چاپ

ایرانیان جهان - - اندیشکده چتم هاوس در مطلبی نوشت: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بدون توجه به پیامد‌های آینده، واقعیت جدیدی را در خاورمیانه آغاز کرده است. آیا او توافق آتش بس در غزه را نیز به خطر انداخته است؟ احتمالاً. مردم چه انتظاری باید داشته باشند وقتی سیاست پیشنهادی آمریکا در مورد این منطقه منجر به هشدار دبیرکل سازمان ملل درباره پاک‌سازی قومی شده و عملاً تعهد آمریکا به راه‌حل دو دولت را پایان می‌دهد؟
ارتش اسرائیل قبلاً اجازه آماده‌سازی طرح‌هایی را برای اخراج فلسطینی‌ها از غزه دریافت کرده است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
این اقدام پس از آن صورت گرفت که رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد ایالات متحده کنترل نوار غزه را به دست گرفته و «کار‌هایی در آن انجام خواهد داد».
ترامپ گفت: «ما مالک آن خواهیم بود و مسئولیت جمع‌آوری تمام بمب‌ها و سلاح‌های منفجرنشده خطرناک در منطقه را بر عهده خواهیم گرفت.» او توضیح داد که آمریکا «مالکیت بلندمدت» را بر عهده خواهد گرفت تا غزه را به «منطقه زیبای خاورمیانه» تبدیل کند.
کاخ سفید بعداً برخی جنبه‌های این پیشنهاد را تعدیل کرد و گفت که آمریکا تعهدی برای بازسازی غزه یا اعزام نیرو ندارد. اما ترامپ بعداً موضع خود را تقویت کرد و گفت که اسرائیل غزه را به آمریکا تحویل خواهد داد. این نشان می‌دهد که اسرائیل قصد ترک غزه را ندارد. این موضوع ممکن است اجرای مراحل باقی‌مانده توافق را متوقف کند و باعث از سرگیری جنگ شود.
هیچکس نمی‌تواند این طرح را دومین اعلامیه بالفور یا شاید دومین نکبت بنامد. علاوه بر بی‌تفاوتی این طرح به هویت و کرامت فلسطینی‌ها، به نظر می‌رسد ترامپ این موضوع را نادیده گرفته است که مهمان او در مراسم ارائه این طرح، بنیامین نتانیاهو، مسئول تبدیل غزه به یک «منطقه مخروبه» است.
اگر مداخله ترامپ در مورد غزه یک تاکتیک چانه‌زنی بود، همان‌طور که برخی مدعی‌اند، این تاکتیک از هم اکنون شکست خورده است. آسیب‌های بزرگی به روند صلح شکننده و اعتبار آمریکا وارد شده است. از جنبه عملی‌تر، این طرح مانع دستیابی به تمام اهداف سیاستی است که دولت ترامپ ادعا می‌کند در خاورمیانه دارد.
طناب نجات برای نتانیاهو
ترامپ پیش از دیدار با نتانیاهو، به اهداف راست افراطی مذهبی اسرائیل کمک کرده بود و تأکید کرد که «هیچ تضمینی» ندارد که توافق آتش‌بس فعلی در غزه پایدار بماند.
با این کار، او طناب نجاتی برای نتانیاهو فراهم کرد. با کنار گذاشتن نقش آمریکا به عنوان ضامن آتش‌بس، همراه با مصر و قطر، او راه را برای نخست‌وزیر اسرائیل باز کرد تا این توافق شکننده را رد کند و کابینه خود را زنده نگه دارد (نتانیاهو همواره آتش‌بس را «موقت» خوانده است).
با اعلام طرح ترامپ، نتانیاهو می‌تواند خود را به هواداران راست افراطی‌اش به عنوان تنها چهره سیاسی اسرائیلی معرفی کند که می‌تواند رئیس‌جمهور آمریکا را وادار کند تا دیدگاه آنها برای خاورمیانه را محقق کند.
این دیدگاه، که صلح با فلسطینی‌ها را یک‌بار برای همیشه دفن کند، توسط طرح ترامپ برای کنترل غزه تقویت شده است. به جای خارج کردن شهرک‌نشینان غیرقانونی اسرائیلی برای راه‌اندازی دولت فلسطینی، جابجایی فلسطینی‌ها از غزه به پایان دولت فلسطینی منجر خواهد شد — هدفی که نتانیاهو آن را پنهان نمی‌کند.
کنترل غزه توسط آمریکا همچنین می‌تواند بخشی از یک معامله بزرگ‌تر برای به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر کرانه باختری باشد — همان‌طور که بسیاری از چهره‌های راست افراطی اسرائیل خواستار آن هستند. این قبلاً یک تغییر غیرقابل تصور در سیاست آمریکا بود. اما پس از نشست ترامپ و نتانیاهو، این باید به عنوان یک امکان واقعی دیده شود — همه شرط‌ها از بین رفته‌اند.
خشم اعراب
در ذهن ترامپ، غزه شاید یک مکان ممتاز مدیترانه‌ای برای سوداگری املاک باشد. جای تعجب نیست که یک توسعه‌دهنده سابق املاک این‌گونه فکر کند. اما برای کشور‌های همسایه، این یک مسئله مرگ و زندگی است. مصر و اردن با تهدید‌های وجودی از سوی طرح ترامپ مواجه هستند: جابجایی فلسطینی‌ها به این کشور‌ها ثبات دولت‌های آنها را تهدید می‌کند، افراط‌گرایی را تشدید می‌کند و قلمرو آنها را به پایگاهی برای حملات احتمالی مقاومت به اسرائیل تبدیل می‌کند. معاهدات صلح آنها با اسرائیل عملاً به پرتگاه سقوط خواهد کرد.
این یک نقص بزرگ حتی در چارچوب شعار «اول آمریکا» است: جابجایی دوباره غزه‌نشینان (اکثر غزه‌نشینان قبلاً مجبور به ترک خانه‌های خود در اسرائیل و کرانه باختری شده‌اند) دستورالعملی برای فروپاشی دولت‌های عربی دوستدار غرب است.
مصر قبلاً نشان داده است که اقدامات اسرائیل برای اخراج فلسطینی‌ها به معنای پایان معاهده صلح قاهره و تل آویو خواهد بود. این بار نباید این را یک بلوف دانست. در یک لحظه نادر، رسانه‌های دولتی مصر، فعالان، دانشگاهیان، شبکه‌های اجتماعی و حتی رقبای سرسختی مانند اخوان‌المسلمین در پشت دولت عبدالفتاح السیسی جمع شده‌اند.
در اردن، اخوان‌المسلمین پس از انتخابات سپتامبر قدرت قابل توجهی در پارلمان دارد و اکثریت جمعیت این کشور از تبار فلسطینی هستند. اگر فلسطینی‌ها از غزه اخراج شوند، دولت امان در خطر فروپاشی کامل قرار خواهد گرفت.
اگرچه کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس در ابتدای ریاست‌جمهوری ترامپ محتاط بودند تا او را عصبانی نکنند، اما آنها نیز هیچ میلی به این طرح ندارند. بلکه آنها از جدیت ظاهری ترامپ و تهدید شدید این طرح برای امنیت خود متحیر هستند.
این موضوع توضیح می‌دهد که چرا عربستان سعودی پس از اعلام این طرح، موضع «تزلزل‌ناپذیر» خود در مورد تشکیل دولت فلسطینی را تأیید کرد. پنج وزیر خارجه عرب، از جمله از عربستان سعودی، امارات و قطر، در نامه‌ای به دولت ترامپ از جابجایی فلسطینی‌ها انتقاد کردند.
بدون اولویت، بدون چشم‌انداز، بدون صلح
از این جنبه‌ها، طرح ترامپ با تمام اولویت‌های منطقه‌ای که او از زمان انتخابات مطرح کرده بود، در تضاد است: این طرح دور دیگری از درگیری در غزه را تشدید می‌کند و صلح اسرائیل با مصر و اردن را به خطر می‌اندازد.
این طرح همچنین به چین و روسیه فرصتی می‌دهد تا خود را به عنوان مدافعان منطقه و جهان جنوب در برابر استعمار نوین آمریکا معرفی کنند.
اگر این یک تاکتیک مذاکره‌ای به سبک ترامپ بود، بدترین تاکتیک در تاریخ این درگیری محسوب می‌شد. در نهایت، احتمالاً هیچ‌یک از اینها اتفاق نخواهد افتاد. با این حال، این طرح در حال تغییر وضعیت موجود در منطقه است.
هدف پشت این طرح، باز کردن راه برای نتانیاهو است تا اسرا را آزاد کند و سپس جنگ را از سر بگیرد. اما این طرح می‌تواند تنش‌ها در غزه را تشدید کند و به حماس اجازه دهد آزادی اسرای اسرائیلی را به تأخیر بیندازد: حماس اعلام کرده است که این پیشنهاد «روغن روی آتش» است.
این طرح همچنین نشان می‌دهد که نتانیاهو و راست افراطی اسرائیل چگونه می‌خواهند کل خاورمیانه را بازسازی کنند. نخست‌وزیر اسرائیل حتی تا آنجا پیش رفته است که خواستار ایجاد یک دولت فلسطینی در عربستان سعودی شده است، زیرا «آن‌ها زمین‌های زیادی در آنجا دارند»، و عملاً عادی‌سازی روابط با ریاض را مرده اعلام کرده است.
با گذشت زمان، آمریکایی‌ها متوجه خواهند شد که کابینه نتانیاهو با مانع تراشی در مسیر صلح و ثبات، آسیب بیشتری به منافع آمریکا در منطقه وارد می‌کند تا بدترین دشمنان آن. منطقه در حال حاضر دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ را به عنوان یک تخریب‌کننده برای آنچه از نظم منطقه‌ای باقی مانده است، می‌بیند که چهار سال دیگر هرج‌ومرج، خونریزی و تخریب را به دنبال دارد.
منبع: اندیشکده چتم هاوس