چاپ

ایرانیان جهان - مصطفی زندیه، تحلیلگر ارشد مسائل جنوب آسیا در یادداشتی با عنوان «دولت چهاردهم به دنبال تعریف صفحه جدیدی در مناسبات با افغانستان است» در روزنامه اعتماد نوشت: در هرکشوری با روی کارآمدن دولت جدید منتخب، تلاش می‌شود تا به فراخور اوضاع و شرایط، در برخی سیاست‌ها به‌خصوص در حوزه سیاست خارجی بازنگری‌هایی صورت بگیرد.
این موضوع با روی کارآمدن دولت چهاردهم در تیرماه سال جاری نیز به مرور خود را نشان داد. نکته دیگری که پس از روی کارآمدن دولت چهاردهم در کشورمان رخ داد، تغییراتی بود که در حوزه مدیریت پرونده افغانستان صورت گرفت. با تعیین و اعزام آقای بیگدلی، معاون سابق وزارت امور خارجه به کابل، به نظر می‌رسد دولت چهاردهم تصمیم گرفته تا صفحه جدیدی را در مناسبات با افغانستان گشوده تا در سایه آن نسبت به برطرف ساختن موانع و پیشبرد مناسبات در چارچوب منافع متقابل، اقدام کند. واقعیت این است که در دولت چهاردهم، ساختار دیپلماتیک ایران در حوزه افغانستان نیز دستخوش تغییراتی شد.
در این دولت، سمت نماینده ویژه در امور افغانستان که زیرنظر رییس‌جمهور فعالیت می‌کرد، حذف شد و تمام ظرفیت‌ها به وزارت امور خارجه منتقل شده است. در این ساختار، عباس عراقچی که در راس وزارت خارجه قرار دارد، علاوه بر اینکه یک دیپلمات کار کشته است، با مسائل تخصصی افغانستان نیز آشنا است. در زمان اشرف غنی‌، او معاون وزارت خارجه ایران بود و در مذاکرات مربوط به «سند همکاری جامع راهبردی ایران و افغانستان» نقش داشت. دیگر عامل مهم در این ساختار، انتصاب آقای علیرضا بیگدلی به عنوان سرپرست سفارت ایران در کابل است که از دیپلمات‌های با سابقه وزارت خارجه ایران به خصوص در حوزه افغانستان است. ایشان در مقطعی بعداز تشکیل دولت جمهوری در افغانستان، رییس ستاد بازسازی افغانستان در وزارت امورخارجه را برعهده داشت.
مدیریت کمک‌های توسعه‌ای کشورمان به افغانستان که در راستای راهبرد اصولی جمهوری اسلامی ایران یعنی تحکیم ثبات و امنیت در آن کشور بود، در همین مقطع آغاز و انجام می‌شد. آقای بیگدلی در همین مدت اندک بعد از انتصاب، دیپلماسی فعال و مبتنی بر همکاری با کابل را در پیش گرفته است. اگر بخواهیم نگاه خوشبینانه به برآیند این تغییرات ساختاری دستگاه دیپلماسی دولت چهاردهم در قبال افغانستان داشته باشیم، باید آن را تلاش در جهت جا انداختن رویکرد یک‌صدایی در سیاست ایران در قبال افغانستان ارزیابی کرد. با این سیاست و تغییرات هدفمند مبتنی بر متمرکزسازی، اگر روند دیپلماسی بین کابل و تهران دستخوش یک فاکتور غیرقابل پیش‌بینی مخرب قرار نگیرد، انتظار می‌رود دو کشور در زمینه‌های مختلف سیاسی، امنیتی و اقتصادی روند رو به رشدی را شاهد باشند. نتیجه اینکه براساس آنچه گفته شد سفر وزیرخارجه کشورمان به کابل و دیدار با سران طالبان خیلی هم غیرمترقبه نبود. به نظر می‌رسد این سفر را باید رخدادی به‌هنگام و مهم در پرتو تحولات سیال منطقه‌ای ارزیابی کرد.
برخی محافل رسانه‌ای هوادار طالبان افغانستان بر این باور هستند که این سفر خیلی زودتر باید انجـام می‌شد. این دسته از محافل، در توجیه دیدگاه خود می‌گویند با وجود عدم شناسایی رسمی طالبان از سوی جامعه بین‌المللی، کشورهای مختلف ازجمله همسایگان این کشور به‌خصوص کشورهای آسیای مرکزی و همچنین برخی کشورهای عربی یا آسیای دور مانند اندونزی یا مالزی تلاش‌های متعددی برای افزایش سطح مناسبات اقتصادی و تجاری صورت داده‌اند و جمهوری اسلامی ایران می‌توانست همگام با آن کشورها در حوزه‌های تجاری و اقتصادی از آنها عقب نمانده و در نتیجه از فواید بیشتری بهره می‌برد. در واقع آنها تاخیر جمهوری اسلامی ایران در سه سال گذشته را در عقب ماندن از سایر کشورهایی که به ویژه در حوزه‌های اقتصادی و تجاری فعال‌تر عمل کرده‌اند را مورد انتقاد قرار می‌دهند.
در نقد این دیدگاه می‌توان گفت اگر جمهوری اسلامی ایران همسایه افغانستان نمی‌بود شاید با مشکلات و موانع کمتری مواجه می‌بود و می‌توانست بهره بیشتری ببرد. اما باید بپذیریم جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک همسایه مهمی که بیشترین چسبندگی‌های مختلف تاریخی- تمدنی و فرهنگی با افغانستان دارد، متاسفانه چه در دوران دولت جمهوری و چه پس از آن در دوران طالبان جدید، نشانه‌های مثبتی را به‌خصوص در حوزه سهم خود در حوزه آب هیرمند دریافت نکرد. براین اساس چنانچه حاکمیت در افغانستان انعطاف بیشتری نسبت به بعضی از مسائل که در کشورمان مورد توجه ویژه قرار دارد، نشان می‌داد شاید ما شاهد رخدادهای به مراتب مثبت‌تر و حرکت‌های رو به جلوتر می‌بودیم. بر این اساس می‌توان اذعان داشت جمهوری اسلامی ایران همواره از آرامش و امنیت در افغانستان استقبال می‌کند و آن را زمینه‌ای برای کاسته شدن از مشکلات آن کشور و جلوگیری از سرریزشدن و سرایت ناامنی‌ها در موضوعات مختلف به داخل ایران ارزیابی می‌کند. در موضوع حقابه نیز با توجه به مواضع مثبت مقامات طالبان در سفر آقای عراقچی به کابل به خصوص اظهارات ملاحسن آخوند، رییس‌الوزرای حکومت سرپرست افغانستان پیرامون آب هیرمند و همچنین اظهارخوشبینی آقای عراقچی نسبت به نتایج سفر پس از بازگشت به تهران، باید دید اقدامات و انعطاف عملی طرف افغانستانی چقدر با سیاست‌های اعلامی‌اش همسان خواهد بود.

ایرانیان جهان