چاپ

ایرانیان جهان - بیش از سه سال پس از قدرت گرفتن طالبان، افغانستان همچنان از نظر اقتصادی فرسوده و از نظر سیاسی منزوی است. اما حالا دولت طالبان برنامه‌ای دارد تا یکی از دورافتاده‌ترین مناطق کشور را به یک پایانه تجاری جهانی تبدیل کند.
حکومت طالبان قصد دارد بزرگراهی از طریق کریدور واخان، دالان باریک و کوهستانی در شمال‌شرقی دورافتاده افغانستان، احداث کند تا مناطق مرکزی افغانستان را به چین متصل کند و خود را در مرکز تجارت بین‌المللی قرار دهد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
به نوشته واشنگتن پست، اگر این بزرگراه تکمیل شود، می‌تواند پاکستان را دور بزند و زمان سفر بین آسیای مرکزی و چین را به طور چشمگیری کاهش دهد و احتمالاً به تجارت منابع نادر مانند لیتیم، کبالت و طلا کمک کند. در حالی که چین به برنامه‌های خود برای ساخت نسخه‌ای مدرن از جاده ابریشم با شبکه‌ای بین‌قاره‌ای از جاده‌ها و مسیر‌های دریایی ادامه می‌دهد، حامیان این بزرگراه می‌گویند که افغانستان به جایگاه مرکزی خود در این مسیر که در گذشته دور داشت، بازخواهد گشت. عبدالسلام جواد، سخنگوی وزارت صنعت و تجارت طالبان، گفت: «واخان بخشی از این مسیر است.»
طالبان می‌گوید که اولین وظیفه‌اش آسفالت کردن 45 کیلومتر از یک جاده خاکی در غرب مرز چین است، هرچند که 300 کیلومتر دیگر نیز عمدتاً فاقد آسفالت و به شدت نیاز به رسیدگی دارد. در نهایت، این مسیر نیازمند ساخت پل‌های مقاوم و حذف گذرگاه‌های رودخانه‌ای است که در زمان بالا آمدن آب غیرقابل دسترس می‌شوند.
امید به کمک چین اما منتقدان آن می‌گویند که این جاده به راحتی می‌تواند تبدیل به بزرگراهی به سمت ناکجاآباد شود.
تصاویر ماهواره‌ای شرکت مکسار نشان می‌دهند که در طرف افغان مرز، از ماه اوت هیچ ساخت‌وساز جدیدی در گذرگاه واخجیر کریدور واخان انجام نشده و بخش تکمیل شده به زمین‌های ناهمواری ختم می‌شود که یک و نیم کیلومتر از مرز فاصله دارد.
ذبیح‌الله امیری، مدیر وزارت اطلاعات استان، در مصاحبه‌ای اذعان کرد: «دولت ما بودجه کافی ندارد. امیدواریم که چین کمک کند.»
بیشتر بخوانید:آخرین وضعیت حق‌آبه هیرمند و بی تفاوتی افغان‌ها
شرکت‌های چینی از زمان قدرت‌گیری طالبان قرارداد‌های زیادی برای استخراج مواد معدنی نادر در افغانستان بسته‌اند. اما با وجود ادعا‌های طالبان مبنی بر اینکه چین مشتاق است با دولت طالبان برای تسهیل تجارت از طریق کریدور واخان همکاری کند، پکن تا کنون از پذیرش پروژه‌های بزرگ زیربنایی خودداری کرده است.
چالش‌هایی که این پروژه با آن رو‌به‌رو است، همان‌هایی هستند که اقتصاد افغانستان به طور کلی با آنها مواجه است. محدودیت‌های فزاینده طالبان برای زنان و دختران افغانستان را از نظر اقتصادی منزوی کرده است و بسیاری از دولت‌های خارجی، شرکت‌های چندملیتی و سازمان‌های بین‌المللی از سرمایه‌گذاری در این شرایط سرکوب خودداری می‌کنند. امنیت نیز همچنان نگرانی جدی برای توسعه است، زیرا حملات مداوم از سوی شبه‌نظامیان اسلام‌گرا وجود دارد که گاهی اوقات بازدیدکنندگان چینی را هدف قرار می‌دهند.
تیم واشنگتن پست، اخیراً از پایتخت، کابل، که 1000 کیلومتر از مرز چین فاصله دارد، به کریدور واخان سفر کرده تا عواملی که پروژه بزرگراه و آرزو‌های وسیع‌تر طالبان را تحت تأثیر قرار می‌دهند، بررسی کند.
بیشتر کار‌های انجام شده در پروژه بزرگراه تاکنون در آن‌سوی مرز در چین بوده است. اما رسانه‌های دولتی افغانستان به جای آن، تمرکز خود را بر پیشرفت‌های حتی کوچک در طرف افغان گذاشته‌اند.
در کابل، تیتر‌های خبری درباره چنین پیشرفت‌هایی موجب خوش‌بینی شده است. عبدالجبار صاقب، 39 ساله، برای ورود تجار چینی آماده شده است. او به تازگی یک رستوران چینی در مرکز کابل افتتاح کرده و در حال برنامه‌ریزی برای افتتاح شعبه‌هایی در سایر نقاط شهر است. در همین حال، بازدیدکنندگانی که به فرودگاه کابل می‌آیند، این روز‌ها با بیلبورد تبلیغاتی یک هتل چینی که اخیراً افتتاح شده، مورد استقبال قرار می‌گیرند.
سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله موقت، اخیراً با سفیر چین ملاقات کرده است تا درباره کریدور واخان و «تقویت روابط تجاری» گفت‌و‌گو کند.
تا کنون، به نظر می‌رسد که تقاضا عمدتاً از سوی شرکت‌هایی است که توانایی تحمل ریسک‌ها را دارند. با این حال، برخی از بازرگانان قدیمی چینی می‌گویند که تعداد چینی‌هایی که در کابل کسب‌وکار راه‌اندازی کرده‌اند، از زمان تسلط طالبان کاهش یافته است، و برخی از آنها نگرانی‌هایی درباره امنیت سرمایه‌گذاری‌هایشان دارند.
یک معلم زبان در کابل گفت که موج اولیه علاقه به یادگیری زبان چینی اکنون در حال کمرنگ شدن است. در حالی که برای مترجمان کمبود کار وجود ندارد، اما این معلم گفت که درخواست‌های بورسیه تحصیلی برای تحصیل در چین به صورت انبوه توسط دولت چین رد می‌شوند. تنها چند شرکت ساخت‌وساز چینی علاقه‌مند به استخدام فارغ‌التحصیلان مبتدی برای پروژه‌های جاده‌سازی یا معدن‌کاری بوده‌اند.
سرمایه‌گذاران محتاط برای رسیدن به کریدور واخان از کابل، ابتدا باید از جاده اصلی شمالی و تونل بدنام سالنگ عبور کرد. تونل سالنگ یک گذرگاه تنگ و پر از دود به طول 2/5 کیلومتر است که توسط اتحاد جماهیر شوروی در ارتفاع بیش از 3400 متری از دریا ساخته شده و حتی باتجربه‌ترین مسافران نیز می‌توانند در آنجا دچار ارتفاع‌زدگی شوند. این تونل در دهه 1960 یک دستاورد مهندسی چشمگیر بود، اما امروز با افزایش حجم ترافیک، مسافران اغلب در ترافیک‌های طولانی گرفتار می‌شوند. طالبان اعلام کرده‌اند که قصد دارند تونل دومی بسازند، اما هزینه آن ممکن است بیش از حد زیاد باشد.
بهبود جاده‌ها به سوی واخان و سپس ساخت جاده‌ای به چین ممکن است به سطحی از تأمین مالی مشابه دوران جنگ سرد نیاز داشته باشد، زمانی که اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده حجم پول زیادی به افغانستان تزریق کردند چرا که آن را از نظر استراتژیک مهم می‌دیدند.
حامیان طالبان می‌گویند که در دوران حکومت آنها افزایش قابل توجهی در ساخت زیرساخت‌ها رخ داده است. اما بسیاری از این کار‌ها در شهر‌هایی مانند کابل انجام شده است، نه بر روی شبکه فرسوده جاده‌های افغانستان که هزاران کیلومتر را پوشش می‌دهند.
به گفته حامیان مالی خارجی، یکی از دلایل ادامه غفلت از جاده‌ها، کمبود تأمین مالی بین‌المللی به دلیل سرکوب زنان توسط طالبان است. دولت‌های غربی از این که به عنوان حامی رژیم دیده شوند خودداری می‌کنند؛ بسیاری از اهداکنندگان بین‌المللی هنوز شروع به تأمین مالی پروژه‌های بزرگ توسعه نکرده‌اند؛ و سیستم بانکی افغانستان همچنان از سوی جامعه بین‌المللی منزوی است.
با این حال، بسیاری از مردان افغان در مناطقی مانند بغلان - که در انتهای شمالی تونل قرار دارد - به آینده خوش‌بین هستند، زیرا خروج نیرو‌های آمریکایی پایان‌دهنده جنگ طولانی کشور بوده است. محمد ولی بغلانی، یک تاجر 60 ساله در بغلان، می‌گوید که دوران طلایی منطقه‌اش هنوز در پیش است.
اما برای زنان، صلح با هزینه سنگینی به دست آمده است. یک زن 23 ساله در بغلان گفت: «ما منتظریم تا معجزه‌ای رخ دهد.»
نگرانی‌های امنیتی پس از بغلان، جاده در نهایت به یک تقاطع می‌رسید و اگر به سمت شرق حرکت کنید اندکی بعد به طالقان می‌رسید. طبق برنامه‌های طالبان برای کریدور واخان، این شهر قرار است به یک پایانه حمل‌ونقل بزرگ تبدیل شود.
این روزها، کاروان‌های حامل سربازان طالبان مرتباً در جاده‌های طالقان حرکت می‌کنند. شایعاتی درباره دزدی‌ها و حملات شبه‌نظامی در همه جا پخش است. چنین نگرانی‌های امنیتی ممکن است برنامه‌های طالبان برای واخان را مختل کند، زیرا خشونت ممکن است مهندسان چینی و کارشناسان دیگر که دولت افغانستان به آنها تکیه دارد را بترساند. حملات مداوم ممکن است تجارت را نیز کاهش دهد.
دولت اسلامی-خراسان (ISIS-K)، شاخه محلی داعش، مسئولیت حملات متعددی در نقاط مختلف افغانستان از جمله حمله به هتلی در کابل در دسامبر 2022 را بر عهده گرفته است که پنج تبعه چینی در آن زخمی شدند. داعش-خراسان دولت چین را به عنوان یک هدف می‌بیند و علیه آنچه که «رویا‌های امپریالیستی چین» خوانده است، اعتراض دارد. گسترش روزافزون نفوذ این شبه‌نظامیان در اواخر سال گذشته مشاهده شد، زمانی که انفجاری که داعش خراسان مسئولیت آن بر عهده گرفت، وزیر کابینه افغانستان، خلیل حقانی را به قتل رساند.
در پاکستان همسایه، حملاتی که از سال 2021 تاکنون 20 تبعه چینی را کشته است، واکنش شدید دولت چین را به دنبال داشته و هشدار داده است که طرح‌های بزرگ ساخت‌وساز ممکن است در خطر باشند و از دولت پاکستان خواسته است تا علیه شبه‌نظامیان مسئول این خشونت‌ها اقدام کند.
طالبان ادعا می‌کند که نگران نیست. بر روی یک بیلبورد بزرگ در جاده شمالی نوشته شده است: «سرانجام، پس از چهار دهه جنگ، به امنیت کامل در سراسر کشور دست یافته‌ایم».
بیشتر بخوانید:آخرین جزئیات از مذاکره ایران و افغانستان درباره حق آبه هیرمند
اما هر چه به مرز شمالی افغانستان نزدیک‌تر می‌شویم، گفت‌و‌گو‌ها درباره وضعیت امنیتی با سکوت بیشتری مواجه می‌شود و رفتار‌ها محافظه‌کارانه‌تر می‌شود، به طوری که ساکنان معمولاً از برقراری تماس چشمی خودداری می‌کنند. تک‌تیراندازان دولتی در بالای میدان بازار طالقان مستقر بودند.
در پایان یک مصاحبه، ذبیح‌الله انصاری، رئیس اداره محلی اطلاعات طالبان، از خبرنگاران واشنگتن‌پست خواست که هویت خارجی خود را مخفی کنند و از توجه‌ها دور باشند. او گفت: «وضعیت امنیتی بحرانی است.»
به دنبال کسی برای سرزنش بیش از 150 کیلومتر به سمت شرق، در نهایت به کریدور واخان می‌رسید. اینجا جایی است که طالبان برای آن رویای یک شریان تجاری پررونق را در سر می‌پروراند. امروز، این منطقه تقریباً هیچ‌چیز جز روستا‌های خواب‌آلوده و رهاشده ندارد. جاده اصلی از مخلوطی از شن و آسفالت ساخته شده و عمدتاً خالی از تردد است.
در شهر اشکاشیم، در ورودی غربی کریدور، یک زن 25 ساله گفت: «شاید، اگر جاده باز شود و خارجی‌ها از دور بیایند، طالبان مجبور شوند آزادی بیشتری به ما بدهند.».
اما شکافی در حال گسترش بین آرزو‌ها و واقعیت در افغانستان تحت سلطه طالبان وجود دارد؛ و هرچه این شکاف بیشتر مشهود می‌شود، برخی از افغان‌ها به دنبال کسی برای سرزنش هستند.
بدون ارائه شواهد، مقامات محلی در این منطقه شایعه کرده‌اند که قدرت‌های خارجی پشت نقشه‌ای هستند تا مانع از ساخت جاده واخان شوند. برخی از مقامات و حامیان طالبان ادعا می‌کنند که پاکستان همسایه، که بیشترین آسیب را از ساخت بزرگراه خواهد دید، ممکن است آماده شود تا برای جلوگیری از این پروژه افغانستان را اشغال کند.
به نظر می‌رسد پارانویا در این منطقه در حال افزایش است. در واخان، محمد ذاکر احمدی، یک چوپان 54 ساله، در حالی که حدود 20 گاومیش خود را از کریدور عبور می‌داد، گفت که او از این که طی دو هفته از 150 ایست بازرسی طالبان عبور کرده شگفت‌زده شده است.
در اینجا چیز زیادی وجود ندارد که یک آینده جدید را برای افغانستان نشان دهد. اما بقایای تانک‌های روسی که در بستر‌های رودخانه زنگ زده‌اند و پایگاه‌های نظامی رها شده ناتو با پارچه‌های استتار رنگ پریده، یادآور‌ها گذشته‌ای هستند که افغان‌ها رویای فرار از آن را دارند.
منبع: اکوایران