چاپ

ایرانیان جهان - به گزارش اقتصادنیوز، اوراسیا ریویو با انتشار یادداشتی مدعی شد، قرن بیستم روابط ایران و عراق پرتنش بود و به واسطه جنگ رویارویی ها به اوج رسید.با این حال، 15 سال بعد - در سال 2003 - این پویایی به طور چشمگیری به واسطه حمله ایالات متحده به عراق تغییر کرد.به ادعای ناظران سیاست ایران در قبال عراق با چندین انگیزه راهبردی هدایت شده: جلوگیری از تبدیل شدنعراق به تهدیدی دوباره و در عین حال تعامل اقتصادی با این کشور.
همزمان ایران از محور مقاومت در عراق در راستای حفط توازن قدرت در راستای منافع ملی و امنیتی اش حمایت کرده و از عراق به عنوان بستری برای افزایش نفوذ و قدرت منطقه ای اش بالاخص علیه اسرائیل و با هدف تسریع در خروج نیروهای ایالات متحده استفاده می کند.در باب روابط ایران و عراق اوراسیا ریویو یادداشتی مفصل نگاشته و اقتصادنیوز این یادداشت را در سه بخش ترجمه کرده که بخش نخست با عنوان «پیدا و پنهان روابط ایران و عراق؛ از جنگ تحمیلی تا رویارویی با داعش/ چگونه آمریکا معادلات بغداد را به نفع ایران تغییر داد؟» منتشر و بخش دوم با عنوان «رمزگشایی از قدرت نرم ایران در عراق؛ کارت‌های ایران برای بازی برد-برد چیست؟/ معمای قمار صدر و میدان داری ائتلاف هماهنگی شیعیان» منتشر شد و در ادامه بخش سوم و نهایی در ادامه آمده است.
جنگ پنهان تهران و واشنگتن در عراق در تمام مدت اشغال نظامی ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده در عراق، ایران به ویژه محتاط بود تا از هرگونه رویارویی نظامی مستقیم اجتناب کند. با این حال، به ادعای ناظران «سرویس اطلاعاتی، دیپلمات‌ها و متحدانش در جنگ سیاسی نامتقارن توانایی‌ها و آسیب‌پذیری‌های آمریکا را بررسی می کردند». در همان زمان، ایران قصد داشت خروج نیروهای آمریکایی را از طریق دو راهبرد مکمل تسریع کند: سازماندهی حملات توسط مقاومت برای غیرقابل تحمل کردن حضور آنها و اعمال فشار بر دولت عراق برای درخواست خروج آنها. تا سال 2011، حامیان ایران نیروهای آمریکایی مستقر در جنوب عراق را هدف حملات خود قرار می دادند.در همان بازه زمانی، ژنرال پترائوس با شناخت اهداف ادعایی استراتژیک ایران در اوایل مناقشه مدعی شد، من معتقدم که ایران جنگ با ایالات متحده در عراق است و به واسطه نفوذش این توان را دارد تا از عراق فراتر رفته و با کمک متحدانش مبارزه ای فعالانه با آمریکا داشته باشد. در واقع، این حملات تا زمان خروج نیروهای ایالات متحده از عراق در پایان سال 2011 ادامه داشت. موفقیت ایران را می توان به ترکیبی از عوامل فشار همزمان عراق و کشش آمریکا نسبت داد. در رابطه با اولی، دولت مالکی که حامی ایران بود، نقش مهمی در این روند ایفا کرد و لستر را برای تحقق خواسته ایران هموار کرد و بدین طرق توانست هرگونه دلیل برای حضور آمریکا در عراق بعد از سال 2011 را از میان ببرد. از همین رو ژنرال آمریکایی اعتراف کرد که ایارن قدرتمندترین همسایه عراق است و رهبران این کشور با تهران همکاری دارند و از حمایت های مالی و لجستیکی ایران برخوردار می شوند.
در چنین شرایطی باراک اوباما برای عقب نشینی نیروهای ایالات متحده علیرغم توصیه فرماندهان حاضر در صحنه تصمیم سازی کرد. برای سال‌ها، دیدگاه‌های ایالات متحده در مورد عراق متناقض بود و حزب دموکرات برای عقب‌نشینی سریع خیز برداشته و حزب جمهوری‌خواه مخالف این استراتژی بود. اوباما پس از روی کار آمدن در سال 2009، فعالانه خروج نیروهای آمریکایی را تبلیغ کرد. در سال 2011، او به مالکی اطلاع داد که تمام نیروهای ایالات متحده تا پایان همان سال از این کشور خارج خواهند شد. در نتیجه، ظرف دو ماه، خروج سریع 40 هزار نیرو و 30 هزار پیمانکار اجرایی شد و بسیاری از مسائل مهم حل نشده باقی ماند.اوباما تصویری خوش بینانه از تصمیم خود ترسیم کرد و اظهار داشت که «آنچه ما اکنون به آن دست یافته ایم عراقی است که خودگردان است، فراگیر است و پتانسیل بسیار زیادی دارد». رئیس جمهور در ادامه استدلال کرد که عراق پتانسیل این را دارد که «الگویی برای دیگران بازیگران باشد که مشتاق ایجاد دموکراسی در منطقه هستند». او نمی دانست که در کمتر از سه سال، داعش هرج و مرج را در عراق به راه می اندازد و ایالات متحده را مجبور می کند یک بار دیگر مداخله کند. مدت کوتاهی پس از شکست داعش در سال 2015-2016، ایران جنگ فرسایشی خود را علیه نیروهای آمریکایی از طریق مقاومت از سر گرفت. این کمپین حتی زمانی که تعداد نیروهای آمریکایی در سال 2024 کمتر از دو هزار 500 نفر بود، ادامه داشت. ایران که حتی حضور نمادین ایالات متحده را برنمی تابید، از دولت وقت عراق خواست تا بستر را برای خروج آمریکایی هموار سازد.

ایرانیان جهان

دلایل نفوذ ایران در عراق به ادعای ناظران موفقیت ایران در اعمال نفوذ در عراق منجر مخالفت هایی را به دنبال داشت.بعثی‌ها و جناح‌های نظامی سابق، و گروه های تروریستی چون القاعده و داعش از مخالفان نفوذ تهران بودند. در این میان حاده ای که 3 ژانویه 2020 رخ اد، پویایی ها را تغییر داد. سردار قاسم سلیمانی در جریان حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکا در نزدیکی فرودگاه بغداد، به همراه ابومهدی المهندس ترور شد. چند ساعت پس از شهادت سردار سلیمانی، سرتیپ اسماعیل قاآنی به عنوان جانشین ایشان منصوب شد. با این حال، مفسران خاطرنشان کردند که سبک رهبری قاآنی "با رهبری کاریزماتیک سردار سلیمانی متفاوت است. در این میان و همزمان با گسترش دامنه آزادی بیان، صدای مخالفان نفوذ و قدرت ایران بالاتر رفت. مخالفان منتقد نفوذ تهران و حامیانش در انتخابات پارلمانی و محلی بودند. منتقدان براین باوردند که تهران با موفقیت آمریکا و متحدانش را بدون شلیک یک گلوله یا صرف یک تومان از عراق بیرون رانده است.
فارغ از انتقادها، ایران در طی دو دهه با موفقیت در عراق نفوذ کرده و هژمونی خود را بدون توسل به نظامی گری گسترش داده است. این استراتژی کاملاً در تضاد با روش‌های تاریخی مورد استفاده امپراتوری‌های ایران و عثمانی است که از طریق فتوحات نظامی خاک عراق را تصرف کردند. همچنین تفاوت قابل توجهی با سه درگیری اصلی که قدرت های غربی علیه عراق آغاز کردند، دارد: دخالت بریتانیا در جنگ جهانی اول و اشغال نظامی ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده در این کشور در سال های 1991 و 2003 با توسل به قدرت سخت انجام شد. موفقیت ایران ماحصل چند متغیر بود: اشتباهات استراتژیک نیروهای آمریکایی که به طور ناخواسته زمینه را برای نفوذ تهران فراهم کرد. قدرت ایران همراه با درک عمیق این کشور از عراق؛ تضعیف توان ارتش عراق؛ و منافع مشترک بین بخش های خاصی از جامعه شیعه عراق و ایران.ایران اهداف متعددی را در عراق دنبال کرده است و به دنبال تبدیل عراق به عنوان متحد و نه تهدید بود. دولت‌های متوالی عراق که با ایران همکاری می‌کردند یا ضعیف‌تر از آن بودند که در توان ایران مقاومت کنند یا به دلیل منافع شخصی ترجیح می داند با متحدان تهران هم صدا باشند. تعامل پیچیده بین ایالات متحده و ایران، و همچنین بین ایالات متحده و عراق، نقش مهمی در شکل دادن به موضع بغداد در برابر همسایه خود داشت. اشغال عراق به رهبری ایالات متحده شدند هم به ایران و هم به جناح های سیاسی عراق که از حامیانش فرصت داد تا به صدای مخالف اشغالگری تبدیل شوند. در نتیجه، عراق در عرصه سیاسی تحت تاثیر نفوذ ایران قرار گرفت و تلاش کرد تا از واشنگتن فاصله بگیرد.در همین راستا منتقدان به اظهارات و مواضع صدام حسین اشاره دارند که زمانی می گفت، ایران بیش از آمریکا توان و قدرت برای نفوذ در عراق را داراست، صدام در دوران ریاستش تلاش کرد تا با تجاوزگری و توسل به سلاح های شیمیایی مانع از مانور ایران شود، اما در نهایت شکست خورد و کابوسش به واقعیت پیوست.