ایرانیان جهان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
همزمان با برگزاری نشست ژنو، ناظران براین باورند که اروپا فارغ از اختلاف‌هایی که با تهران دارد پشت میز مذاکره بازگشت تا خطوط کلی توافق احتمالی را ترسیم کند. ایران نیز از فرصت پیش آمده استفاده می‌کند تا تمایلش را برای رایزنی برجسته‌تر کند. در این میان سیاست و راهبرد ترامپ در ابهام قرار دارد آن هم در شرایطی که خاورمیانه درگیر معادلات امنیتی پیچیده‌ای است و تحرکات اسرائیل می‌تواند هرممکنی را ناممکن کرده و بستر را برای تغییر دکترین هسته‌ای ایران هموار سازد.
به گزارش اکوایران، نیویورک تایمز با انتشار یادداشتی نوشت، بایدن پس از تحقق آتش بس میان اسرائیل و لبنان از افزایش امیدها در باب پایان درگیری‌ها در خاورمیانه گفت، با این همه به ادعای ناظران در مسیر تحقق صلح موانع بسیار است و هرگونه تغییر معادلات منطقه منوط به رویکرد، استراتژی و سیاست‌های ترامپ، جانشین بایدن خواهد بود.
به نوشته اقتصادنیوز، نیویورک تایمز در ادامه گزارش آورد، توافق آتش بس در لبنان خواست ایران و اسرائیل بود؛ دو بازیگری که فارغ از تنش‌های حاکم میان خود، به واسطه اولویت‌هایشان با بازگشت صلح موافقت کردند.
با این همه همین گروه معتقدند که بازگشت صلح نسبی به لبنان به معنای تحقق صلح در غزه نیست چرا که اسرائیل و حماس در مسیر نیل به آتش بس با موانعی جدی روبرو هستند. این در حالی است که قدرت‌های کلیدی منطقه‌ای چون عربستان کماکان بر تشکیل کشور فلسطین تاکید دارند و هرگونه عادی سازی رابطه با اسرائیل را به تحقق این مقوله منوط کردند؛ مقوله‌ای که چشم انداز تحققش در بازه زمانی کوتاه مدت ممکن نیست.
این در حالی است که محرک‌های منطقه‌ای بالاخص رویکرد تحریک آمیز اسرائیل موجب شده تا تغییر گفتمان هسته‌ای در ایران برجسته‌تر شود.
پیام تهران به واشنگتن
نیویورک تایمز در ادامه گزارش آورد، نخست وزیر اسرائیل پس از رسانه‌ای شدن خبر آتش بس در لبنان صراحتا مدعی شد که هدف تل‌آویو تمرکز بر جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
این در حالی است که مسئله برنامه هسته‌ای ایران در اولویت‌های منطقه‌ای ترامپ قرار دارد. این گروه مدعی‌اند، تهران نه تنها به واسطه آن که تهدیدی امنیتی برای اسرائیل، متحد آمریکا محسوب می‌شود، بلکه به دلیل پیشرفت برنامه هسته‌ای‌اش و افزایش سطح غنی سازی برای واشنگتن در اولویت قرار گرفته است. از همین رو ترامپ و تیمش برای تعریف معامله ای بزرگ با ایران خیز برداشته‌اند، هرچند می‌توانند با بازگردان کمپین فشار حداکثری ایران را برای توقف برنامه هسته‌ای‌اش تحت فشار قرار دهند.
در این میان گروهی از ناظران براین باورند که مشارکت تهران در فرآیند آتش بس میان اسرائیل و حزب‌الله، پیام ضمنی تهران به دولت آینده ترامپ بود؛ پیامی حاوی این گزاره که ایران آماده توافق با دولت دوم ترامپ درباره برنامه هسته‌ای‌اش است.
همزمان گروهی براین باورند که جمهوری اسلامی ایران خواهان رویارویی نظامی با اسرائیل نیست و صرفا بر عبور از تحریم‌ها جهت کاهش فشارهای اقتصادی بر اقتصادش متمرکز شده است. این گروه مدعی‌اند تهران به دنبال افزایش توان چانه‌زنی‌اش است تا آن که بتواند مقدمات توافق را پیش از بازگشت ترامپ به کاخ سفید فراهم کند. از این منظر تصمیم تازه ایران جهت به راه انداختن سانتریفیوژهای جدید و افزایش سطح غنای اورانیوم در همین قالب قابل تبیین است.
صنم وکیل، مدیر خاورمیانه فعال در موسسه مطالعاتی چتم هاوس در این‌باره گفت، ایران با بازیگران منطقه‌ای هم‌صدا شده تا «جاه‌طلبی‌های توافق‌سازی» ترامپ را متوقف کند.
او افزود که مقام‌های ایران به واسطه موافقت با آتش بس در لبنان تمایلشان را برای مذاکره و تنش زدایی نشان دادند. با این همه اختلاف‌های حاکم میان تهران و تروئیکای اروپایی قادر است پتانسیل توافق هسته‌ای جدید را تحت تاثیر قرار دهد.
صنم وکیل در ادامه گفت: «اما رسیدن از اینجا به میز مذاکره و دستیابی به معامله فرآیند بسیار دشواری است. بالاخص آن که زمان به سرعت در حرکت است».
پلن تهران و نقشه راه تروئیکای اروپایی
نیویورک تایمز در ادامه گزارش نووشت، ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری‌اش، از توافق هسته‌ای 2015 با ایران خارج شد و تاکید کرد که این توافق به اندازه کافی خواسته‌های واشنگتن را محقق نخواهد کرد. او سیاست «فشار حداکثری» را تعریف کرد و تحریم‌های شدید اقتصادی آمریکا علیه ایران را مجدداً اعمال کرد و بر آن افزود.
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، گفت: »اقتصاد ایران تحت فشار تحریم‌های آمریکا قرار دارد و از همین رو در صدد است تا بازگشت کمپین فشار حداکثری 2 را متوقف کند.»
به گفته واعظ ایران و کشورهای اروپایی-انگلیس، فرانسه و آلمان که به مذاکره در مورد توافق 2015 کمک کردند و نتوانستند آن را حفظ کنند - در حال حاضر در تلاش هستند تا احتمال یک توافق جدید را همراه با بحث در مورد چگونگی تنش زدایی در خاورمیانه بررسی کنند.
این تحلیلگر در ادامه گفت، جمهوری اسلامی ایران به دنبال آن است تا به واسطه اروپا یا هرگونه اهرم دیگری ترامپ را متقاعد کند تا کمپین فشار حداکثری علیه ایران را بازنگرداند. از همین رو مقام‌های تهران می‌خواهند از رویارویی پرهزینه دیگری با ترامپ جلوگیری کنند و گزینه توافق را بررسی کنند.
به همین منظور، معاون وزیر امور خارجه ایران روز جمعه با مقامات اروپایی در ژنو دیدار کرد؛ نشستی که در راستای نشست پیشین در مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر برگزار شد.
کشورهای اروپایی هفته گذشته از قطعنامه‌ای حمایت کردند که جمهوری اسلامی ایران را به دلیل عدم شفافیت در برابر ناظر هسته‌ای سازمان ملل هدف قرار داد. به گفته تحلیلگران اروپا با تصویب این قطعنامه به دنبال ان بود تا به ترامپ نشان دهد که برای توسل به اهرم‌های سخت‌گیرانه علیه تهران با ایالات متحده هم‌صدا خواهد شد.
این در حالی است که جمهوری اسلامی تاکید دارد برنامه هسته‌ای‌اش صلح آمیز است. با این همه غرب با استناد به میزان سطح غنی سازی اورانیوم مدعی است که تهران در آستانه گریز هسته‌ای قرار دارد. در چنین شرایطی دیپلمات‌های اروپایی چندان به نتایج نشست ژنو امید ندارند و صرفا از این نشست به عنوان راهی برای آمادگی جهت بازگشت ترامپ استفاده می‌کنند تا هم‌صدا با رئیس جمهوری جدید آمریکا بتوانند سیاست‌های واشنگتن در ارتباط با تهران را تحت تاثیر قرار دهند.
همزمان تروئیکای اروپایی نمی‌خواهد در مسیر توافق مستقیم آمریکا و ایران کنار گذاشته شود. از زمانی که ترامپ کاخ ریاست جمهوری را ترک کرد، همکاری نزدیک ایران با چین و به‌ویژه با روسیه، آن هم در شرایطی که این کشور درگیر جنگ با اوکراین است، اروپا را به هراس انداخته و حالا بازگشت ترامپ، رویکرد دوگانه او در ارتباط با مسائل مختلف از جمله ناتو به بدبینی‌های تروئیکای اروپایی دامن زده است.
کلسی داونپورت، مدیر سیاست منع گسترش تسلیحات هسته‌ای در این باره گفت: «انتظار ندارم که این نشست نتایج ملموسی به همراه داشته باشد، اما این فرصتی است برای اروپایی‌ها و ایران تا خطوط کلی توافق را بررسی کنند، اروپا می‌خواهد بداند ایران چه گزینه‌هایی را روی میز قرار خواهد داد.»
او در ادامه افزود، زمانی که ترامپ به قدرت برسد، زمان برای یک توافق جدید کوتاه خواهد بود و طرفین صرفا حدود شش ماه فرصت دارند.
توافق 2015 که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را به حالت تعلیق درآورد، اکتبر آینده به پایان می‌رسد. اگر تا قبل از آن توافق جدیدی صورت نگیرد، انتظار می‌رود اروپایی‌ها برای بازگرداندن تحریم‌ها خیز بردارند، تحریم‌هایی که به آن تحریم‌های فوری می‌گویند.
ترامپ و فصل دشوار معادلات خاورمیانه
داونپورت در ادامه گفت: «فشار حداکثری چندجانبه، با تحریم‌های سازمان ملل به جای تحریم‌های آمریکایی، چیزی است که جمهوری اسلامی ایران واقعاً می‌خواهد از آن اجتناب کند».
این تحلیلگر در ادامه مدعی شد که در حال حاضر اطرافیان ترامپ درگیر تنش هستند، گروهی از اهرم سخت می‌گویند و گروهی دیگر به دنبال توافق هستند. همین گزاره بهانه خوبی برای اروپایی‌هاست تا بدین طریق فعل و انفعال‌های دیپلماتیک را تسریع کنند.
به گفته ناظران در پهنای تلاش‌ها برای تحقق صلح گسترده‌تر در خاورمیانه، توافق هسته‌ای ایران تنها یک قطعه بسیار دشوار از یک پازل پیچیده است، بالاخص در شرایطی که دونالد ترامپ برای عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل خیز جدی برداشته و به دنبال آن است که این توافق را در دوره دوم ریاستش نهایی کند.
به نوشته نیویورک تایمز پس از مرگ ده‌ها هزار فلسطینی، این توافق دورتر از همیشه به نظر می‌رسد، زیرا سعودی‌ها و رهبران کشورهای خلیج فارس علاوه بر این که روابط خود را با ایران احیا کرده و به تهران نزدیک‌تر شده‌اند، هرگونه فرایند عادی سازی رابطه با اسرائیل را به تشکیل کشور فلسطینی منوط کرده‌اند.
برخلاف دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، عربستان سعودی و رهبران خلیج فارس مشتاق رویارویی با ایران نیستند.
سوزان مالونی، کارشناس مسائل ایران و مدیر برنامه سیاست خارجی موسسه بروکینگز، در این باره مدعی شد: «سعودی‌ها توهمی در مورد ایران ندارند.»
به گفته این تحلیلگر، در شرایط کنونی به واسطه حملات اسرائیل، جمهوری اسلامی ایران در شرایطی نیست که بتواند تهدیدی ادعایی برای پادشاهی‌های خلیج فارس باشد.
![]()