چاپ

ایرانیان جهان - آمریکا در طول دهه‌های اخیر بار‌ها تعهدات خود را در قبال پرونده‌های هسته‌ای کشور‌های مختلف نقض کرده است. از خروج یک‌جانبه از برجام تا برخورد‌های دوگانه در قبال پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، سیاست‌های واشنگتن همواره نشان‌دهنده رویکردی مبتنی بر منافع خودمحورانه بوده است. در این گزارش، به بررسی نمونه‌های مشخصی از این بدعهدی‌ها و پیامد‌های آن در سطح بین‌المللی می‌پردازیم.
سیاست یک‌جانبه‌گرایانه آمریکا در قبال پرونده‌های هسته‌ای
یکی از مهم‌ترین انتقادات به سیاست خارجی ایالات متحده در حوزه هسته‌ای، عدم پایبندی به تعهدات بین‌المللی و اتخاذ سیاست‌های دوگانه است. آمریکا به‌عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان NPT، به‌جای ایفای نقش در محدودسازی گسترش سلاح‌های هسته‌ای، در بسیاری از موارد بر اساس منافع خود از این پیمان سوءاستفاده کرده است.
برجام و خروج یک‌جانبه آمریکا
یکی از مهم‌ترین نمونه‌های بدعهدی آمریکا، خروج از توافق هسته‌ای ایران (برجام) در سال 2018 است. این توافق که در سال 2015 میان ایران و گروه 1+5 امضا شد، تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار داشت و ایران به‌طور کامل به تعهدات خود پایبند بود. بااین‌حال، دولت دونالد ترامپ با ادعای ناکارآمد بودن توافق، به‌صورت یک‌جانبه از آن خارج شد و تحریم‌های شدیدی را علیه ایران اعمال کرد.
این اقدام نه‌تنها برجام را تضعیف کرد، بلکه نشان داد که واشنگتن قابل‌اعتماد نیست و هر توافقی با این کشور ممکن است با تغییر دولت‌های آن، از اعتبار ساقط شود. خروج آمریکا از برجام، به افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و کاهش سطح همکاری‌های بین‌المللی منجر شد.
بی‌توجهی آمریکا به مفاد NPT
بر اساس پیمان NPT، کشور‌های دارنده سلاح‌های هسته‌ای موظف‌اند برای خلع سلاح هسته‌ای تلاش کنند و از انتقال این تسلیحات به دیگر کشور‌ها خودداری نمایند. بااین‌حال، ایالات متحده در طول سال‌های گذشته نه‌تنها اقدامی برای کاهش زرادخانه هسته‌ای خود نکرده، بلکه با انعقاد قرارداد‌های جدید، همچنان به توسعه توانایی‌های هسته‌ای خود ادامه داده است.
حمایت‌های دوگانه از برنامه‌های هسته‌ای متحدان
آمریکا در برخورد با کشور‌های مختلف، رویکردی متناقض اتخاذ کرده است. درحالی‌که واشنگتن به‌شدت با برنامه هسته‌ای ایران مخالفت می‌کند، از برنامه‌های هسته‌ای متحدان خود چشم‌پوشی کرده یا حتی آن را حمایت می‌کند. در اینجا به چند نمونه از این سیاست‌های دوگانه اشاره می‌کنیم:
• رژیم صهیونیستی: اسرائیل یکی از معدود رژیم‌های جهان است که عضو NPT نیست و درعین‌حال، بر اساس گزارش‌های متعدد، دارای ده‌ها کلاهک هسته‌ای است. بااین‌حال، آمریکا نه‌تنها هیچ فشاری بر اسرائیل وارد نکرده، بلکه مانع از هرگونه نظارت بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای این رژیم شده است.
• هند و پاکستان: هر دو کشور در دهه 1990 آزمایش‌های هسته‌ای خود را انجام دادند و رسماً به قدرت‌های هسته‌ای تبدیل شدند. آمریکا پس از تحریم‌های اولیه، به‌ویژه در مورد هند، سیاست خود را تغییر داد و حتی توافقات همکاری هسته‌ای غیرنظامی با این کشور امضا کرد.
توسعه تسلیحات هسته‌ای آمریکا و نقض روح NPT
درحالی‌که آمریکا دیگر کشور‌ها را به عدم توسعه تسلیحات هسته‌ای تشویق می‌کند، خود یکی از بزرگ‌ترین دارندگان و توسعه‌دهندگان زرادخانه هسته‌ای است. بر اساس گزارش‌های رسمی، ایالات متحده میلیارد‌ها دلار در برنامه‌های نوسازی سلاح‌های هسته‌ای خود سرمایه‌گذاری کرده و حتی در حال طراحی نسل جدیدی از کلاهک‌های هسته‌ای تاکتیکی است. این اقدامات نه‌تنها با اصول NPT در تضاد است، بلکه خطر رقابت تسلیحاتی جدید را افزایش می‌دهد.
پیامد‌های جهانی بدعهدی آمریکا
سیاست‌های هسته‌ای آمریکا تأثیرات قابل‌توجهی بر نظم بین‌المللی داشته است. برخی از پیامد‌های این بدعهدی‌ها عبارت‌اند از:
1. بی‌اعتمادی به آمریکا در عرصه دیپلماسی: خروج از برجام و سایر توافقات بین‌المللی نشان داده است که دولت‌های مختلف آمریکا ممکن است به‌راحتی توافقات پیشین را نقض کنند.
2. افزایش رقابت تسلیحاتی: سیاست‌های دوگانه واشنگتن باعث شده است که برخی کشورها، به‌ویژه در منطقه خاورمیانه و شرق آسیا، به دنبال افزایش توانایی‌های دفاعی خود بروند.
3. تضعیف پیمان‌های بین‌المللی: بدعهدی‌های آمریکا موجب شده است که سایر کشور‌ها نیز نسبت به معاهدات بین‌المللی تردید کنند و احتمال خروج از NPT در برخی نقاط جهان افزایش یابد.
آیا آمریکا قابل‌اعتماد است؟
با توجه به سوابق آمریکا در نقض تعهدات بین‌المللی، سؤال مهم این است که آیا می‌توان به این کشور اعتماد کرد؟ رفتار‌های متناقض واشنگتن در پرونده‌های هسته‌ای مختلف نشان داده است که سیاست‌های این کشور بیشتر بر اساس منافع ژئوپلیتیکی آن تعریف می‌شود تا احترام به قوانین و تعهدات بین‌المللی.
در چنین شرایطی، کشور‌هایی که تحت فشار سیاست‌های دوگانه آمریکا قرار دارند، باید سیاست‌های مستقلی در پیش بگیرند و برای تأمین منافع خود، به دنبال همکاری‌های بین‌المللی و چندجانبه باشند. آینده نظام عدم اشاعه هسته‌ای، به عملکرد قدرت‌های بزرگ و میزان پایبندی آنها به تعهداتشان بستگی دارد. اما تا زمانی که آمریکا به سیاست‌های یک‌جانبه و خودمحورانه خود ادامه دهد، بی‌اعتمادی جهانی به این کشور بیشتر خواهد شد و ثبات بین‌المللی همچنان در معرض خطر باقی می‌ماند.