف این موضوع، هیولا دیگر هرگز ظاهر نشد و به‌این‌ترتیب سنّت فانوس‌ها و لباس‌های قرمز و همچنین ترکاندن بامبو (شکل اولیۀ ترقه‌ها) آغاز شد.
تقویم چینی «سال» در زمان سلسلۀ ژو (1046-256 پیش‌از میلاد) ایجاد شد. مردم در این سلسله به‌عنوان یک رسم، برای اجداد یا خدایان قربانی می‌کردند و طبیعت را برای برکت‌دادن به محصولات کشاورزی عبادت می‌کردند.
در سلسلۀ هان (202 پیش‌ از میلاد تا 220 پس‌از میلاد)، تاریخ جشنواره تغییر داده شد و دولت چین به‌جای شروع سال، با ماه نو، سال جدید خود را در تاریخ ثابت اول فوریه هر سال آغاز کرد.
در سلسله‌های وی و جین (220-420) جشن‌های سال نو و عبادت خدایان و اجداد به نوعی سرگرمی تبدیل شدند. خانواده‌ها دور هم جمع می‌شدند تا خانۀ خود را تمیز کنند، جشن بگیرند و تا سال جدید تا دیروقت بیدار بمانند.
با گذشت زمان و شکوفایی اقتصاد و فرهنگ چین در دوران سلسله‌های تانگ، سونگ و چینگ (960-1911)، آداب و رسوم سال نوی چینی بیشتر شبیه به دوران مدرن شد. این آداب و رسوم شامل برافروختن ترقه، دیدار با اقوام و دوستان و خوردن کوفته بود.
مردم از انواع سرگرمی‌ها مانند تماشای رقص اژدها و شیرها و نمایش‌ فانوس لذت می‌بردند. در زمان این سلسله‌ها، این جشن، جشن بهار نامیده می‌شد و جشن‌ها از عیدهای مذهبی به جشن‌های سرگرم‌کننده و اجتماعی تبدیل شدند؛ بنابراین Spring Festival یا جشن بهار، به‌عنوان نام جشن سال نو چینی انتخاب شد.

ایرانیان جهان

تعطیلات سال نو چینی چند روز است؟ دولت چین در سال 1912، سال نوی چینی و سال نو قمری را لغو کرد و تقویم میلادی را به تصویب رساند تا اول ژانویه را به‌عنوان شروع رسمی سال جدید اعلام کند. در سال 1949 تحت فرمانروایی رهبر حزب کمونیست چین، مائو تسه تونگ، جشن سال نوی سنتی چین، کاملاً غیرقانونی اعلام شد؛ اما در پایان قرن بیستم، رهبران چینی تمایل بیشتری به پذیرش سنت‌های کهن خود پیدا کردند.

ایرانیان جهان

امروزه مردم چگونه سال نو چینی را جشن می‌گیرند؟ جشن سال نو در چین، بر پایۀ «حذف بدی‌ها و کهنه‌ها» و «استقبال از خوبی‌ها و جدیدها» است. همچین سال نو در چین هنوز هم مثل دوران باستان به‌عنوان زمانی برای عبادت اجداد، دفع ارواح شیطانی و دعا برای سالی پربار از محصولات کشاورزی تلقی می‌شود.
امروزه این مراسم حتی توسط جوامع چینی خارج از کشور هم جشن گرفته می‌شود. رقص شیر، رقص اژدها، نمایشگاه معابد، خرید در بازار گل و … تنها تعدادی از فعالیت‌های غنی و رنگارنگ جشن بهار هستند.
در آستانۀ سال جدید مردم خانه‌های خود را تمیز می‌کنند تا از شر خاک، زباله و سایر موارد ناخواسته خلاص شوند. آن‌ها خانه‌هایشان را با پارچه‌های قرمز، فانوس‌ها، گلدان‌ها و مبلمان جدید تزئین می‌کنند و برای غذاهای مخصوص ضیافت، خرید می‌کنند.
سال نو یک مناسبت مهم برای دورهمی خانوادگی است؛ بنابراین کسانی که دور از خانه زندگی می‌کنند یا کار می‌کنند، قبل‌از تعطیلات به خانه باز می‌گردند. حرکت دسته‌جمعی مردم به سمت خانه، اکنون در چین به‌عنوان چون یون (春运 یا حرکت در بهار) شناخته می‌شود که در طی آن، ده‌ها میلیون نفر با سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی گسترده این کشور یا از طریق وسایل شخصی سفر می‌کنند و به خانه می‌آیند تا همراه عزیزان خود باشند.
به‌عنوان یک مناسبت مهم خانوادگی، غذا و نوشیدنی بخش مهمی از جشن سال نو چینی است. اعضای خانواده دور یک میز بزرگ می‌نشینند تا شام سال نو را بخورند. این ضیافت به نام نیان یه فن (年夜饭) شناخته می‌شود. خانواده‌ها برای عبادت اجداد خود عود می‌سوزانند.
اعضای مسن‌تر و ارشد خانواده به کوچک‌ترها پول خوش شانسی و برکت می‌دهند که به压岁钱) Ya Sui Qian ) معروف است و در یک پاکت قرمز (Hong Bao یا红包 ) اهدا می‌شود. در این روز همه باید استحمام مفصلی کنند تا قبل‌‌از پایان سال پاکیزه شوند و بدشانسی را از خود دور کنند. بچه‌ها هم به همراه بزرگسالان لباس‌ و کفش جدید می‌پوشند و خود را آراسته می‌کنند.
وقتی همه آمادۀ تحویل سال هستند، در نیمه شب اولین روز از سال نو، ترقه‌بازیِ پُرسروصدایی به راه می‌افتد. فردای سال نو، دوستان و فامیل‌ها به خانه‌های یکدیگر سر می‌زنند و با آرزوی خوشبختی برای یکدیگر و تبریک‌های مناسبتی، به استقبال نیکی‌ها می‌روند.
چه چیزی در سال نو چینی بدشانسی در نظر گرفته می‌شود؟ روش‌های مختلفی برای تمیزکردن خانه در طول سال جدید وجود دارد. به‌طور عمده، مردم در روز سال نو، زمین را جارو نمی‌زنند، و یا اگر این کار را انجام دهند، هیچ زباله‌ای را از خانه بیرون نمی‌ریزند و زمین را با آب نمی‌شویند.
در واقع هر چیزی که با جارو جمع‌آوری می‌شود باید در داخل خانه نگهداری شود؛ زیرا بیرون‌انداختن آن به‌معنای جدا‌شدن از ثروت در سال جدید است! اعضای بزرگتر خانواده هم به‌هیچ‌وجه بچه‌ها را دعوا یا سرزنش نمی‌کنند.
همچنین هنگام جاروکردن زمین، نباید پای کسی را جارو کرد؛ زیرا این کار در آینده برای او بدشانسی به بار می‌آورد. در گذشته، مردم در روز سال نو از درِ پشتی خانه استفاده نمی‌کردند.
چرا مردم در سال نو چینی رقص شیر و اژدها دارند؟ به‌طور سنتی، اگر کسی در روز سال نو بتواند هر یک از «ماسکات‌های خوش‌شانسی» را ببیند، برای سال آینده بسیار خوش‌شانس خواهد بود. چهار ماسکات یا طلسم خوش‌شانسی عبارت‌اند از اژدها، ققنوس، اسب شاخدار و لاک پشت اژدها. آن‌ها موجوداتی خیالی هستند که یا در دریا زندگی می‌کنند و یا در آسمان پرواز می‌کنند. این باور سنتی توضیح می‌دهد که چرا مردم برای جشن سال نو رقص شیر و اژدها اجرا می‌کنند.

ایرانیان جهان

نامگذاری سال نو چینی با حیوانات اگرچه این تعطیلات در حال حاضر برای سرگرمی و نه ارزش‌های مذهبی جشن گرفته می‌شود؛ اما نمادهای مذهبی همچنان در آن مورد احترام هستند. مهم‌ترین نماد سال چینی، حیوانات زودیاک هستند.
طبق این افسانه، امپراتور یشم (خدای مهم در آیین سنتی چین) همۀ حیوانات جهان را به شرکت در یک مسابقه دعوت کرد؛ اما فقط دوازده گونه ظاهر شدند: خوک، سگ، خروس، میمون، گوسفند، اسب، مار، اژدها، خرگوش، ببر، گاو و موش.
امپراتور جید به‌عنوان پاداشی برای حضور در مسابقه، تصمیم گرفت که نام هر حیوان را بر روی یک سال بگذارد و ترتیب نامگذاری هم بر مبنای رتبه‌بندی حیوانات در پایان این مسابقه، معین شد که نتیجه را در فهرست زیر مشاهده می‌کنید.
1. موش؛
2. گاو؛
3. ببر؛
4. خرگوش؛
5. اژدها؛
6. مار؛
7. اسب؛
8. گوسفند:
9. میمون؛
10. خروس؛
11. خوک؛
12. سگ.
سخن پایانی
سال نو چینی یکی از قدیمی‌ترین اعیاد در دنیا است که قدمتی چند هزار ساله دارد. این جشن، در ابتدا رنگ‌وبوی مذهبی داشت؛ اما در حال حاضر برای مردم چین بیشتر جنبه سرگرمی و استراحت دارد. شاید جالب‌ترین نکته درباره سال نوی چینی، شباهت بی‌حدوحصر آن با عید نوروز خودمان باشد؛ زیرا به هر حال، ایران و چین از باستانی‌ترین و بافرهنگ‌ترین تمدن‌های دنیا هستند.
مطالعه بیشتر: پیشگویی زن نابینا درباره جهان در سال 2025