چاپ

ایرانیان جهان - در روزهای اخیر، خبرها و اظهارنظر های مقامات ارشد کشور درباره موضوع تأیید احتمالی FATF بار دیگر به یکی از محورهای مهم اقتصادی و سیاسی ایران تبدیل شده است. صحبت‌ های اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره ضرورت یا عدم ضرورت پیوستن به این نهاد، همچنین اظهارات مقامات ارشد از جمله رئیس‌جمهور محترم، پزشکیان، و وزیر اقتصاد، همتی، ابعاد جدیدی به این مسئله بخشیده است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
علاوه بر این، گزارش‌ های تأیید نشده‌ای از موافقت رهبر انقلاب با بررسی مجدد این موضوع منتشر شده که بر اهمیت تصمیم‌گیری درباره FATF افزوده است. این تحولات از دو جهت اهمیت ویژه‌ای دارد: نخست، تأثیر بالقوه آن بر روابط اقتصادی بین‌المللی ایران و دوم، تأثیر مستقیم و غیرمستقیم آن بر تصمیمات سرمایه‌گذاری در داخل کشور. به‌ویژه در شرایطی که بازارهای مالی ایران با نوسانات قابل توجهی روبه‌رو هستند، داشتن یک سبد سرمایه‌گذاری پویا که توانایی تطبیق با هر دو سناریوی ممکن – تأیید یا عدم تأیید FATF – را داشته باشد، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این نوشته، تلاش خواهد شد تا ضمن تحلیل این دو سناریو، اثرات آنها بر بازارهای مالی کشور، از جمله بورس، بازار ارز و طلا، و همچنین صنایع کلیدی بررسی شود. در پایان، پیشنهادهایی برای تنظیم یک سبد سرمایه‌گذاری بهینه در هر یک از این شرایط ارائه خواهد شد تا سرمایه‌گذاران بتوانند با اطمینان بیشتری تصمیم‌گیری کنند.
مفهوم FATF و اهمیت آن برای اقتصاد ایران FATF (گروه ویژه اقدام مالی) نهادی بین‌المللی است که با هدف مبارزه با پولشویی، تأمین مالی تروریسم و دیگر تهدیدات مشابه برای سیستم مالی جهانی تأسیس شده است. این سازمان توصیه‌هایی را برای استانداردسازی قوانین مالی کشورها ارائه می‌کند تا جریان مالی جهانی شفاف‌تر و امن‌تر شود. پیوستن به این گروه یا رعایت استانداردهای آن، به معنای پذیرش قوانین سخت‌گیرانه‌تری در خصوص شفافیت تراکنش‌های مالی و مقابله با پولشویی است.
یکی از جنبه‌های کلیدی FATF، فهرست کشورهای تحت نظارت یا در اصطلاح «لیست خاکستری» و «لیست سیاه» آن است. کشورهای قرارگرفته در لیست سیاه با محدودیت‌های شدید مالی مواجه می‌شوند، زیرا نهادهای مالی بین‌المللی به دلیل ریسک بالا تمایلی به همکاری با آنها ندارند. در حال حاضر، ایران به همراه کره شمالی از جمله کشورهایی است که در این لیست قرار دارند.
دلایل موافقت با پیوستن به FATF طرفداران پیوستن به FATF معتقدند که این اقدام می‌تواند دسترسی ایران به سیستم مالی جهانی را تسهیل کرده و از هزینه‌های اضافی نقل‌وانتقال پول جلوگیری کند. مهم‌ترین دلایل موافقان عبارت‌اند از:
رعایت توصیه‌های FATF به شفاف‌تر شدن نظام مالی کمک کرده و زمینه را برای مبارزه مؤثرتر با فساد مالی فراهم می‌کند. در شرایطی که ایران در لیست سیاه FATF قرار دارد، نقل‌وانتقال‌های مالی با هزینه‌های گزافی انجام می‌شود که این موضوع برای صادرکنندگان و واردکنندگان زیان‌آور است. همچنین با پیوستن به FATF می‌تواند امکان تعامل با بانک‌های بین‌المللی را افزایش دهد و مانعی برای دسترسی به خطوط اعتباری جهانی برداشته شود.
دلایل مخالفت با پیوستن به FATF مخالفان این تصمیم استدلال می‌کنند که پذیرش استانداردهای FATF ممکن است دست ایران را برای دور زدن تحریم‌ها ببندد و محدودیت‌های بیشتری در حوزه‌های حساس ایجاد کند. دلایل اصلی مخالفان به شرح زیر است:
برخی معتقدند که الزام به رعایت استانداردهای این نهاد، استقلال سیاست‌گذاری اقتصادی و مالی ایران را محدود می‌کند. همچنین مخالفان بر این باورند که حتی با پیوستن به FATF، تحریم‌های آمریکا همچنان به قوت خود باقی خواهند بود و این اقدام لزوماً منجر به بهبود شرایط اقتصادی نخواهد شد. از طرفی نگرانی‌ها در خصوص بهره‌ برداری سیاسی از اطلاعات مالی کشورها توسط برخی قدرت‌های بزرگ نیز از دلایل مهم مخالفت‌ها به شمار می‌آید.
با آگاهی بر چیستی FATF سوالی که پیش می آید این است که در صورت شکل گیری هر سناریو از جمله تایید و یا عدم تایید؛ به عنوان یک سرمایه گذار، بهینه ترین راه سرمایه گذاری چیست؟ بررسی سناریو اول تایید FATF در صورتی که ایران به FATF بپیوندد یا استانداردهای این نهاد بین‌المللی را بپذیرد، انتظار می‌رود شرایط بانکی و مالی کشور به‌طور قابل توجهی بهبود یابد. تسهیل دسترسی به سیستم بانکی جهانی و کاهش هزینه‌های نقل‌وانتقال پول از جمله پیامدهای مثبت این تصمیم خواهد بود که به شکل‌گیری فضایی مناسب‌تر برای سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های اقتصادی منجر می‌شود. در این سناریو، پیامدهای اصلی بر بازارهای مالی و سبد سرمایه‌گذاری به شرح زیر خواهد بود:
بهبود شرایط بانکی و تأثیر بر بازار سرمایه با رفع محدودیت‌های بانکی، بازار سرمایه از اولین بخش‌هایی خواهد بود که از این تغییرات بهره‌مند می‌شود. بهبود دسترسی به منابع مالی و تسهیل نقل‌وانتقال پول، شرایط تأمین مالی شرکت‌های بورسی را ارتقا می‌دهد و هزینه سرمایه را کاهش می‌دهد. این به نوبه خود می‌تواند سودآوری بنگاه‌های اقتصادی را افزایش دهد و موجب رشد قیمت سهام شود. با توجه به کاهش ریسک‌های سیستماتیک، دارایی‌های ریسک‌پذیر همچون سهام به گزینه‌ای جذاب‌تر برای سرمایه‌گذاران تبدیل خواهند شد.
اثر کاهشی بر نرخ ارز و بازار طلا یکی از نتایج محتمل پیوستن به FATF، کاهش فشار بر بازار ارز و کاهش نرخ دلار است. دسترسی آسان‌تر به منابع ارزی و رفع برخی از محدودیت‌های تجاری، عرضه ارز را افزایش می‌دهد و این امر به کاهش قیمت دلار منجر می‌شود. در چنین شرایطی، دارایی‌هایی که مستقیماً به نرخ ارز وابسته هستند، همچون طلا و سکه، احتمالاً با کاهش قیمت مواجه خواهند شد. این تغییرات، جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار طلا را کاهش داده و آن را به گزینه‌ای کمتر مناسب در سبد سرمایه‌گذاری تبدیل می‌کند.
سرمایه گذاری بهینه در صورت وقوع سناریو اول در سناریوی تأیید FATF، استراتژی بهینه سرمایه‌گذاری بر اساس کاهش ریسک‌های اقتصادی و افزایش اطمینان به نظام مالی، تمرکز بیشتر بر دارایی‌های ریسک‌پذیر و سهم کمتر به دارایی‌های امن را توصیه می‌کند. به عبارت دیگر:
بخش عمده سبد سرمایه‌گذاری به سمت سهام و صنایع بورسی که از بهبود شرایط اقتصادی بهره‌مند می‌شوند، اختصاص یابد برای مثال پروه بانکی در سناریو اول میتواند بستر مناسبی برای سرمایه گذاری را فراهم کند. بر اساس اتفاقانی که در چند ساله اخیر رخ داده است بنظر می آید مناسب است که درصد کمتری از سبد به طلا، سکه و دلار تخصیص داده شود، زیرا انتظار می‌رود کاهش نرخ ارز بر قیمت این دارایی‌ها اثر کاهشی داشته باشد.
این ترکیب، به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا از فرصت رشد بازار سهام در فضای پساتحریمی بهره‌برداری کنند و هم‌زمان با کاهش مواجهه با نوسانات ارز و طلا، ثبات بیشتری در بازده سرمایه‌ گذاری خود ایجاد نمایند . سناریوی عدم تأیید FATF و تشدید تحریم‌ ها در صورت عدم تصویب FATF از سوی مقامات ایرانی و ادامه تشدید تحریم‌های بین‌المللی، اقتصاد کشور با محدودیت‌های شدیدتری مواجه خواهد شد که تأثیرات عمیقی بر بازارهای مالی و ساختار سبد سرمایه‌گذاری خواهد داشت. این پیامدها ناشی از کاهش دسترسی به منابع ارزی، افزایش هزینه‌های مبادلاتی، و تقویت فشارهای تورمی خواهد بود.
کاهش درآمدهای ارزی و افزایش انتظارات تورمی محدودیت‌های باقی‌مانده بر نقل‌وانتقال پول و دسترسی محدودتر به منابع ارزی منجر به کاهش پیوسته درآمدهای ارزی کشور می‌شود. این شرایط، فشار بیشتری بر بازار ارز وارد می‌آورد و افزایش نرخ دلار را به دنبال دارد. با رشد قیمت ارز، انتظارات تورمی تقویت شده و سطح عمومی قیمت‌ها بیشتر افزایش می‌یابد. تورم فزاینده، جذابیت دارایی‌های ریسک‌گریز همچون طلا، ارز و سکه را به عنوان پناهگاه‌های امن سرمایه‌گذاری افزایش می‌دهد، زیرا این دارایی‌ها توانایی حفظ ارزش در برابر کاهش قدرت خرید پول را دارند.
در سال های اخیر به علت قرار گرفتن کشور در شرایط سخت تحریمی، دارایی های ریسک گریزی همچون سکه طلا توانستند عایدی مناسبی را برای سرمایه گذاران خود به ارمغان بیاورند.
اثرات منفی عدم تایید بر بازار سهام تشدید تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری، بخش تولیدی و صادرات‌محور را با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌کند. این شرایط به کاهش درآمد شرکت‌ها و افزایش هزینه‌های عملیاتی منجر می‌شود که در نهایت کاهش سودآوری و کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار سهام را به دنبال دارد. با این وجود، تجربه نشان داده است که در دوره‌های تورمی، رشد اسمی قیمت‌ها در نهایت به افزایش قیمت سهام منجر می‌شود، به ویژه اگر سیاست‌های پولی بانک مرکزی به درستی مدیریت نشود و جریان نقدینگی به سمت بورس سوق داده شود. هرچند این رشد در شرایط تورمی واقعی نیست و قدرت خرید سرمایه‌گذاران را بهبود نمی‌بخشد.
در این سناریو، تمرکز بر دارایی‌های امن راهبردی منطقی به نظر می‌رسد برای مثال میتوان موارد زیر را در نظر گرفت:
تخصیص بخش عمده سبد سرمایه‌گذاری به طلا و ارز برای بهره‌مندی از خاصیت پناهگاه امن این دارایی‌ها و همچنین ‌کاهش سهم بازار سهام، به ویژه سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی با وابستگی کمتر به نرخ ارز، زیرا در صورت رشد قیمت ارز واردکنندگان با مشکلات عدیدی مواجه خواهند شد. چنین ترکیبی می‌تواند از ارزش واقعی سرمایه‌گذاری در برابر تورم محافظت کند. همچنین در صورت تغییر شرایط اقتصادی یا بهبود سیاست‌های پولی و مالی، می‌توان به تدریج به سمت دارایی‌های ریسک‌پذیرتر حرکت کرد تا از فرصت‌های رشد بهره‌برداری شود.
سخن آخر
با توجه به سناریوهای تحلیل‌شده، تصمیم‌گیری در خصوص تأیید یا عدم تأیید FATF پیامدهای گسترده‌ای برای اقتصاد و بازارهای مالی به همراه خواهد داشت. انتخاب راهبردهای سرمایه‌گذاری در این شرایط نیازمند نگاهی دقیق و آگاهانه به چشم‌اندازهای ممکن است. در صورت تأیید، بهبود دسترسی به منابع مالی و کاهش هزینه‌های مبادلاتی می‌تواند به رشد پایدارتر در بازارهای دارایی‌های ریسک‌پذیر منجر شود، در حالی که عدم تأیید با افزایش فشارهای ارزی و تورمی، دارایی‌های امن را به انتخابی مناسب‌تر تبدیل خواهد کرد. از این رو، داشتن سبدی منعطف که توانایی پاسخگویی به هر یک از این حالات را داشته باشد، گامی کلیدی در مدیریت ریسک و بهره‌برداری از فرصت‌های پیش رو است. در نهایت، اتخاذ رویکردی غیرجانبدارانه و مبتنی بر تحلیل‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاران را قادر می‌سازد تا با آمادگی بیشتر در برابر تحولات آینده اقدام کنند.