ایرانیان جهان - وطن امروز /متن پیش رو در وطن امروز منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
حسین میرزایی| در سال‌های اخیر فضای دانشگاه‌های ایالات متحده شاهد تحولی نگران‌کننده بوده است؛ سرکوب سیستماتیک صدای منتقدان سیاست‌های اسرائیل تحت عنوان مبارزه با «یهودستیزی». این روند که با قدرت گرفتن دولت ترامپ شدت یافته، نه تنها آزادی آکادمیک را تهدید می‌کند، بلکه یادآور دوران سیاه «مک‌کارتیسم» در دهه 1950 است؛ زمانی که تفتیش عقاید و اخراج روشنفکران مخالف به بهانه «مبارزه با کمونیسم» رواج داشت. این بار اما با ادعای «حفاظت از امنیت یهودیان»، هرگونه انتقاد از اسرائیل به عنوان «یهودستیزی» برچسب می‌خورد و دانشگاه‌ها تحت فشار سیاسی مجبور به سکوت یا اخراج اساتید و دانشجویان منتقد می‌شوند. در یکی از مهم‌ترین فشارهای سیاسی، دونالد ترامپ بودجه 2 میلیارد دلاری دانشگاه هاروارد را قطع کرده است. بر این اساس وزارت آموزش آمریکا اعلام کرد در پی خودداری دانشگاه هاروارد از موافقت با شروط دولت 2.2 میلیارد دلار بودجه فدرال این دانشگاه قطع می‌شود. یکی از شروط دولت، معرفی دانشجویان مخالف اسرائیل به مقامات فدرال بود. یکی دیگر از شروط دولت، عدم پذیرش دانشجویان ضد آپارتاید و ضد صهیونیست یا مخالف نسل‌کشی و جنایت در فلسطین از سوی دانشگاه بود. آلن گاربر، رئیس هاروارد در این باره گفته بود درخواست‌های ترامپ فراتر از اختیارات دولت فدرال است. به اعتقاد کارشناسان نقش کارگروه مشترک مقابله با یهودی‌ستیزی در برخورد با هاروارد تعیین‌کننده بوده است. پس از آغاز جنگ غزه در سال 2023، جنبش‌های دانشجویی در آمریکا به یکی از کانون‌های اصلی اعتراض به سیاست‌های اسرائیل تبدیل شدند اما به جای پاسخگویی به این انتقادات، دولت آمریکا و لابی‌های صهیونیست با ابزارهای قانونی و مالی به سرکوب این صداها پرداخته‌اند. نمونه بارز آن لغو استخدام اساتید مطالعات فلسطین در دانشگاه هانتر نیویورک به دستور فرماندار این ایالت بود، با این استدلال که بررسی مفاهیمی مانند «استعمار»، «آپارتاید» یا «نسل‌کشی» در رابطه با اسرائیل، «یهودستیزانه» است. یکی از ابزارهای کلیدی در این سرکوب، تفسیر تحریف‌شده از «ماده 6» قانون حقوق مدنی 1964 آمریکاست. این قانون که برای مبارزه با نژادپرستی علیه سیاه‌پوستان تصویب شد، امروز به ابزاری برای خفه کردن صدای مدافعان فلسطین تبدیل شده است. با ادعای اینکه انتقاد از اسرائیل «محیط خصمانه» برای دانشجویان یهودی ایجاد می‌کند، دانشگاه‌ها تحت فشار قرار می‌گیرند تا رویدادهای مرتبط با فلسطین را لغو، اساتید منتقد را اخراج و دانشجویان معترض را تنبیه کنند. حتی استفاده از شعارهایی مانند «از نهر تا بحر» - که نماد حق تعیین سرنوشت فلسطینیان است - به عنوان «انکار موجودیت اسرائیل» جرم‌انگاری شده است. در مقابل، سیاستمداران اسرائیلی و حامیان‌شان آزادانه همین شعار را برای توجیه اشغال تمام فلسطین به کار می‌برند. دونالد ترامپ با حمایت کامل کنگره و دیوان عالی، این روند را به سطح جدیدی رسانده است. او با تهدید به قطع بودجه دانشگاه‌های موسوم به «شورشی»، عملا هر گونه کنش ضدصهیونیستی را خیانت به منافع ملی قلمداد می‌کند. مارس 2025، دانشگاه کلمبیا به دلیل مقاومت در برابر سرکوب اعتراضات دانشجویی، 400 میلیون دلار کمک مالی فدرال را از دست داد. همچنین مواردی مانند اخراج دکتر حلیا دوطاقی، پژوهشگر ایرانی - آمریکایی از دانشگاه ییل، به اتهام «حمایت از فلسطین»، نشان می‌دهد چگونه فضای ارعاب حتی پژوهشگران برجسته را نیز در معرض تهدید قرار داده است. مدیران و استادان دانشگاه تحت فشار هستند و در صورت عدم اطاعت از انجام اقدامات مورد انتظار، تهدید به اخراج می‌شوند. برای مثال دانشجویی که ادعا می‌کند استادی از اصطلاح «دولت استعماری» در کلاس درباره اسرائیل استفاده کرده است، می‌تواند درخواست کند تحقیقات فوری به این دلیل آغاز شود که استفاده از این تعریف موجب «آزار و اذیت» او می‌شود. ژنویو لاکر، استاد حقوق دانشگاه شیکاگو می‌گوید: «مدیران دانشگاه از تهدید می‌ترسند. آنها نمی‌خواهند با مشکل روبه‌رو شوند، بودجه اهداکنندگان را از دست بدهند یا تبلیغات بدی درباره آنها شود. ساده‌ترین کار برای آنها سرکوب سخنانی است که ظاهراً ماده 6 را نقض می‌کند».
بازار
![]()
تهدید به اقدام قانونی به ندرت به مرحله رسیدگی قضایی می‌رسد، چرا که صرف هشدار به مقامات دانشگاهی معمولا برای وادار کردن آنان به پذیرش خواسته‌های شاکیان کافی است. این سازوکار منجر به ممنوعیت فعالیت‌هایی مانند نمایش فیلم، برگزاری تجمعات یا مناظره‌ها با این استدلال می‌شود که «فضای خصمانه» علیه گروه‌های اقلیت در دانشگاه ایجاد می‌کنند. این موضوع از این جهت قابل ملاحظه است که شمار معتنابهی از دانشجویان یهودی خود این روش‌ها را محکوم می‌کنند. به عنوان مثال، در دانشگاه هاروارد، توزیع طوماری برای پخش مستند «اسرائیلیسم» - که به بررسی انتقادات یهودیان جوان آمریکایی از صهیونیسم می‌پردازد - با همین استدلال ممنوع شد. نوامبر سال گذشته 40 نماینده جمهوری‌خواه و دموکرات ایالت نیویورک با استناد به «ماده 6 قانون ضدتبعیض نژادی»، از فرماندار خواستند انجمن دانشجویی «عدالت برای فلسطین» را منحل کند. این اقدام بار دیگر نشان‌دهنده تکیه بر استدلال‌های تکراری برای محدودسازی آزادی‌های دانشگاهی است. این روند تنها محدود به آمریکا نیست. در فرانسه، روزنامه‌نگاران و هنرمندان به دلیل مقایسه جنایات اسرائیل با دوره استعمار یا هولوکاست تحت پیگرد قرار می‌گیرند. این وضعیت یادآور اهمیت دفاع از آزادی بیان و استقلال دانشگاه‌هاست. در ایران که همواره شاهد فشارهای مشابه از سوی غرب برای سکوت درباره جنایات رژیم صهیونیستی بوده، این تجربه می‌تواند درس‌های مهمی داشته باشد:
1- تقویت گفتمان انتقادی: دانشگاه‌های ایران باید با حفظ استقلال فکری، فضایی برای نقد سیاست‌های استعماری و نژادپرستانه فراهم کنند.
2- ایستادگی در برابر فشارهای سیاسی: همان‌طور که لابی‌های صهیونیستی در آمریکا دانشگاه‌ها را تحت فشار قرار می‌دهند، ایران نیز باید در برابر تلاش‌های مشابه برای سانسور مقاومت کند.
3- همبستگی بین‌المللی: آکادمیسین‌های ایرانی می‌توانند با ارتباط با نهادهای حقوق بشری و دانشگاهی جهان، صدای مظلومیت فلسطین را تقویت کنند.
سرکوب منتقدان اسرائیل در غرب، نه تنها تضادی آشکار با ادعای دموکراسی و آزادی بیان دارد، بلکه نشان‌دهنده وابستگی عمیق سیاستمداران به لابی‌های صهیونیست است. دانشگاه‌ها که باید کانون اندیشه‌ورزی و نقد باشند، امروز به میدان جنگ ایدئولوژیک تبدیل شده‌اند. این روند خطرناک نه تنها آینده آموزش عالی را تهدید می‌کند، بلکه نقض فاحش حقوق بشر و عدالت است. جامعه جهانی بویژه دانشگاهیان باید در برابر این «مک‌کارتیسم نوین» بایستند و از حق مسلم فلسطینیان برای بیان رنج‌های‌شان دفاع کنند.