چاپ

ایرانیان جهان - تغییر اقلیم یک مشکل جهانی
تغییر اقلیم یک مشکل جهانی است که نیاز به راه‌حل‌های جهانی هم دارد. همان‌طور که اتحادیه اروپا جاه‌طلبی آب‌وهوایی خود را افزایش می‌دهد و تا زمانی که سیاست‌های کمتر سخت‌گیرانه اقلیمی در بسیاری از کشورهای غیراتحادیه اروپا حاکم باشد، خطر به‌اصطلاح «نشت کربن» وجود دارد. نشت کربن زمانی اتفاق می‌افتد که شرکت‌های مستقر در اتحادیه اروپا تولیدات کربن فشرده را به خارج از قاره و به کشورهایی که سیاست‌های آب‌وهوایی سخت‌گیرانه‌تری نسبت به اتحادیه اروپا اعمال نمی‌کنند، منتقل می‌کنند، یا زمانی که محصولات تولیدی اتحادیه اروپا با واردات محصولات با تاریخچه کربن بیشتر جایگزین می‌شوند.
اتحادیه اروپا به تلاش خود برای مبارزه با گرمایش جهانی و تبدیل شدن به قاره صفر خالص (net zero continent) تا سال 2050 ادامه می‌دهد. با موافقت با نخستین مکانیسم تنظیم کربن بین‌مرزی (Carbon Border Adjustment Mechanism) یا به‌اختصار CBAM در دسامبر 2022، با توافق پارلمان اروپا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا یک بار دیگر بر فعالیت این منطقه به‌عنوان یک رهبر جهانی در زمینه آب‌وهوا تأیید شد.
جلوگیری از خطر نشت کربن CBAM یک اقدام اقلیمی است که هدف اصلی آن جلوگیری از خطر نشت کربن ذکر شده است. به عبارت دیگر، این مکانیسم نوعی تعرفه بر محصولات و فرآیندهای با تاریخچه کربن شدید است که باید از افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در خارج از اتحادیه اروپا از طریق جابه‌جایی تولید به کشورهای غیر اتحادیه اروپا که سیاست‌های زیست‌محیطی کمتر سخت‌گیرانه دارند جلوگیری کند.
CBAM نشان‌دهنده نخستین رخداد با مفهوم قیمت‌گذاری کربن است که به واردات تعمیم داده می‌شود. به گفته کمیسیون اروپا، این اقدام نرخ کربن را بین محصولات داخلی و وارداتی متعادل کرده و رویکرد یکپارچه با آنها را امکان‌پذیر می‌کند. درعین‌حال، تضمین می‌کند که سیاست‌های آب‌وهوایی اتحادیه اروپا تضعیف نمی‌شود و تولیدکنندگان غیر اتحادیه اروپا را تشویق می‌کند تا فرآیندهای تولید خود را تا حد امکان «سبز» کنند. CBAM در مرحله اول برای واردات سیمان، آهن، فولاد، آلومینیوم، کود، برق و هیدروژن اعمال می‌شود، زیرا این بخش‌ها بیشترین خطر نشت کربن را در محصولات و فرآیندهای خود دارند. اگر این اقدام موفقیت‌آمیز باشد، پارلمان اروپا در نظر دارد تا سال 2026 پلاستیک و مواد شیمیایی را نیز مشمول این مکانیسم کند. تمام بخش‌های تحت پوشش سیستم تجارت انتشار آلاینده‌های اتحادیه اروپا یا به‌اختصار (ETS) تا سال 2030 شامل این مکانیسم خواهند شد. در مورد محدوده CBAM، کالاهای همه کشورهای غیر اتحادیه اروپا مشمول آن خواهند بود، اما برخی از کشورهای ثالث که در ETS شرکت می‌کنند و به اتحادیه مرتبط هستند و همچنین اعضای منطقه اقتصادی اروپا و سوئیس مستثنا خواهند شد. اگرچه ETS نخستین طرح از چنین طرح‌هایی است و در مبارزه با خطر نشت موفق بوده، اما فاقد عناصر خاصی در زمینه سرمایه‌گذاری در تولید سبزتر، چه در داخل و چه در خارج از قاره است. اینجاست که CBAM نقاط ضعف آن را پوشش می‌دهد. اگرچه این دو طرح در برخی موارد متفاوت هستند، CBAM مکمل ETS و منعکس‌کننده نرخ در ETS خواهد بود.
این سامانه مبتنی بر خرید گواهینامه کربن توسط واردکنندگان خواهد بود. نرخ بر اساس میانگین نرخ حراج هفتگی هزینه ETS اتحادیه اروپا که برحسب یورو/تن دی‌اکسیدکربن منتشر شده است محاسبه می‌شود. واردکنندگان باید در سامانه‌های ملی ثبت‌نام و گواهی‌های CBAM را خریداری کنند. آنها باید سالانه مقدار کالاها و میزان انتشار آلاینده‌های موجود در کل کالاهایی را که در سال به اتحادیه اروپا وارد کرده‌اند، اعلام کنند و مقدار متناسب گواهی‌های CBAM را تحویل دهند. برای اطمینان از ثبات حقوقی، CBAM به‌تدریج در چند مرحله اجرا خواهد شد. در مرحله اول (دوره انتقالی) واردکنندگان باید انتشار گازهای گلخانه‌ای محصول را بدون پرداخت هزینه تعدیل گزارش کنند. این فاز در اکتبر 2023 آغاز و تا سال 2025 به پایان می‌رسد که زمان کافی برای وارد شدن به‌کل سیستم را به ذی‌نفعان می‌دهد. انتظار می‌رود این سیستم در سال 2026 به‌طور کامل عملیاتی شود، یعنی زمانی که واردکنندگان باید شروع به پرداخت تعدیل مالی کنند. با توجه به این واقعیت که ETS کمک‌هزینه‌هایی را به برخی از بخش‌هایی که انتشارات را به‌سختی کاهش می‌دهند اختصاص می‌دهد، این موارد باید به‌تدریج حذف شوند، زیرا CBAM در حال اجرای مرحله‌به‌مرحله است تا با قوانین سازمان تجارت جهانی (WTO) مطابقت داشته باشد. انتظار می‌رود این کار به‌تدریج و طی یک دوره نه‌ساله بین سال‌های 2026 تا 2034 انجام شود. پیاده‌سازی و اجرای این سیستم تا حد زیادی به‌دست کشورهای عضو و مقامات آنها خواهد بود. هنوز در چندین حوزه امکان ارتقا وجود دارد که باید برای CBAM در حیطه قوانین اتحادیه اروپا انجام شود؛ بااین‌حال، در صورت موفقیت‌آمیز بودن، این مکانیسم، ETS را تقویت می‌کند و گامی بزرگ در مبارزه اتحادیه اروپا علیه تغییرات آب‌وهوایی بشمار می‌رود. برای بررسی اثرات این سیاست بر مراودات اقتصادی می‌توان نمونه هند را در نظر گرفت. ارزش صادرات هند به اتحادیه اروپا از سال 2020 تا 2021 حدود 41.36 میلیارد دلار بوده است. این مالیات هزینه محصولات تولیدشده در هند را در اتحادیه اروپا افزایش می‌دهد و جذابیت آن محصولات را برای مصرف‌کنندگان کاهش می‌دهد و احتمالاً تقاضا را کاهش خواهد داد. شرکت‌های با ردپای کربن بالا در نتیجه این مالیات با موانع کوتاه‌مدت قابل‌توجهی روبه‌رو خواهند شد. این مکانیسم شامل بخش برق و صنایع انرژی‌بر مانند سیمان، فولاد، آلومینیوم، پالایشگاه‌های نفت، کاغذ، شیشه و مواد شیمیایی خواهد شد. شدت کربن محصولات تولیدشده در هند به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از اتحادیه اروپا و بسیاری از کشورهای دیگر است، زیرا در این کشور زغال‌سنگ منبع غالب انرژی است. ازآنجاکه هند هیچ طرح داخلی قیمت‌گذاری کربن ندارد، آسیب بیشتری به‌دلیل رقابت صادرات خواهد دید، زیرا سایر کشورهای دارای سیستم قیمت‌گذاری کربن ممکن است مجبور باشند مالیات کربن کمتری بپردازند یا از معافیت برخوردار شوند.
تاریخچه استفاده از کربن کربن، عنصری است که تاریخچه‌ای پر از تحولات و کاربردهای متعدد دارد. از ابتدای کشف این عنصر تا پیشرفت‌های فناورانه امروزی، کربن همواره نقش تکاملی مهمی را ایفا کرده است. عصر صنعتی‌شدن با ورود این ماده به‌عنوان یکی از عناصر کلیدی، موجب تغییرات بسیاری در راهبردها و فرآیندهای تولید شده است.
بنابراین، در این دوره تاریخی، از تجارت گسترده تا توسعه فناوری‌های پیشرفته، با نقش بارز این عنصر در صنعت، تحت تاثیر قرار گرفت. تبدیل کربن به یک منبع انرژی حیاتی در دوران صنعت اهمیت بسیاری پیدا کرد. این عنصر به‌عنوان منبع اصلی انرژی در تولید برق تا استفاده از گازهای کربن برای فرآیندهای صنعتی، به ساختار صنعتی خدمت می‌کند.
حضور این ماده در سوخت‌های فسیلی و فرآیندهای صنعتی، توسعه و تسریع پروژه‌های صنعتی را امکان‌پذیر کرد. تامین انرژی و مواد اولیه از منابع carbon، به توسعه صنعت و افزایش تولیدات کمک کرد. بااین‌وجود، استفاده بی‌رویه از عنصر کربن همراه با تولید انبوه گازهای گلخانه‌ای و افزایش انتشارات این عنصر به هوا، چالش‌های زیست‌محیطی را به‌وجود آورد. این افزایش گازهای گلخانه‌ای به گرم‌شدن زمین و تغییرات آب‌وهوایی منجر شد.
سخن پایانی کربن یکی از عناصر اساسی و چندوجهی جدول تناوبی است که در اشکال مختلفی از الماس گران‌بها گرفته تا گرافیت و amorphous carbon به‌وجود می‌آید. این عنصر به‌دلیل ویژگی‌های خود نظیر سختی، رسانایی الکتریکی و توانایی در ایجاد ترکیبات متنوع، در صنایع مختلف از جمله جواهرسازی، فولادسازی، الکترونیک و شیمی آلی کاربرد دارد.