چاپ

ایرانیان جهان - مهاجرت جوانان یکی از مسائل مهم اجتماعی و اقتصادی در بسیاری از کشورهاست. عوامل متعددی در تصمیم‌گیری جوانان برای ترک وطن نقش دارند که مهم‌ترین آنها مشکلات اقتصادی، نبود فرصت‌های شغلی مناسب، شرایط نامطلوب اجتماعی و فرهنگی، و امید به آینده‌ای بهتر است. در بسیاری از کشورها، نرخ بیکاری بالا و نابرابری‌های اقتصادی، جوانان را به جستجوی فرصت‌های بهتر در کشور‌های دیگر سوق می‌دهد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
آنها امیدوارند که با مهاجرت، به رفاه مالی، امنیت شغلی، و کیفیت زندگی بالاتری دست یابند.
علاوه بر مسائل اقتصادی، شرایط اجتماعی و فرهنگی نیز در مهاجرت جوانان تأثیرگذار است. برخی از جوانان به دلیل محدودیت‌های اجتماعی، کمبود آزادی‌های فردی، یا تبعیض‌های موجود، احساس سرخوردگی می‌کنند و در جستجوی محیطی آزادتر و پذیراتر مهاجرت می‌کنند. در کشور‌هایی که آزادی بیان، برابری جنسیتی، و فرصت‌های پیشرفت محدود است، جوانان به دنبال جوامعی می‌گردند که بتوانند بدون مانع رشد کنند و استعداد‌های خود را شکوفا سازند.
عامل دیگر، پیشرفت تحصیلی و دسترسی به آموزش باکیفیت است. بسیاری از جوانان برای ادامه تحصیل در دانشگاه‌های برتر جهان، کسب دانش و مهارت‌های نوین، و بهره‌مندی از امکانات پژوهشی پیشرفته، تصمیم به مهاجرت می‌گیرند. این موضوع به‌ویژه برای دانشجویان مستعد که در کشور خود با کمبود امکانات علمی مواجه هستند، اهمیت دارد. اما در بسیاری از موارد، این مهاجرت تحصیلی به اقامت دائمی تبدیل می‌شود، چرا که فارغ‌التحصیلان در کشور‌های مقصد فرصت‌های بهتری برای کار و زندگی پیدا می‌کنند.
یکی دیگر از دلایل مهاجرت جوانان، وضعیت سیاسی و ثبات کشور مبدأ است. در کشور‌هایی که با بحران‌های سیاسی، فساد گسترده، و نبود امنیت مواجه هستند، جوانان احساس ناامیدی کرده و ترجیح می‌دهند در جایی زندگی کنند که امنیت و آینده‌ای روشن‌تر داشته باشند. این مسئله باعث فرار مغز‌ها و کاهش نیروی انسانی متخصص در کشور‌های مبدأ می‌شود، که در درازمدت تأثیرات منفی بر توسعه آن کشور‌ها خواهد گذاشت
افزایش مهاجرت جوانان چه پیامد‌هایی در جامعه خواهد گذاشت؟ افزایش مهاجرت جوانان پیامد‌های گسترده‌ای بر جوامع مبدأ و مقصد دارد. یکی از مهم‌ترین آثار آن، کاهش نیروی کار ماهر و متخصص در کشور مبدأ است. جوانان، به‌ویژه افراد تحصیل‌کرده و کارآفرین، با مهاجرت خود خلأی در نیروی انسانی ایجاد می‌کنند که می‌تواند رشد اقتصادی کشور را کندتر کند. بسیاری از کشور‌ها سال‌ها برای آموزش و پرورش این افراد هزینه می‌کنند، اما در نهایت، کشور‌های مقصد از مهارت و دانش آنها بهره‌مند می‌شوند.
از منظر اجتماعی، پدیده مهاجرت می‌تواند منجر به کاهش جمعیت فعال و افزایش میانگین سنی جامعه شود. با کاهش تعداد جوانان، کشور‌ها با کمبود نیروی کار روبه‌رو شده و بار اقتصادی بیشتری بر دوش نسل‌های مسن‌تر خواهد افتاد. این مسئله می‌تواند باعث کاهش نرخ ازدواج و زاد و ولد شود و در بلندمدت تعادل جمعیتی را به هم بزند. همچنین، با خروج جوانان، ممکن است حس ناامیدی و بی‌اعتمادی در میان افرادی که در کشور باقی مانده‌اند، افزایش یابد.
در بعد اقتصادی، کاهش سرمایه انسانی و خروج نخبگان می‌تواند رشد و توسعه کشور را مختل کند. وقتی نیروی کار متخصص به کشور‌های دیگر مهاجرت می‌کند، شرکت‌ها و صنایع داخلی با کمبود نیرو مواجه شده و بهره‌وری کاهش می‌یابد. این موضوع می‌تواند اقتصاد کشور را وابسته‌تر به نیروی کار خارجی یا واردات کند. از سوی دیگر، وابستگی کشور به پول‌های ارسالی مهاجران افزایش می‌یابد که در بلندمدت راه‌حلی پایدار نیست.
در کشور مقصد، مهاجرت جوانان می‌تواند موجب رقابت بر سر فرصت‌های شغلی و منابع شود. در برخی موارد، افزایش مهاجران باعث ایجاد تنش‌های اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی در جوامع مقصد می‌شود. با این حال، اگر مهاجران به خوبی در جامعه ادغام شوند، می‌توانند موجب رشد اقتصادی، افزایش تنوع فرهنگی و نوآوری‌های جدید شوند. به همین دلیل، بسیاری از کشور‌ها سیاست‌های خاصی برای جذب و استفاده از پتانسیل جوانان مهاجر اتخاذ می‌کنند.
در چه شرایطی مهاجرت جوانان می‌تواند مفید یا مضر باشد؟ مهاجرت جوانان می‌تواند بسته به شرایط، هم مفید و هم مضر باشد. اگر این مهاجرت برنامه‌ریزی‌شده و مدیریت‌شده باشد، می‌تواند به رشد فردی و پیشرفت اقتصادی هر دو کشور مبدأ و مقصد کمک کند. اما اگر بدون برنامه و ناشی از مشکلات داخلی کشور مبدأ باشد، ممکن است پیامد‌های منفی برای هر دو طرف داشته باشد.
شرایطی که مهاجرت مفید است: 1. بازگشت سرمایه انسانی و انتقال دانش: اگر جوانان پس از کسب تجربه و تحصیل در کشور‌های پیشرفته به کشور خود بازگردند، می‌توانند دانش، مهارت و سرمایه خود را به کار بگیرند و موجب توسعه علمی و اقتصادی شوند.
2. افزایش فرصت‌های اقتصادی: برخی کشور‌ها با کمبود نیروی متخصص مواجه هستند. اگر مهاجرت به این کشور‌ها بر اساس نیاز‌های اقتصادی انجام شود، هم مهاجران از فرصت‌های شغلی بهتر بهره‌مند می‌شوند و هم اقتصاد مقصد رونق می‌گیرد.
بیشتر بخوانید:راهکارهای بازگشت ایرانیان به وطن
3. کمک مالی به کشور مبدأ: بسیاری از مهاجران پول و سرمایه به خانواده‌های خود ارسال می‌کنند که می‌تواند اقتصاد داخلی را تقویت کند و سطح رفاه جامعه را بالا ببرد.
4. ارتقای سطح فرهنگی و اجتماعی: مهاجرت می‌تواند موجب تبادل فرهنگی شود و افراد را با سبک‌های جدید زندگی، فناوری‌های نوین و طرز فکر‌های متفاوت آشنا کند که در صورت بازگشت، می‌تواند تأثیر مثبتی بر جامعه مبدأ داشته باشد.
شرایطی که مهاجرت مضر است: 1. فرار مغزها: اگر نخبگان و متخصصان یک کشور به دلیل نبود فرصت‌های مناسب مهاجرت کنند و بازنگردند، کشور مبدأ با کمبود نیروی انسانی متخصص مواجه شده و توسعه آن دچار مشکل می‌شود.
2. کاهش جمعیت فعال و پیری جمعیت: مهاجرت گسترده جوانان می‌تواند باعث کاهش نیروی کار داخلی و افزایش میانگین سنی جامعه شود، که در بلندمدت رشد اقتصادی و پایداری سیستم‌های اجتماعی را تهدید می‌کند.
3. وابستگی بیش از حد به اقتصاد مهاجرت: اگر کشوری بیش از حد به پول‌های ارسالی مهاجران وابسته شود و نتواند زیرساخت‌های داخلی را تقویت کند، در بلندمدت اقتصاد آن آسیب خواهد دید.
4. چالش‌های اجتماعی در کشور مقصد: اگر مهاجرت کنترل‌نشده باشد، می‌تواند در کشور مقصد باعث مشکلاتی مانند افزایش رقابت بر سر مشاغل، تنش‌های فرهنگی، و حتی افزایش نژادپرستی و تبعیض شود.
در نتیجه، مهاجرت جوانان زمانی مفید است که با سیاست‌گذاری درست، فرصت‌های بازگشت، و استفاده از ظرفیت‌های مهاجران در توسعه کشور مبدأ همراه باشد. اما اگر این روند به‌طور کامل یک‌طرفه و ناشی از ضعف داخلی باشد، می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به کشور بزند.
راهکار‌های حمایتی برای نگهداشت جوانان در کشور برای نگهداشت جوانان در کشور، دولت باید اقدامات حمایتی متعددی را در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی انجام دهد. این اقدامات باید به گونه‌ای باشد که جوانان احساس کنند می‌توانند آینده‌ای روشن و باکیفیت در کشور خود داشته باشند. مهم‌ترین راهکار‌ها عبارتند از:
1. بهبود شرایط اقتصادی و اشتغال ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار: توسعه صنایع، حمایت از استارتاپ‌ها، و جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند فرصت‌های شغلی بیشتری برای جوانان فراهم کند.
افزایش دستمزد‌ها و کاهش فاصله طبقاتی: افزایش حقوق متناسب با هزینه‌های زندگی و کاهش نابرابری‌های اقتصادی می‌تواند جوانان را به ماندن ترغیب کند.
حمایت از کارآفرینی و نوآوری: ارائه وام‌های کم‌بهره، تسهیل روند‌های اداری، و ایجاد فضا‌های کار اشتراکی می‌تواند انگیزه راه‌اندازی کسب‌وکار‌های جدید را افزایش دهد.
2. بهبود کیفیت آموزش و پژوهش افزایش سرمایه‌گذاری در آموزش عالی: بهبود کیفیت دانشگاه‌ها، توسعه امکانات پژوهشی، و افزایش همکاری‌های علمی با کشور‌های پیشرفته می‌تواند جوانان را به ادامه تحصیل در داخل کشور تشویق کند.
ایجاد ارتباط بین دانشگاه و صنعت: اگر دانشگاه‌ها بتوانند فارغ‌التحصیلان را به بازار کار متصل کنند، جوانان کمتر به مهاجرت برای پیدا کردن شغل فکر خواهند کرد.
توسعه آموزش مهارت‌های کاربردی: ایجاد دوره‌های مهارت‌محور و آموزش‌های فنی و حرفه‌ای متناسب با نیاز بازار کار، جوانان را توانمندتر می‌سازد.
3. بهبود شرایط اجتماعی و فرهنگی افزایش آزادی‌های فردی و اجتماعی: احساس آزادی و مشارکت در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و سیاسی، جوانان را به ادامه زندگی در کشور خود امیدوار می‌کند.
ایجاد محیط فرهنگی پویا: توسعه فضا‌های فرهنگی، هنری و ورزشی، حمایت از جوانان در حوزه‌های هنری و رسانه‌ای، و ترویج سبک زندگی متنوع می‌تواند حس تعلق آنها را افزایش دهد.
مبارزه با فساد و تبعیض: کاهش رانت و بی‌عدالتی، شفاف‌سازی روند‌های اداری، و حمایت از شایسته‌سالاری در استخدام‌ها، باعث افزایش امید به آینده خواهد شد.
4. ایجاد امنیت و ثبات اجتماعی بهبود وضعیت مسکن و معیشت: ارائه تسهیلات مسکن ارزان‌قیمت و حمایت از ازدواج جوانان می‌تواند امنیت روانی و مالی آنها را افزایش دهد.
افزایش امنیت شغلی و اجتماعی: اصلاح قوانین کار، ارائه بیمه‌های حمایتی، و کاهش قرارداد‌های موقت و ناعادلانه، می‌تواند حس امنیت شغلی را تقویت کند.
تقویت هویت ملی و حس تعلق: اگر جوانان احساس کنند کشورشان برای پیشرفت آنها ارزش قائل است، انگیزه بیشتری برای ماندن خواهند داشت.
با اجرای این راهکارها، دولت می‌تواند شرایطی فراهم کند که جوانان به جای مهاجرت، در کشور خود بمانند، پیشرفت کنند و در ساختن آینده‌ای بهتر برای جامعه مشارکت داشته باشند.
منبع: جامعه24