چاپ

ایرانیان جهان - به گزارش اقتصادنیوز، تی ار تی با انتشار یادداشتی مدعی شد:‌ تلاش سیاسی اخیر در سراسر خاورمیانه، از جمله آتش‌بس اسرائیل و حزب‌الله در کنار سقوط بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه موجب شده تا تهران معادلاتش در خاورمیانه را بازتعریف کند.
این در حالی است که به ادعای ناظران ترکیه برای برجسته کردن نقشش در غرب آسیا به اهرم‌های سیاسی قدرتمندی متوسل شده است.
در شرایط کنونی رد پای آنکارا در شام؛ -جایی که دولت کنونی با اردوغان روابط نزدیکی دارد- تا قفقاز؛ -جایی که هم‌صدایی ترکیه و آذربایجان در باب قره‌باغ و کریدور زنگزور حاشیه‌های بسیاری را به دنبال داشته،- برجسته‌تر شده است.
جدال در زنگزور به ادعای تی ار تی، نفوذ ترکیه هم در خاورمیانه و هم در آسیای مرکزی، -جغرافیایی که منابع غنی انرژی از گاز گرفته تا نفت و اورانیوم در را در خود جای داده است-، به دنبال افزایش نفوذش است. در بحبوحه این تغییرات، تهران نقش خود در قفقاز را مجدداً محاسبه کرده و مخالفت خود را با گشایش کریدور استراتژیک زنگزور، -یک مسیر تجاری و حمل‌ونقل که استانبول را به باکو متصل می‌کند،- ارزیابی می‌کند.
در همین راستا، زاخید فرخ ممدوف، استاد اقتصاد بین‌الملل در دانشگاه دولتی آذربایجان در باکو، بر این باور است که ایران نمی‌خواهد فعلا فراتر از بیانیه‌های سیاسی مانع توسعه کریدور زنگزور شده و زمینه را برای رویارویی احتمالی هموار کند. این کریدور همچنان در دست ساخت است، اما در سال جاری اجرایش به پایان خواهد رسید.
بخش عمده‌ای از ساخت و ساز‌ها از شرق ترکیه تا سرزمین اصلی آذربایجان از طریق نخجوان تکمیل شده به جز منطقه‌ای به نام کریدور زنگزور که از مرز ایران و ارمنستان می‌گذرد. این کریدور که هدف آن اتصال اروپا به آسیای مرکزی از طریق یک مسیر زمینی است که از شرق ترکیه به منطقه همسایه نخجوانِ آذربایجان و در شرق از طریق مناطق مرزی ارمنستان-ایران و آذربایجان-ایران به دریای خزر می‌رسد. برای ایران پروژه به دلیل منافع مرتبط با غرب، ترکیه و روسیه بسیار با اهمیت است.

ایرانیان جهان

چرایی مخالفت تهران به ادعای این استاد دانشگاه، علیرغم امتناع ایران از به رسمیت شناختن پارادایم نوظهور مورد حمایت قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در توسعه کریدور زنگزور، پروژه مسیر زمینی برای رفع نیاز‌های اساسی اقتصادی قفقاز، ثبات اقتصادی را به ارمغان می‌آورد.
در این میان، ممدوف که همچنین رئیس مرکز تحقیقات علمی بین‌المللی اوراسیا در دانشگاه دولتی آذربایجان است به تی ار تی گفت: «نمی‌توان از تحقق این پروژه جلوگیری کرد. همکاری برای تحقق کریدور زنگزور گزینه‌ای بهتری است چرا که به واسطه حمایت‌های بین‌المللی نمی‌توان آن را متوقف کرد.»
همزمان کامر قاسم، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه بولو آبانت ایزت بایسال، مدعی است: علیرغم اجماع فزاینده منطقه‌ای در مورد افتتاح این کریدور، ایران به دلیل نگرانی‌های ملی با ساخت این کریدور مخالف است. در سپتامبر، وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد که باز شدن این کریدور می‌تواند تمامیت ارضی ارمنستان را که تهران آن را خط قرمز می‌بیند، به خطر بیاندازد.
به ادعای ناظران، ایران نگران است که اگر این کریدور عملیاتی شود، ارتباط زمینی ایران با ارمنستان تحت تأثیر قرار بگیرد. ایران همچنین نگران است که همسویی بیشتر باکو و آنکارا، از طریق این مسیر، قدرت منطقه‌ای تهران از طریق راه‌های اتصال آسیای مرکزی به ترکیه به شکلی منفی تحت تأثیر بگذارد.
با این همه، به ادعای قاسم علی‌رغم دغدغه‌ها، این کریدور می‌تواند به نفع ایران باشد، کشوری که تحت تحریم‌های غرب قرار دارد. به ادعای این گروه بازگشایی چنین کریدوری به تهران اجازه دسترسی به دیگر کشور‌های منطقه با پیوند‌های بهتر را می‌دهد.

ایرانیان جهان

ابتکار عمل‌ها برای خروج از بن بست به ادعای گروهی از تحلیلگران، تحولات سوریه ممکن است موجب شود تا تهران هم معادلاتش در خاورمیانه را بازتعریف کند و هم فعل و انفعال‌هایش در کریدور زنگزور را مورد ارزیابی دوباره قرار دهد. در هر صورت، اگر ارمنستان شریک شود، ممکن است این کریدور بدون مشارکت ایران باز شود.
به ادعای ممدوف، تحت تأثیر قرار گرفتن نفوذ تهران در خاورمیانه می‌تواند موجب شود تا تهران سیاست‌های خود در ارتباط با کریدور را بازتعریف کند. وزارت امور خارجه ایران اخیراً پیامی آشتی‌جویانه ارسال کرده و تأکید داشته که گشایش کریدور دیگر برای تهران «یک موضوع سیاسی نیست». در همین راستا گروهی مدعی‌اند، اجرای پلتفرم همکاری منطقه‌ای 3+3 که شامل ارمنستان، آذربایجان و گرجستان، سه کشور قفقاز، در کنار سه قدرت دیگر یعنی ترکیه، ایران و روسیه است، ساختاری‌ایده‌آل برای رفع بن‌بست اقتصادی و سیاسی مرتبط با کریدور زنگزور و دیگر مسائل منطقه‌ای است.
در این میان، گروهی براین باورند که بدون مشارکت گرجستان، پلتفرم 3+3 آخرین نشست خود را در ماه اکتبر در استانبول برگزار و تمایل خود را برای کشف فرصت‌های همکاری در زمینه‌های حمل و نقل، ارتباطات، تجارت، انرژی، سرمایه‌گذاری و اتصال ابراز کرد.
ممدوف می‌گوید که هیچ قدرت منطقه‌ای نمی‌تواند واقعیت زمینی در حال ظهور کریدور و سود اقتصادی آن را منکر شود. به باور این کارشناس، علاوه بر ترکیه و آذربایجان، دو کشور ترک‌نشین، دیگر بازیگران منطقه‌ای از جمله ایران و ارمنستان که کشوری محصور در خشکی با جمعیت کم است، از نظر اقتصادی از افتتاح این کریدور سود خواهند برد.

ایرانیان جهان

ممدوف می‌گوید، متحد ایران، روسیه، که در گذشته بر بخش‌های وسیعی از قفقاز مانند ترکیه حکومت می‌کرد، می‌تواند به طور بالقوه از افتتاح کریدور زنگزور سود خواهد برد. به ادعای این استاد دانشگاه: «مسکو می‌داند که ظهور این راهرو اجتناب ناپذیر است.»
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه سال گذشته در مورد کریدور زنگزور بیانیه‌ای حمایتی ارائه کرد و از موضع ارمنستان که مانند ایران با گشایش آن مخالفت می‌کند، انتقاد کرد. لاوروف در یک مصاحبه تلویزیونی با اشاره به توافق احتمالی بین ارمنستان و آذربایجان برای پایان دادن به درگیری در قره‌باغ گفت: "ما طرفدار امضای پیمان صلح و رفع انسداد این کریدورهای حمل و نقل در اسرع وقت هستیم." از دهه 1990 تا آزادی کامل قره‌باغ توسط باکو در سال 2023، علیرغم اینکه این منطقه در سطح بین‌المللی تحت حاکمیت آذربایجان بود اما در اختیار ارامنه قرار داشت.
انتقاد لاوروف از رهبری ارمنستان مربوط به ماده 9 توافق آتش‌بس 2020 است که می‌گوید «تمامی ارتباطات اقتصادی و حمل‌ونقل در منطقه باید اجرایی شود». در این مقاله با اشاره به افتتاح این سند آمده است: ایروان امنیت ارتباطات حمل و نقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را به منظور اجرایی کردن فرایند تردد بدون مانع افراد، وسایل نقلیه و بار در هر دو جهت تضمین خواهد کرد. مراد کریدوری که بین سرزمین اصلی آذربایجان و نخجوان قرار دارد.