چاپ

ایرانیان جهان - در تاریخ جنگ‌های معاصر، استفاده از سلاح‌های شیمیایی و میکروبی یکی از سیاه‌ترین نقاط کارنامه بشری به‌شمار می‌آید. این سلاح‌های مرگبار، که قابلیت نابودی سریع و بی‌رحمانه‌ انسان‌ها را دارند، حتی در دوران جنگ جهانی دوم، علی‌رغم خون‌ریزی‌های گسترده و وحشی‌گری‌های بی‌پایان، مورد استفاده قرار نگرفتند. آدولف هیتلر، با تمام قساوت و بی‌رحمی‌اش، هیچ‌گاه جسارت استفاده از گازهای شیمیایی مانند سارین و تابون را در میدان جنگ پیدا نکرد.
با این حال، در جریان جنگ تحمیلی ایران و عراق، صدام حسین به راحتی این خطوط قرمز انسانی را زیر پا گذاشت و از سلاح‌های شیمیایی علیه مردم بی‌دفاع و نظامیان ایرانی بهره برد. این جنایت هولناک با پشتیبانی علمی و تکنولوژیک برخی کشورهای اروپایی انجام شد که دانش و تجهیزات لازم برای تولید این سلاح‌ها را در اختیار رژیم بعث عراق قرار دادند. کارخانه‌هایی همچون عکاشات و القائم، با حمایت مستقیم مهندسان خارجی، به مراکز تولید گسترده‌ گازهای کشنده‌ای مانند سارین و تابون تبدیل شدند.
استفاده‌ گسترده از این سلاح‌های مرگبار در مناطق مسکونی و خطوط مقدم جبهه، تصویری هولناک از جنگی نامتعارف را به نمایش گذاشت؛ جنگی که در آن، هیچ ملاحظه‌ای برای جان انسان‌ها و قواعد بین‌المللی وجود نداشت. این اقدامات نه‌تنها به کشته و مجروح شدن هزاران نفر انجامید، بلکه آثار مخرب و دردناک آن تا سال‌ها بعد بر نسل‌های آینده نیز باقی ماند.
در این خصوص در کتاب جنگ شیمایی عراق علیه ایران که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده آمده است:
مجتمع عکاشات به نقل از منابع اطلاعاتی آمریکا، کلاکتر اینداستریز، در اوایل دهه‌ 1980 توسط شرکت پتروشیمی آلمان غربی تأسیس گردید. عراق در صحرای غربی خود در نزدیک سوریه منابع عظیمی از فسفات در اختیار داشت. سارین و تابون از ترکیبات فسفات آلی به‌دست می‌آید و این ترکیبات از انواع و اقسام مواد معدنی فسفات تهیه می‌شدند. سابقه‌ کشف گاز تابون به سال 1937 توسط شرکت آلمانی به نام آی‌جی‌فارین برمی‌گردد. این ترکیب آلی فسفر که تهیه‌ آن بسیار آسان است می‌تواند به‌سرعت به گاز کشنده‌ای تبدیل شود و مرکز عصبی بدن را مورد حمله قرار دهد. آدولف هیتلر مقادیر عظیمی از این گاز را تولید کرد اما هرگز آن را مورد استفاده قرار نداد. شرکت آی‌جی‌فارین بعد از جنگ جهانی دوم به تولید این گاز مبادرت ورزید و نام تابون را برای آن انتخاب کرد.
تابون و عموزاده‌اش سارین تقریباً از نظر فرمول یکی بودند. هر دوی این گازها از ترکیبات فسفات آلی و پاراتیون به‌دست می‌آید و به‌عنوان حشره‌کش‌های خطرناک در جهان مشهور بودند. سارین و تابون آن‌قدر سمی بودند که یک قطره از آن‌ها برای مرگ یک انسان کافی بود. این دو گاز بی‌رنگ و بی‌بو بودند و فرمول تولید آن‌ها ساده و نحوه‌ پخش آن‌ها از سایر گازها مانند کلر، خردل و فسژن ساده‌تر بود.
عامر السعدی در اوایل سال 1977 تصمیم گرفت که از منابع مذکور در تولید گاز فلج‌کننده‌ اعصاب استفاده کند. از این‌رو شرکت مهندسی بلژیکی به نام «سایبترا» از قبل قرارداد تأسیس کارخانه‌ بزرگی به‌منظور بهره‌برداری معادن فسفات را در نزدیکی روستای شاب الحیری منعقد کرده بود. این طرح عظیم «عکاشات» نام داشت. این مجتمع در ابتدا تأسیساتی به‌منظور استخراج، آسیاب و انبار کردن فسفات بوده است. در واقع عکاشات نسخه‌ دوم و رونوشت القائم بود. در هر دو مجتمع عکاشات و القائم جنگ‌افزارهای شیمیایی تولید می‌شد.
عامر السعدی بدواً پیشنهاد تأسیس کارخانه‌ای به نام «عکاشات» را ارائه کرد و شرکت سایبترا در اواخر سال 1976 ساخت آن را آغاز کرد. سپس قرارداد دیگری با شرکت مذکور به‌منظور تأسیس مجتمع عظیم کود شیمیایی در کرانه‌ رود فرات در القائم منعقد گردید. بدین ترتیب کنسرسیومی بلژیکی به نام «سایبترا» با جدیت تمام روی پروژه‌های عکاشات و القائم کار می‌کرد و یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولید فسفات و کارخانه‌ آزمایشی جهان را در این دو منطقه تأسیس کرد. این دو کارخانه در نیمه‌های سال 1981 آماده‌ تحویل به دولت عراق بودند و خط تولید آن آغاز گردید.
سایبترا از قراردادهای عکاشات - القائم سود زیادی به‌دست می‌آورد، زیرا ارزش قرارداد یک میلیارد دلار بود. مهندسان سایبترا طرح عکاشات را به اتحادیه‌ معدنی بلژیک واگذار کردند. مجتمع کود شیمیایی القائم نیز به مشیم شرکت شیمیایی بلژیکی واگذار گردید. در واقع مجتمع عکاشات اولین کارخانه‌ تولید گاز فلج‌کننده‌ اعصاب به‌شمار می‌رفت. روزنامه‌ «آبزرور» نیز در شماره‌ یازده مارس 1984 به وجود این کارخانه در عراق اشاره کرده و می‌نویسد: عراق در عکاشات، در 180 کیلومتری بغداد، در صحرای دورافتاده‌ای کارخانه‌ تولید گازهای عصبی را تأسیس کرده است. همچنین به گزارش این روزنامه، بر روی کلاهک تعدادی از این بمب‌ها که در جزیره‌ مجنون مورد استفاده قرار گرفت، جملاتی به زبان اسپانیایی دیده می‌شد. در واقع عامر السعدی و صدام طراح و در پشت‌پرده این اهداف را پیگیری می‌کردند و مقاصد اصلی آن‌ها تولید سلاح شیمیایی و گازهای سمی بود.
منبع: جنگ شیمایی عراق علیه ایران(بررسی نظامی و حقوقی)، شیرزاد خزایی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1400.