چاپ

ایرانیان جهان - ایران و روسیه با تحکیم شراکت خود در میان بی‌ثباتی ژئوپولیتیکی جهانی، نشانه‌ای از اهمیت روزافزون همکاری‌هایشان در سال‌های پیش‌رو هستند. توافق‌نامه شراکت استراتژیک جامع که قرار است در جریان سفر رسمی رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، به مسکو در 17 ژانویه به طور رسمی نهایی شود، گامی مهم در تحولی است که میان این دو کشور در حال شکل‌گیری است.
هر دو کشور با هدف مواجهه با چالش‌های مشترک، این شراکت را به شکلی اثرگذار در زمینه‌هایی، چون دفاع، تجارت و انرژی می‌بینند.
حوزه‌های کلیدی همکاری شامل حمل و نقل، انرژی، دفاع و امنیت منطقه‌ای خواهد بود و در قلب این توافق تاریخی قرار دارند. رابطه میان تهران و مسکو فراتر از تبادل اقتصادی ساده است و به شراکت استراتژیک جامعی تبدیل شده که منافع مشترک آنها را در راستای ثبات منطقه‌ای و مقابله با نفوذ غربی‌ها منعطف می‌کند.
کریدور شمال-جنوب منافع ایران و روسیه را تامین می‌کند
چشم‌انداز اقتصادی برای هر دو کشور ایران و روسیه تحت تاثیر وابستگی مشترکشان به صادرات انرژی و تجربه آنها تحت تحریم‌های بین‌المللی از سوی غرب شکل گرفته است. هم‌راستایی فزاینده میان این دو کشور فرصتی بی‌نظیر برای غلبه بر این چالش‌ها و گشایش مسیر‌های نو برای رشد اقتصادی ایجاد کرده است.
یکی از ارکان اصلی این شراکت، کریدور حمل و نقل شمال-جنوب است که یک پروژه زیربنایی حیاتی است و تجارت میان ایران، روسیه و چندین شریک منطقه‌ای و بین‌المللی را تسهیل می‌کند. این سرمایه‌گذاری استراتژیک در شبکه‌های حمل و نقل به وضوح نشان‌دهنده تمایل مسکو و تهران به تقویت روابط تجاری و تضمین منافع مشترک در سال‌های آینده است، به گونه‌ای که تحریم‌های غربی را به چالش بکشد.
علاوه بر حمل و نقل، انرژی در کانون شراکت ایران و روسیه باقی مانده است. با توجه به تحریم‌ها که دسترسی آنها را به بازار‌های غربی محدود کرده است، هر دو کشور به جستجوی راه‌های جایگزین برای تقویت صنایع انرژی خود پرداخته‌اند. روسیه با ذخایر عظیم نفت و گاز طبیعی خود، به توسعه صنعت انرژی ایران کمک کرده است و از فعالیت‌های اکتشاف، حفاری و زیرساخت‌های آن پشتیبانی می‌کند. به عنوان بخشی از توافق جدید، چندین شرکت روسی قرار است سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در صنعت انرژی ایران انجام دهند که این امر به نوسازی و گسترش قابلیت‌های آن کمک خواهد کرد. مقامات ایرانی از چشم‌انداز این سرمایه‌گذاری‌ها به ویژه در زمینه تقاضای رو به افزایش انرژی در آسیا ابراز خوش‌بینی کرده‌اند.
فراتر از نفت و گاز، این دو کشور در تلاشند تا با تأمین بازار‌های جدید در آسیا - به‌ویژه هند - اقتصاد خود را تنوع بخشند و وابستگی‌شان به بازار‌های غربی را کاهش دهند و با تقویت ادغام در اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) به آنها کمک کنند. موقعیت استراتژیک ایران آن را به مسیر عبور کالا‌ها بین اروپا و آسیای مرکزی و حتی چین و هند تبدیل کرده است.
شراکت ایران و روسیه نظامی شده است
ویژگی دیگر شراکت ایران و روسیه، همکاری نظامی آنهاست. روسیه و ایران به تأمین‌کنندگان اصلی تسلیحات یکدیگر تبدیل شده‌اند، به‌ویژه در زمینه فناوری‌های نظامی پیشرفته مانند پهپادها. تأمین پهپاد توسط تهران، که در جمهوری تاتارستان روسیه تولید می‌شود، به‌طور چشمگیری هر دو طرف را از نظر مالی و نظامی تقویت کرده است. در نتیجه، ایران خود را به عنوان یک قدرت منطقه‌ای معرفی کرده است که قادر به مقابله با تهدیدات در خاورمیانه، از جمله تهدیدات ناشی از مداخلات نظامی غربی است، و تلاش‌های ایالات متحده برای محدود کردن توانایی ایران در کسب نفوذ ژئوپولیتیکی در منطقه را محدود می‌کند.
این پیشرفت در همکاری‌های نظامی و دفاعی بیشتر میان ایران و روسیه نگرانی‌های زیادی را برانگیخته است. توافق اخیر برای تأمین پهپاد‌های پیشرفته شهاب-136 (که در روسیه به "گران-2" معروف است) و تسهیل تولید آنها، به روسیه ابزاری قدرتمند برای ایجاد ترس و وحشت در شهر‌های اوکراین داده است. وابستگی مسکو به پهپاد‌های کم‌هزینه و با کارایی بالا، همراه با تحریم‌های غربی که دسترسی به قطعات با کیفیت بالا را پیچیده کرده است، احتمالاً باعث خواهد شد که روسیه استفاده از این پهپاد‌ها را در اوکراین افزایش دهد و ممکن است به دیگر مناطق شرق اروپا و حتی دورتر گسترش یابد. در حالی که اوکراین ادعا می‌کند که انبار‌هایی در روسیه که حاوی پهپاد‌های شهاب هستند را سوزانده است، این امر بعید است که از تولید مداوم این پهپاد‌ها توسط ایران جلوگیری کند و یا مانع رشد اتحاد ایران و روسیه شود.
همکاری ایران و روسیه با چالش‌هایی مواجه است
با وجود وعده‌های همکاری عمیق‌تر، رابطه ایران و روسیه بدون چالش نیست. اختلافات داخلی سیاسی در هر دو طرف، مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و جنگ، و تفاوت‌های در دستورکار‌های ژئوپولیتیکی بلندمدت، موانعی برای تحقق پتانسیل کامل این شراکت ایجاد کرده است. به عنوان مثال، تلاش‌های روسیه برای ایجاد تعادل با قدرت‌های غربی، به‌ویژه ایالات متحده، به طور تاریخی موجب تنش‌هایی با ایران شده است، به‌ویژه در دوران‌هایی که مسکو و واشنگتن به نزدیکی رسیده‌اند.
در گذشته، روابط بین دو کشور در دوره‌های تغییر سیاسی سرد شده است، مانند دوران ریاست‌جمهوری دیمیتری مدودف که روسیه از تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران حمایت کرد. علاوه بر این، عدم توانایی روسیه در تحویل سیستم دفاع موشکی اس-300 به ایران، روابط با تهران را تا زمانی که پوتین در سال 2015 این توافق را تکمیل کرد، دچار تنش کرد. این تنش‌های تاریخی مثال‌های زیادی از این مسئله به دست می‌دهد که چرا هر دو دولت از موفقیت کامل چنین شراکتی برای هر دو کشور محتاط هستند.
علاوه بر این، هر دو کشور با چالش‌های اقتصادی روبه‌رو هستند که می‌تواند مانع پایداری بلندمدت شراکت آنها شود. تحریم‌های اقتصادی بر توانایی روسیه برای بهره‌برداری کامل از ذخایر انرژی‌اش تأثیر گذاشته است، در حالی که وابستگی ایران به صادرات انرژی، اقتصاد آن را در معرض نوسانات قیمت جهانی نفت قرار داده است. علاوه بر این، ایران با تورم نزدیک به هایپر تورم و نرخ تورم 35 ٪ مواجه است که توان اقتصادی کشور را برای تقویت قدرت اقتصادی مختل کرده است. این چالش‌ها نیازمند آن است که هر دو کشور سیاست‌های اقتصادی و دیپلماتیک خود را به دقت مدیریت کنند تا از تشدید آسیب‌پذیری‌های موجود جلوگیری کنند.
در نگاه به آینده، همکاری‌های نظامی میان ایران و روسیه احتمالاً تقویت خواهد شد، با تأکید بر تلاش‌های ضدتروریسم مشترک، تضمین ثبات منطقه‌ای و همکاری بیشتر در تجارت تسلیحات. این امر نقش حیاتی در تقویت امنیت هر دو کشور و توانایی آنها در اعمال نفوذ ژئوپولیتیکی در خاورمیانه و فراتر از آن ایفا خواهد کرد. با این حال، آینده این رابطه به روند‌های بین‌المللی وسیع‌تر، از جمله تغییرات قدرت در بین ایالات متحده، روسیه و چین بستگی دارد.
کلید موفقیت اتحاد آنها در نهایت در تعادل‌بخشی به اولویت‌های متنوع و گاهی متضاد آنها، غلبه بر موانع داخلی و خارجی و تمرکز بر اهداف استراتژیک بلندمدت خواهد بود.
منبع: مسکو تایمز