چاپ

ایرانیان جهان - اعلام آمادگی مسعود پزشکیان برای گفت‌وگو با دولت ترامپ، در عین حال فعال نگه‌داشتن میز مشترک با تروئیکای اروپایی و سفر او به روسیه برای تقویت شراکت راهبردی، سیاست میانه‌ای است که فعلا جمهوری اسلامی در دستور کار دارد.
به گزارش خبرگزاری برنا، بایدن در آستانه برگزاری مراسم خداحافظی از مردم آمریکا و کارکنان کاخ سفید، دوشنبه گذشته در یک سخنرانی به دستاوردهای خود در سیاست خارجی اشاره کرد که بخش‌های زیادی از آن مربوط به روسیه ، ایران و گروه‌های مقاومت بود.
بخش‌های مهم این سخنرانی، صرفنظر از جزئیات ادعایی که در آن وجود داشت، چند محور اساسی داشت. بایدن در وهله نخست این موضوع را مورد تاکید و ادعا قرار داد که روسیه، ایران و محور مقاومت را تضعیف کرده و این، نتیجه عملکردی است که در چهار سال گذشته به عنوان سیاست انتخابی او برای تقویت راهبردهای ایالات متحده در منطقه و جهان پدید آمده، راهبردی که البته به اذعان رئیس‌جمهور جهل و ششم آمریکا از چالش‌های آینده فارغ نیست.
جو بایدن که این روزها کمتر از گذشته دچار فروپاشی ذهنی می‌شود و مقابل دوربین رسانه‌ها کمتر با دوستان فرضی خوش و بش می‌کند به دنبال پایان‌بندی سیاست‌هایی‌ است که در دوره ریاست‌جمهوری خود دنبال کرده و این تعاریف و تفاسیر زمانی بیان می‌شود که گفته‌هایش در مورد آینده و اینکه دوران حاضر مشابه بعد ازجنگ سرد نیست حقایق بیشتری را پیش‌روی ترامپ می‌گذارد. هر چه بایدن سعی داشته در سه ماه گذشته سناریوهای باز در سیاست خارجی خود را با سکانس‌های نهایی ببندد اما ظاهرا این بخش از صحبت‌های او که «اکنون دوران نظم جهانی پسا ‌جنگ سرد نیست، با دنیای تازه‌ و چالش‌هایبسیاری مواجه هستییم.» بیش از هر گزاره دیگری نزدیک به واقعیت است.
افزایش تمایل به مذاکره در بازیگران بین‎‌المللی
باید بر اساس همین نکته توجه داشت که چرا ترامپ مواضع روشن و کاملا صریحی درباره منطقه، ایران و سوریه یا لبنان و عراق اعلام نمی‌کند وابراز تمایل او به گفت‌وگو با پوتین به رغم اینکه بسیار بدیهی و در دسترس به نظر می‌رسد چطورممکن است آغاز یک معامله بزرگ و دستاورد در سیاست خارجی نباشد. این‌ نقاط سیاسی تردیدآمیز بیش از یک سوال ساده، ابهام‌های فزاینده‌ای هستند که بایدن آن را در قالب یک جمله کوتاه بیان کرد، به رغم اینکه در سه ماه گذشته با سرعتی کم‌نظیر تغییرات نهایی در راستای سیاست‌هایش را به یک پایان‎‌بندی همه جانبه تزئین کرده است.
بایدن توافق با حزب‌الله برای آتش‌بس بعد از یک دوره ترور و حملات سخت اسرائیل، تغییر و تبدیل بلافاصله وضعیت سوریه از پل ارتباطی به سیل‌بند موقتی در قبال نیروهای مقاومت که هنوز متزلزل می‌نماید و تبدیل شرایط سیاسی به وضعیتی مشابه سال 2013 تا 2015 که نیاز به مذاکره چه در غرب ، چه در ایران احساس می‌شود را بعد از تعیین تکلیف ریاست‌جمهوری ترامپ به نتیجه فعلی رساند تا بتواند در جمع‌بندی نهایی به عنوان دستاوردی کامل در اختیار مردم آمریکا بگذارد.
البته به این چند گزینه باید تلاش‌های پایانی او در برابر احتمالات بعد از حضور ترامپ را اضافه کرد که تمایل بایدن به افزایش حمایت‌های مالی و تسلیحاتی از اوکراین و اسرائیل را افزایش داده است.
بنابراین بایدن رئیس‌جمهور 83 ساله ایالات متحده در عین پیشبرد سیاست کلان، میدان جدیدی را پیش‌روی ترامپ گشوده که از یکسو بازیگران قدیمی را به تکاپو برای نقش‌آفرینی واداشته و از سوی دیگر تمایلات گفت‌وگو در پس‌زمینه یک و سال و نیم بحران خاورمیانه را افزایش داده است. اما آیا همه این تدارکات آگاهانه یا جبری، زمان را به نفع گفت‌وگو و میز مذاکره میانایران، ایالات متحده و تروئیکای اروپایی به پیش برده است؟
همه گمانه‌های نزدیک به واقعیت
برخلاف آنچه که رسانه‌های غربی و ایرانی در ماه‌های گذشته نوشته‌اند و گمانه‌های خود را از روند تعامل یا تقابل طرف‌های درگیر با سیاست‌های ایالات متحده منتشر کرده‌اند، باید اینطور روایت کرد که ترامپ اکنون همانقدر غیرقابل پیش‌بینی است که در دور اول ریاست‌جمهوری خود بوده، اما دنیای اطراف رئیس‌جمهور جدید آمریکا هرگز مشابه سال‌های 2017 تا 2021 نیست. چالش‌های دوران حاضر، نه از جنس استراتژی های سیاسی همپیمانان جهانی‌ست که هژمونی‌های جدید را شکل دهد و نه از تنوع و ژئوپلیتیکی بعد از جنگ سرد برخوردار است که اساس تعاملات بین المللی را به سوی یک نظم مشخص هدایت کند.
ترامپ در شرایطی قدرت را به دست گرفته که گمانه‌های نزدیک به واقعیت،بدعت‌های سیاسی خلق‌الساعه را کمی دشوار می‌سازد. اگر روزی ترامپ اخراج مهاجران را سیاست قطعی خود می‌دانست و اصرار داشت با دیوارهای بلند مکزیک را محصور کند این بار سیاست های خود را با کمی تخفیف بیان کرده است، تعرفه را دوست دارد اما تعرفه گذاری را راه حل نهایی نمی داند، تهدید به جهنم می‌کند اما به ظاهر تحمیل توافق و رفع سایه جنگ را بیش از گذشته می پسندد. ویدئوی وایرال شده از شبکه اجتماعی او که نتانیاهو را عامل اصلی ایجاد جنگ و خونریزی می داند همانقدر می تواند برای اهالی ساکن منطقه خوشایند باشد که نیت‌های پشت پرده چنین ابراز تنفری همه را در تعلیق ذهنی فرو می‌برد.
از همین روست که پیش‌بینی رویترز درباره اتخاذ سیاست اعمال فشار حداکثری ترامپ در قبال ایران و فروپاشی اقتصادی تهران همان اندازه متزلزل است که خوشبینی‌ها و توصیه‌های افرادی همچون ریچارد نفیو به سیاست دو مرحله‌ای ابتدا مذاکره، بعد از گزینه نظامی می‌تواند یک فرض اولیه از حرف‌شنوی ترامپ باشد. با این وجود این سوال همچنان باقی است که ترامپ در قبال ایران چه گزینه‌هایی در دست دارد و روی کاغذ سیاست خارجی او به ترتیب تهدید نظامی و مذاکره نوشته شده یا مذاکره و در مرحله آخر گزینه فشار حداکثری؟
سیاست ترامپ قدم به قدم و تابع شرایط است
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید دانست که ترامپ اصولا رئیس‌جمهوری جمهوری‌خواه نیست همانطور که نزدیکی فکری مهمی با دموکرات‌ها ندارد. شیوه‌های او برای تامین منافع ایالات متحده هم به هیچیک از روسای جمهور گذشته آمریکا شباهت ندارد. او بیش از هر گزینه‌ای نمایش دادن برای ابراز قدرت را می‌پسندد، نکته‌ای که بعد از دور اول ریاست‌جمهوری او همچنان بدون تغییر مانده است. این خصوصیت سیاسی و شخصیتی او این گمانه را تقویت می‌کند که ابتدا مذاکره با پوتین و مقام‌های ایرانی را تجویز خواهد کرد.
اما روی دیگر سکه از اندیشه اقتدارگرایش، زیر سایه تهدیدهای بزرگاو برای رسیدن به مقاصد سیاسی نشئت می‌گیرد، موضوعی که اطرافیان مخالف جمهوری اسلامی او، حتما به تقویت آن خواهند پرداخت. تصمیم‌های ضدایرانی ترامپ در دور اول و تلاش افرادی چون بولتون و پمپئو برای متقاعد کردن او به سخت‌گیری‌های بیشتر نشان داد ترامپ می‌تواند و استعداد شدیدی دارد که در فضای پیچیده و سخت، تصمیم‌های ناگهانی بگیرد، حتی وقتی که شرایط سیاسی و بین‌الملل محدودیت‌های او را بیشتر می‌کند. از این رو شانس مذاکره و تنش با رئیس‌جمهور منتخب را باید به یک اندازه ارزیابی کرد.
ابراز تمایل به مذاکره
بر این اساس هرگونه گمانه درباره آینده ایران و ایالات متحده بیرون از این تحلیل و بر پایه استدلال‌های پیشگویانه خطای ارزیابی از شرایطی است که تهران و بازیگران منطقه‌ای یا اروپایی در آن قرار گرفته‌اند.گرچه این روایت نقض نقش‌هایی که بازیگران در قبال تهران بر عهده دارندنیست، اما این نقش‌های کوتاه‌مدت عمر طولانی نخواهند داشت. بهتر است اینگونه طرح کنیم که تلاش‌های صورت گرفته از سوی تروئیکای اروپایی می‌تواند بستری برای ادامه گفت‌وگوها برای رسیدن به مذاکرات رسمی در قالب موضوعات متنوعی باشد اما بر اساس آنچه که گفته شد این روند ترامپ را صرفا مجاب نخواهد کرد که در زمین تعریف شده اروپا برای مذاکره با ایران بازی کند.
اما احتمالا ایران و اروپا سعی خواهند کرد همه گزینه‌های خود را روی میز بگذارند. دولت چهاردهم هم در آستانه بیستم ژانویه همین سیاست را در پیش گرفته و همه گزینه‌ها را همزمان فعال کرده است. اعلام آمادگی مسعود پزشکیان برای گفت‌وگو با دولت ترامپ، در عین حال فعال نگه‌داشتن میز مشترک با تروئیکای اروپایی و سفر او به روسیه برای تقویت شراکت راهبردی، سیاست میانه‌ای است که فعلا جمهوری اسلامی در دستور کار دارد.
رصد احتمالات از سوی ایران
سخنان رئیس‌جمهوری ایران در گفت‌وگو با ان. بی. سی نیوز که از اعلام آمادگی ایران برای مذاکره خبر می‌دهد در کنار اظهارات عراقچی، تمرکزایران بر تمایل به مذاکره و تقابل با زیاده‌خواهی را نشان می‌دهد.
عراقچی در جمع‌بندی مذاکرات دو روزه ایران و تروئیکا بیان کرد: «غرض اصلی از این مذاکرات پیداکردن راهی برای شروع دوبارۀ مذاکرات هسته‌ای است. ما در موضوع هسته‌ای هیچ وقت میز مذاکره را ترک نکردیم و هیچ وقت نبوده که بگوییم اهل مذاکره نیستیم چون به ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ایخود مطمئن هستیم. اگر مذاکرات عزتمندانه و شرافتمندانه‌ای وجود داشته باشد ما به آن ملحق خواهیم شد. الان هم مذاکراتی که با سه کشور اروپایی داشتیم برای این است که ببینیم چگونه برگردیم به میزمذاکرات هسته ای.»
او شب گذشته در آستانه انتشار مصاحبه پزشکیان درباره موضوع مهمتری اظهار نظر کرد: «با آمریکا مذاکره‌ای در چارچوب برجام و هسته‌ای نداریم. آیا دولت جدید آمریکا آماده است به برجام برگردد نمی‌دانیم. مذاکرات دو روز مثبت بوده است. جدیت را در سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا احساس کردیم و خواست آنها برای راه‌حل مذاکراتی را احساس کردیموجود دارد، ولی عمده تحریم‌های یکجانبهآمریکا منوط به این است که چگونه با دولت جدید آمریکا به توافقیبرسند.»
وی درباره مذاکره با آمریکا اظهار داشت: «ایران سیاست خود را براساس رویکردهای طرف مقابل تنظیم خواهد کرد. تنها در مذاکرات شرافتمندانه و براساس احترام متقابل و نه براساس فشار و تحریم و برایمنافع خود شرکت خواهیم کرد. فرمولی که در برجام بود همچنان معتبر است و وجود دارد.»
این اظهارات گویاست که دستگاه دیپلماسی ایران این بار فضای حاکم بر تغییرمعادلات را رصد کرده و سعی دارد در راستای بازیگری اروپاییان در زمین ترامپ، ابتکار برای هرگونه تغییر و پذیرش مذاکرات در چارچوب‌های مشخص را به طرف‌های مقابل واگذار کند. این روش در جهت کاهش تصادم سیاسی میان ایران و ایالات متحده و افزایش شانس گفت‌وگوهای نتیجه‌گرا به جای نمایش سیاسی موثر خواهد بود. این چیده‌مان جدید در گفت‌وگوها چه در قالب برجام جدید شکل بگیرد و چه در راستای طرح موضوعات گسترده‌تر امکان رصد همه احتمالات را مهیا می‌کند.
انتهای پیام