چاپ

ایرانیان جهان - به گزارش صدای حوزه، با توجه به مطلبی که اخیرا در کانال صدای حوزه با عنوان ” لزوم ارائه مدل اجرایی دقیق جهت ورود هیأت های مذهبی به اقتصاد” منتشر شده بود پژوهشکده باقرالعلوم طی ارسال پاسخی اینگونه به این مطلب واکنش نشان داد:
پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم ع تلاش می‌کند با پشتیبانی از پژوهش‌های مربوط به عرصه کنشگری تبلیغی و حتی کنشگری تبلیغ در برش سازمانی، مأموریت‌های خویش را ناظر به نیازهای عینی و امروز کشور سامان دهد.
یکی از موضوعاتی که سازمان تبلیغات اسلامی با آن ارتباط جدی دارد، عرصه هیئت‌های مذهبی و تشکل‌های دینی است. هیئت‌های مذهبی به واسطه ساخت و پیشینه تاریخی جزیی از فرهنگ دینی کشورمان هستند و ظرفیت‌های فراوانی دارند و البته همه در یک شکل و قامت نبوده، به‌صورت واحد نیز عمل نمی‌کنند.
طبعاً تصرف در زیست‌بوم کنشگری هیئت ولو با هدف بهره‌مندی از ظرفیت‌های ایشان در عرصه‌های مورد نیاز نمی‌تواند بدون منطق و با لحاظ استحسانات صرف صورت گیرد. ازاین‌رو یکی از مسیرهای مهم برای اطمینان از کارویژه‌های دیگر هیئت‌ها بدون جاکن‌شدن از هویت خویش، مطالعه و بررسی تجربه هیئت‌هایی است که خود تجربه اجرای افزوده‌هایی به ماهیت اصلی را بدون اعوجاج داشته، موفقیت‌هایی را کسب کرده‌اند. به همین منظور گروه تجربه‌نگاری تبلیغی-فرهنگی پژوهشکده باقرالعلوم ع که نوعاً به بررسی تجارب موفق می‌پردازد، برخی از موضوعات تحقیق خویش را هیئت‌های مذهبی قرار داده است. حاصل این مطالعات توصیف و خوانش دانشی هیئت‌های موفقی بوده است که برخی خروجی‌ها تاکنون در قامت کتبی چند عرضه شده است:
1) کتاب «تا زدن به بحران» توصیف تفصیلی تبار و تاریخچه و کنشگری جمعی از زنان مؤمن و متدین رفسنجانی است که در دل فعالیت‌های دینی ازجمله جلسات و هیئت خانگی زنانه و با نگرشی بلندنظر از سال‌های قبل از انقلاب تجارب ذی‌قیمتی را از پایگاه مسجد و هیئت و خیریه در انسجام و پیوستگی به یکدیگر در مبارزات انقلابی، پشتیبانی جنگ و به‌ویژه تأمین و حمایت از خانواده‌های جنگ‌زدگان دفاع مقدس، کمک در زلزله بم تا مسئله کرونا حضوری فعال داشته‌اند و دائم در حال بازسازی و تعریف امتداد اجتماعی-اقتصادی و تربیتی خویش‌ بوده‌اند.
2) «مجلسیات» عنوان کتابی دیگر است که تجربه جلسات خانگی روضه اهل بیت ع در شهر کاشان را تصویر می‌کند، و از این طریق ازجمله به بحث کنش‌های اقتصادی ایشان و به‌ویژه تأمین مالی فعالیت‌های اقتصادی ازطریق صندوق‌های قرض‌الحسنه خرد مرتبط با ایشان هم می‌پردازد.
3) در کتاب «لامپ هزار» که تجربه‌نگاری تشکل خانه‌های نورانی در کاشان است، نکته‌ای بسیار مهم به عنوان هویت فعالیت جمعی هیئت خانگی ذکر می‌شود که به لحاظ اقتصادی هم ارزش بسیار بالایی دارد: «همه‌چیز در اینجا به شکل تعاونی است… و این حس مفید و فعال‌بودن، سبب تعلق خاطر اهالی به خانه‌های نورانی است». این نکته به‌وضوح نشان می‌دهد الگوی کنشگری اقتصادی هیئت هم باید به فضای تعاونی، که بتواند کنشگری جمیع اعضا و مرتبطان را بیش از هر چیز دیگر فعال سازد، نزدیک باشد.
4) کتاب «هیئت و دانشگاه» در یک بخش اختصاصی به بحث الگوی مشارکت خیریه‌ای ایشان و پشتیبانی از محرومین و مستضعفین با حمایت‌های مالی و اقتصادی توجه کرده، برخی از هیئت‌های دانشگاهی فعال در این زمینه را هم برمی‌شمارد.
5) در کتاب «درست مثل یک زن» که به تجربه‌نگاری فعالیت‌های جهادی گروه بانوان فی‌سبیل‌الله در کرونا پرداخته است با اینکه شکل کار بیشتر در قالب گروه جهادی و نه هیئت قابل تصویر است اما پیوستگی بسیاری از هیئت‌ها با گروه‌های جهادی برآمده از ایشان این امکان را می‌دهد که این تجارب به‌ویژه در بخش اقتصادی تا حدی امکان تعمیم به هیئت‌های مذهبی را نشان دهد. حتی می‌توان گفت شاید وجود حد وسطی به نام «گروه جهادی» متصل به هیئت درواقع هیئت را برای کنشگری عرصه اقتصادی بسیار توانمندتر از اکتفاء به قالب هیئت خواهد کرد.
ب) در مطالعات قدری نظری‌تری نیز نسبت بین هیئت و امر اقتصادی بررسی شده است:
1) در گونه‌شناسی عرصه‌های جدید در تبلیغ دین در کتاب «در سایه‌روشن تبلیغ» در فصل سوم، به تبلیغ در محیط‌های کارگری اشاره می‌شود و ضمن آن بر ظرفیت احیاء مناسک که کارویژه هیآت است هم توجه و تمرکز می‌گردد.
2) در کتاب دو جلدی و مفصل حکمرانی نوین که درباره هویت و کارکرد حلقه‌های میانی است، مصاحبه‌شوندگان در جلد اول، که ترکیبی از صاحبان اندیشه و ایده و مدیران فعال صاحب تجربه هستند، تجربه و تلقی‌شان در سطوح کلان سامان‌دهی حکمرانی با استفاده از ظرفیت حلقه‌های میانی مورد خوانش قرار گرفته است. توجه به مسائلی چون نقش مردم و جوانان، ماهیت حلقه‌های میانی در عرصه فرهنگ، فناوری‌های مشارکت اجتماعی، نسبت نهاد و سازمان، مسئله پیشرفت، ایده امت-امامت و توسعه اجتماعی امامت، طرح اجتماعی زعمایی چون آیت‌الله شاه‌آبادی که ازقضا استاد حضرت امام ره بوده‌اند، ایجاد عزم و اراده عمومی، حلقه‌های محله‌محور، ظرفیت‌های مسجد، تراث شیعی و حلقه‌های میانی، سازماندهی فعالیت‌های خودجوش، ارتقاء گروه‌های جهادی به حلقه‌های میانی و بسیاری مسائل دیگر طی بیش از هشتصد صفحه متن نظام‌یافته به خوبی ظرفیت عظیمی را برای تولید ادبیات در عرصه کنشگری جدی‌تر تشکل‌های دینی فراهم آورده است. این ادبیات و مفاهیم و افق‌های دید با اینکه انحصاری در قالب هیئت ندارد قطعاً می‌تواند شامل هیئت و کنشگری اقتصادی پیشروانه آن نیز باشد.
ج) علاوه بر این‌ها پژوهشکده در قالب برخی نشریات و کارگروه‌های دیگرش به برخی مطالعات اقتصادی از منظر عدالت و عدالت‌خواهی هم توجه ویژه دارد و حاصل این مطالعات می‌تواند تصویری دقیق‌تر و تفصیلی‌تر به جبهه انقلاب اسلامی درباره کنشگری اقتصادی عرضه کند که از قضا هیئت‌های مذهبی که همواره یکی از اضلاع جدی پشتیبان و پیشران انقلاب اسلامی بوده‌اند، با توجه به رسالت‌هایی که انقلاب برای جبران عقب‌ماندگی در عدالت بر عهده طرفداران خویش گذاشته است، می‌توانند جزو بهره‌مندان از این مطالعات باشند.
در انتها باید دو نکته را یادآور شد، نخست آنکه علاوه بر بحث نسبت اقتصاد و هیئت، مطالعات هیئت در پژوهشکده سازمان تبلیغات اضلاع دیگری هم دارد که در جای خود قابل گزارش و استفاده علاقه‌مندان است.
نکته دوم و مهم‌تر اینکه مسئله «امتداد» از داشته‌های بومی و فرهنگی خودی به سمت عرصه‌های نو، امری ساده نیست و با دشواری‌های خاص خود مواجه است و توقع عرضه پاسخ تام و تمام از تنها یکی از بازیگران عرصه پژوهش انقلاب اسلامی نارواست. طبیعی است که این مسیری است که با انقلاب اسلامی آغاز شده است و فروکاستن افق بلند آن به اغراض و سازمان و وضع ساختاری به معنای غفلت از هویت نهادی، فرهنگی و تمدنی آن است.

ایرانیان جهان