چاپ

ایرانیان جهان - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
علی مزروعی| خطاب قرار دادن رئیس‌جمهور اوکراین با عبارت «به اندازه کافی حرف زدی»، هل دادن، کت شلوار نپوشیدن زلنسکی و ادایش را درآوردن، تنها گوشه‌ای از یک نزاع دیپلماتیک تقریباً بی‌سابقه در عرصه جهانی است. نزاعی که البته ترامپ در چند روز گذشته با احمق و دیکتاتور خطاب قرار دادن زلنسکی مقدماتش را فراهم کرده بود. رسانه‌های اپوزیسیون ایران که بعد از اعلام خبر قطع برخی فاندهای آمریکا اکنون ایده‌های ترامپ را در تقابل با خود می‌بینند، اما ویدئوی این گفت‌وگو که بزرگ‌ترین رویداد خبری روز گذشته محسوب می‌شود را با ساعت‌ها تأخیر منتشر کردند و به جای آن طی این ساعات اخباری را ضریب می‌دهند که مطابق آن کشورهای اروپایی اعلام کرده‌اند اوکراین را تنها نمی‌گذارند. رسانه‌هایی که بالارفتن یک دانشجو از کیوسک نگهبانی یک دانشگاه در ایران را با تیترهای فاتحانه ضریب می‌دادند، اکنون بزرگ‌ترین رویداد رسانه‌ای روز دنیا جایی در ارزش‌های خبرشان پیدا نمی‌کند تا مبادا ایده شکست‌خورده تن دادن به خواست آمریکا که برای ایران تجویز می‌کنند، در ذهن مخاطبانشان رنگی سیاه به خود بگیرد و صحت لزوم تقابل با رویکرد استعماری غرب تأیید شود.
رسانه سلطنتی در شوک تحقیر نخست‌وزیر
در مواجهه سانسوری با صحبت‌های ترامپ، بی‌بی‌سی فارسی، رسانه سلطنتی بریتانیا رویکردی شدیدتر نسبت به اینترنشنال را در پیش گرفت و ویدئوی این دیدار را که سرشار از تحقیر زلنسکی اروپایی‌تبار بود، پخش نکرد. چنین رویکردی احتمالاً متاثر از دیدار نخست‌وزیر انگلیس با ترامپ است. دیداری که در آن ترامپ کی‌یر استارمر را مورد تمسخر قرار داد. پس از آنکه نخست‌وزیر بریتانیا در حضور او گفت که «ما با هم علیه روسیه می‌جنگیم»، ترامپ با کنایه به او گفت: «آیا می‌توانید به تنهایی در برابر روسیه بایستید؟» رسانه سلطنتی بریتانیا بدون آنکه حتی بخش‌هایی از این ویدئو را منتشر کند، در یک خبر چندخطی با تیتر‌ «دیدار ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین با دونالد ترامپ، همتای آمریکایی‌اش به تنشی لفظی بین دو رهبر کشید» به مودبانه‌ترین شکل ممکن ماجرایی به این مهمی را روایت کرد: «آقای زلنسکی در دیدار با همتای آمریکایی خود گفته است که نباید با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه «هیچ سازشی» صورت بگیرد. آقای ترامپ تأیید کرد که آمریکا به اوکراین سلاح خواهد داد، اما گفت امیدوار است که با رسیدن به صلح نیازی به سلاح بیشتر نباشد. او در عین حال درباره «قمار با جنگ جهانی سوم» به آقای زلنسکی هشدار داد.» کانال خبری بی‌بی‌سی پس از اینکه به همین چند خط در روایت یک جلسه تحقیرآمیز و بی‌سابقه در عرف بین‌الملل اکتفا می‌کند، چند عکس از این دیدار منتشر کرده و در کپشن آن می‌نویسد: «در واکنش به این دیدار‌ پرتنش‌ ترامپ و زلنسکی شماری از متحدان اروپایی اوکراین به سرعت بر ادامه حمایت خود از این کشور تأکید کردند.»
لندن‌نشین‌ها اول ماست‌مالی کردند بعد ناچار به انتشار ویدئو شدند
اینترنشنال که احتمالاً به دلیل اصلاح فاندهای مالی آمریکا به اپوزیسیون ایران منابع مالی‌شان تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد، در واکنش به ویدئوی تحقیرآمیز ترامپ در ابتدا بدون اینکه خود ویدئو را پخش کند، ساعات پرمخاطب شب را به پوشش مواضع حمایتی از زلنسکی اختصاص داد تا اینگونه القا کنند که حمایت کاملی از رئیس‌جمهور اوکراین وجود دارد و جلسه ترامپ هم اگرچه مهم است، اما به معنی تن دادن زلنسکی به شکست نیست. این رسانه که شاید نمی‌خواست ویدئوی ترامپ را اصلاً در پوشش دهد، نهایتاً 2 ساعت بعد از آنکه پمپاژ شدیدی از اخبار حمایتی از زلنسکی را منتشر کرد، به سانسور غیرحرفه‌ای خود پایان داد و تکه‌هایی از ویدئوی جلسه تحقیر زلنسکی را نیز بازتاب داد. تا این زمان به نظر حتی پوشش رئیس‌جمهور لهستان هم از رئیس‌جمهور آمریکا برای اینترنشنال مهم‌تر بود. به همین دلیل این تیتر رمانتیک را به نقل از دونالد تاسک کار کرد: «زلنسکی عزیز و دوستان عزیز اوکراینی، شما تنها نیستید.» در تحلیل اتفاق رخ داده نیز کارشناسی که در تلویزیون اینترنشنال حاضر می‌شود، با ادبیاتی انتقادی، ترامپ را فردی با مواضع متضاد و متفاوت توصیف می‌کند. فارغ از بررسی شخصیتی ترامپ، آنچه درباره این اظهار نظر جالب است این است که کارشناس مربوطه رویکرد زلنسکی در سیاست خارجی را که دقیقاً همین قدر متناقض است، مورد اشاره قرار نمی‌دهد. رویکردی که باعث شده رئیس‌جمهور اوکراین بارها مواضعی در مورد آتش‌بس بگیرد و هربار موضع قبلی را رد کند. به‌طور مثال زلنسکی در حالی که مدعی بود تا زمانی که اراضی تصرف‌شده توسط روسیه پس داده نشود به آتش‌بس تن نمی‌دهد، اخیراً در واکنش به پیشنهاد ترامپ گفته بود در صورت پیوستن به ناتو، حاضر است از اراضی تحت تصرف چشم‌پوشی کند.
برخی داخلی‌ها از اینترنشنال بهتر سانسور می‌کنند
در کنار رویکرد سانسوری رسانه‌های فارسی‌زبان لندن‌نشین، برخی چهره‌های رسانه‌ای رویکرد حرفه‌ای‌تری را در سانسور در پیش گرفته‌اند و به جای ضریب دادن به انبوهی از توهین‌های ترامپ و معاونش به زلنسکی، یک عبارت زیر‌زبانی غیر دقیق را دست گرفته و اینگونه تیتر می‌زنند که: «زلنسکی ونس را هرزه خطاب قرار داد.» این گروه سعی دارند یک جلسه کاملاً تحقیرآمیز را وارونه نشان دهند و با ضریب دادن به یک غرولند که شاید بازیگری اوکراینی در دلش گفته است، بگویند که زلنسکی هم با آمریکا مذاکره کرد و ‌ جانانه هم از منافع کشورش دفاع کرد. حسن محدثی، فردی که با عنوان جامعه‌شناس حوزه دینی باورهای اعتقادی دینی مردم ایران را مورد انتقاد قرار داده و حتی رساله دکتری خود را نیز در باب نقد فرهنگ قهرمان‌دوستی و منجی‌گرایی ایرانیان نوشته، در متنی که عنوان آن را «ستایش رهبر اوکراین» نهاده، اینگونه توصیفی قهرمان‌تراشانه از جلسه تحقیر زلنسکی می‌سازد: «او بدون شک قهرمان بزرگ ملت خویش است.» محدثی در این نوشته مدعی می‌شود زلنسکی محکم و ستایش‌برانگیز از حقوق کشورش دفاع کرده است. چنین تعابیری فارغ از اینکه نشان می‌دهد محدثی یا ویدئو را کامل ندیده یا گمان می‌کند بقیه مردم ایران آن را ندیده‌اند، یک ایراد دیگر نیز دارد. چنین ادبیاتی کاملاً در تضاد با چیزی است که او در مورد ایران گفته است. این جامعه‌شناس حوزه دین در یک مصاحبه با خبرآنلاین با اشاره به اینکه «مردم ما قهرمان‌طلب و فاقد توانمندی مسئولیت‌پذیری‌اند» گفت: «مردم مایلند عده‌ای جلو بیفتند و نقش قهرمانی ایفا کنند و شهید بشوند. به همین دلیل تاریخ ما پر از شهداست. ولی مایل نیستند خودشان هزینه بدهند.» چنین ادعایی در حالی مطرح می‌شود که شهدای ایران از دل بسیج مردمی عازم جبهه‌ها شدند و محدثی چیزی را به عنوان نماد عدم مسئولیت‌پذیری بلد می‌کند که اتفاقاً نماد مسئولیت‌پذیری جامعه دینی ایران است.
از این نمد برای مذاکره کلاه در‌نمی‌آید
برخی افراد منتسب به اصلاح‌طلبان که اکنون جلوه‌ای از همراهی با آمریکا و مذاکره با او را در چهره مستأصل زلنسکی دیده‌اند و رویکرد سانسور را در مقابل افتضاح جمعه شب ناکارآمدی می‌دانند، برای آنکه نسخه تجویزی‌شان در مورد لزوم تن دادن ایران به مذاکره با آمریکا باطل نشود، سعی در تغییر جهت آن به سمت مطلوب خود را دارند. در حالی که ترامپ در این جلسه با استفاده از این جمله که «هیچ برگ برنده‌ای ندارید» سعی دارد زلنسکی را ناگزیر به پذیرش آتش‌بس نشان دهد، گروهی دیگر از کارشناسان منتسب به جناح اصلاحات این‌گونه نتیجه گرفته‌اند که چون اوکراین با از دست دادن برگ‌های برنده خیلی دیر با ترامپ وارد مذاکره شده، اکنون تحقیر می‌شود و تلویحاً این نسخه را برای ایران می‌پیچند که پس ایران نیز باید هرچه زودتر به مذاکره یا به تعبیر بهتر تحکم تحقیرآمیز ترامپ تن بدهد. علی مطهری هم که در انتخابات مجلس تنها فهرست اصلاح‌طلب حاضر را منتشر کرد، به جای نقد رویکرد زلنسکی که او را در مقابل منافع آمریکا مستأصل کرده، پیکان حملاتش را به سمت ایران گرفته و تلویحاً سکوت را برای ایران تجویز می‌کند تا به این ترتیب باب انتقاداتی که به برخی ادعاهای او می‌شود را ببندد. او که پیش از این مدعی بود ترامپ مشتاق مذاکره با تهران است، اکنون معنای اشتیاق را در اتاق بیضی کاخ سفید مشاهده کرده است. برای همین مدعی می‌شود چون ایران موضع قاطعی در مورد تصرف خاک اوکراین توسط روسیه نگرفته، اکنون از این جهت با ترامپ شریک است و در نتیجه نمی‌تواند در مورد هیچ یک از طرفین اظهار نظر کند. البته برخی اصلاح‌طلبان با‌تجربه نیز بودند که نگاه منصفانه‌تری به این ویدئو داشتند. محمدعلی ابطحی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، با انتشار متنی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس در واکنش به رفتار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در کاخ سفید، مذاکره احتمالی ایران و آمریکا را بی‌نتیجه توصیف کرد. او در این زمینه نوشت: «گفت‌وگوی ترامپ و معاونش و زلنسکی در تاریخ دیپلماسی سابقه نداشت. با پادشاه اردن و اروپایی‌ها هم تقریباً همین رفتار را داشت. ترامپ و آمریکای ترامپ، آدم‌های مذاکره نیستند. حالا فکر کنید پزشکیان روبه‌رویش نشسته بود! باور کنیم گفت‌وگو با این مرد کمکی به مردم ایران نمی‌کند.»