ایرانیان جهان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
کمتر از یک هفته تا استقرار دونالد ترامپ رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده در کاخ سفید، مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران در گفت‌وگو با شبکه آمریکایی NBC از آمادگی برای مذاکره شرافتمندانه خبر داد. این گفت‌وگو که امروز چهارشنبه 26 دی‌ماه (15 ژانویه) به صورت کامل از این شبکه مهم آمریکایی پخش می‌شود، اولین موضع‌گیری رسمی بالاترین مقام اجرایی کشور برای مذاکره با غرب از جمله با ایالات متحده است.
![]()
محمدمهدی طباطبایی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، عصر روز سه‌شنبه در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «پیام مهم رئیس‌جمهور پزشکیان در گفت‌وگو با Lester Holt مجری معروف آمریکایی روز چهارشنبه از شبکه تلویزیونی NBC پخش خواهد شد. جمهوری اسلامی ایران خواهان صلح و تنش‌زدایی در منطقه و جهان است، جنگ‌افروزی، تجاوز و نسل‌کشی رژیم صهیونیستی را محکوم می‌کند و آماده مذاکره شرافتمندانه و برابر است.»
مسعود پزشکیان در ایام رقابت‌های انتخاباتی و پیش از این نیز بارها از لزوم مدیریت مناسبات با واشنگتن سخن گفته بود. او پیش‌تر در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در اوایل مهرماه از آمادگی ایران برای مذاکره خبر داد. پیش‌تر نیز سید‌عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در مصاحبه با تلویزیون مصری الغد درخصوص مذاکرات هسته‌ای گفته بود که ما به‌هیچ‌وجه میز مذاکرات را ترک نکردیم و آماده ورود به مذاکرات شرافتمندانه بر اساس احترام و منافع متقابل هستیم.
عراقچی اواسط مرداد و در جلسه رای اعتماد مجلس تاکید کرد که باید در دوره پیش رو به سمت مدیریت تنش‌ها با آمریکا حرکت کنیم که تفسیر این اظهارات را برخی مذاکره مستقیم با آمریکا ارزیابی کردند. مخابره پیام‌های مذاکره از سوی مجموعه دولت و در راس آنها رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه نشان می‌دهد که جمع‌بندی تیم سیاسی و دیپلماتیک این است که باید با مذاکره و گفت‌وگو نسبت به رفع مسائل اقدام کرد. اگرچه تهران همواره از مذاکره شرافتمندانه، عزتمند و از موضع برابر حمایت کرده و آمادگی خود را برای دور جدید آن، ناظر بر بازگشت ترامپ نشان داده است.
ژنو؛ پیش‌درآمد مذاکره اصلی؟
تاکید مسعود پزشکیان در گفت‌وگو با شبکه آمریکایی NBC در حالی است که سومین دور گفتوگوها میان جمهوری اسلامی و تروئیکای اروپایی، شامل آلمان، فرانسه و بریتانیا، در کمتر از دو ماه گذشته، روز دوشنبه 13ژانویه (24دی‌ماه) در ژنو برگزار شد. آخرین دیدار محرمانه در نوامبر گذشته میان تهران و سه کشور اروپایی صورت گرفته بود. ایران و سه قدرت اروپایی در ژنو به طور محرمانه برای بحث در مورد برنامه هسته‌ای تهران دیدار کردند. چهار کشور این مذاکرات را «جدی و سازنده» ارزیابی کردند. این گفتوگوها درست یک هفته پیش از آغاز‌به‌کار دونالد ترامپ برگزار شد. این دیدار به طور عمده در فضای محرمانه صورت گرفت و جزئیات کمی درباره موضوعات مورد بحث یا حتی مکان مذاکرات فاش شده است.
در ادامه رایزنی‌های دیپلماتیک ایران و اتحادیه اروپا، مجید تخت‌روانچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران و کاظم غریب‌آبادی معاون حقوقی و بین‌المللی وزیر امور خارجه ایران با انریکه مورا، معاون هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا، دیدار کرده‌اند.
در همین راستا، مورا در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: «به‌طور جداگانه با معاونان وزیران خارجه ایران، مجید تخت‌روانچی و کاظم غریب‌آبادی، در ژنو دیدار کردم. در طول این دیدار سازنده، راهکارهای دیپلماتیک برای مساله برنامه هسته‌ای ایران را بررسی کردیم.» معاون هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا افزود: «به حمایت ایران از روسیه، مسائل دوجانبه و منطقه‌ای نیز پرداختیم.»
همچنین خبرگزاری ایسنا گزارش داد که مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی، و همتایانش از گروه E3، عصر دوشنبه با یکدیگر دیدار کردند. در این گزارش آمده است که چهار کشور درباره موضوعات مورد علاقه مشترک، از جمله مذاکرات برای رفع تحریم‌ها، مسائل هسته‌ای و وضعیت نگران‌کننده منطقه بحث کردند.
از قبل نیز چهار دستورکار میان تهران و تروئیکای اروپا مطرح بود که شامل مسائل دوجانبه، هسته‌ای و جنگ‌های اوکراین و غزه بود. به نظر می‌رسد با توجه به تاثیر دونالد ترامپ بر مسائلی همچون هسته‌ای و جنگ در غزه و اوکراین، ایران و اروپا چندان قادر نخواهند بود تا پیش از روی کار آمدن ترامپ کاری از پیش ببرند یا به نتیجه مهمی دست پیدا کنند.
در عین حال طرفین این دور از گفتوگوها را رایزنی در راستای هماهنگی بیشتر با یکدیگر در موضوعات مختلف عنوان کرده و تاکید دارند که هنوز هیچ دستورکار مشخصی به عنوان مثال در رابطه با اینکه طرفین به برجام بازگردند یا توافقی تازه شکل گیرد، وجود ندارد. از این رو باید گفت، این گفتوگوها به‌نوعی تلاشی است برای بازگشت طرفین به جو مذاکرات و زنده نگه داشتن نبض مذاکرات و سنجش «نبض» مواضع و دیدگاه‌های طرفین برای ورود به مذاکرات جدی و احتمالی بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا. از این رو باید گفت که هنوز تا شکل گرفتن میز مذاکرات سیاسی ـ هسته ای ـ فنی، طرفین راه طولانی در پیش دارند.
با‌این‌حال برخی از تحلیلگران نفس این گفتوگوها را نوعی تمرین پیش از برگزاری مسابقه اصلی می‌دانند که می‌تواند ظرف هفته‌ها تا چند ماه آینده با پیوستن آمریکا به گفتوگوها، زمینه مذاکره اصلی را شکل دهد. بنابراین می‌توان این‌گونه استدلال کرد که ژنو پیش‌درآمد مذاکرات جدی‌تر با غرب خواهد بود و در مرحله کنونی تهران و پایتخت‌های اروپایی به دنبال این هستند که زمینه رفع اختلافات دوجانبه را فراهم کنند.
مذاکرات جدی و سازنده
در پی این نشست، کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی در امور بین‌الملل، مذاکرات را «جدی، صریح و سازنده» توصیف کرد. وی در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «دور سوم گفتوگوهای ایران و سه کشور اروپایی در ژنو برگزار شد. این گفتوگوها جدی، صریح و سازنده بودند. ضمن ورود به برخی جزئیات، ایده‌هایی در دو حوزه رفع تحریم و هسته‌ای که برای حصول به یک توافق ضروری هستند، مورد بحث و بررسی قرار دادیم.» او افزود: «طرف‌ها توافق کردند که مذاکرات باید ادامه یابد و برای رسیدن به توافق، همه طرف‌ها باید فضای مناسبی را ایجاد و حفظ کنند. ما توافق کردیم که گفتوگوهای خود را ادامه دهیم.»
کریستین ترنر، مدیرکل سیاسی وزارت خارجه بریتانیا، نیز اعلام کرد: «مدیران سیاسی وزارتخانه‌های خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان در ژنو بار دیگر با همتایان ایرانی خود دیدار کردند. گفتوگوها جدی، صریح و سازنده بود. در شرایطی دشوار، نگرانی‌ها را مورد بحث قرار دادیم و بر تعهد خود به یک راه‌حل دیپلماتیک تاکید کردیم. توافق شد که گفتوگوهای خود را ادامه دهیم.» وزارت امور خارجه فرانسه روز پنج‌شنبه 9ژانویه (20دی‌ماه) اعلام کرد که این نشست نشان‌دهنده تلاش کشورهای گروه E3 برای یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک در خصوص برنامه هسته‌ای ایران است که پیشرفت آن مشکل‌زا شده است.
برقراری پروازها میان ایران و اروپا؟
در این بین همزمان با گفتوگوهای ایران و اروپا در ژنو خبری منتشر شد مبنی بر اینکه پروازهای مستقیم شرکت‌های هوایی خصوصی ایرانی به مقاصد اروپایی به‌زودی از سر گرفته خواهد شد. حسین پورفرزانه، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری ایران، روز دوشنبه در نشستی خبری گفت نخستین پرواز مستقیم در روز دوازدهم بهمن‌ماه و بین تهران و پاریس انجام خواهد شد. به گفته این مقام هواپیمایی ایران، این پرواز از سوی شرکت خصوصی «ایران ایر تور» انجام می‌شود.
اتحادیه اروپا سه ماه پیش در روز 23مهرماه 1403، سه شرکت هوایی ایران‌ایر (هما)، ماهان و ساها را به اتهام واهی دست‌داشتن در انتقال پول و تسلیحات برای متحدان جمهوری اسلامی و از جمله انتقال موشک به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین تحریم کرد. در پی این تحول شرکت‌های خصوصی همچون ایران ایرتور و قشم ایر هم پروازهای خود به اروپا را متوقف کرده بودند. این شرکت‌ها در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار ندارند و از‌این‌رو، برقراری مجدد پروازهایشان به معنای نقض یا رفع تحریم‌ها نخواهد بود، اما می‌تواند به‌عنوان نشانی از بهبود اندک روابط دوجانبه تهران و بروکسل، پس از یک دوره سردی روابط تلقی شود.