چاپ

ایرانیان جهان - با این حال، زلنسکی اعلام کرد واشنگتن تنها 67میلیارددلار تسلیحات و 31.5 میلیارد دلار حمایت مستقیم بودجه‌ای به کشورش داده است و وی کمک‌های ارائه‌شده توسط بایدن را به‌عنوان وام در نظر نمی‌‎گیرد.
کسب امتیاز 500 میلیارد دلاری امریکا از معادن عناصر کمیاب اوکراین، البته بدون اهرم‌های فشار قابل‌تحقق نبود.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
برخی منابع به خبرگزاری «رویترز» اعلام کردند، مذاکره‌کنندگان امریکایی به اوکراین گفته‌اند که اگر توافق معدنی امضا نشود، ایالات‌متحده ممکن است دسترسی اوکراین به اینترنت «استارلینک» را قطع کند. این خدمات اینترنت ماهواره‌ای متعلق به «اسپیس ایکس» برای اوکراین حیاتی است. ملیندا هرینگ، یکی از اعضای ارشد شورای آتلانتیک، معتقد است که اینترنت استارلینک برای عملیات‌های پهپادی اوکراین که پایه اصلی استراتژی نظامی این کشور است، ضرورت دارد و از دست دادن استارلینک باعث تغییر بازی خواهد شد. اوکراین دارای طیف گسترده‌ای از قابلیت‌های مختلف پهپادی از پهپادهای دریایی و نظارتی تا هواپیماهای بدون سرنشین دوربرد است.
این فشارها در نهایت نتیجه داد و گویی توافق اوکراین و امریکا در حال نهایی شدن است. اول‌ها استفانیشینا، معاون نخست‌وزیر اوکراین به‌تازگی اعلام کرد؛ اوکراین و امریکا در «مراحل نهایی» مذاکرات بر سر توافقی درباره مواد معدنی هستند که نقشی کلیدی در پایان دادن به جنگ در این کشور دارد.
معاون نخست‌وزیر اوکراین در شبکه اجتماعی «ایکس» (توییتر سابق) نوشت: تیم‌های اوکراینی و امریکایی در مراحل پایانی مذاکرات درباره توافق مواد معدنی هستند. این مذاکرات بسیار سازنده بوده و تقریبا همه جزئیات مهم، نهایی شده است.
این مقام ارشد اوکراینی افزود: امیدواریم که رهبران امریکا و اوکراین بتوانند در اسرع وقت این توافق را در واشنگتن امضا و تایید کنند تا تعهد ما را برای دهه‌های آینده را به‌نمایش بگذارند.
زلنسکی از اعطای این امتیاز و توافق با ترامپ درصدد کسب تضمین‌های امنیتی مشخص است. مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک (CSIS) در این‌باره نوشت؛ اوکراین منابع استراتژیک خود را در ازای حمایت نظامی ادامه‌دار و تضمین‌های امنیتی امریکا ارائه می‌دهد.
مایک والتز، مشاور امنیت ملی امریکا، این توافق سرمایه‌گذاری مشترک را بهترین تضمین امنیتی خواند که اوکراین می‌تواند به آن امیدوار باشد. ترامپ نیز اولتیماتومی مبنی بر اینکه در صورت عدم‌همکاری زلنسکی، ممکن است به‌سمت یک توافق صلح با مسکو حرکت کند، صادر کرده است.
اوکراین چه مواد معدنی حیاتی و استراتژیکی دارد؟
برپایه مقاله‌ای که هانا لیونتسوا، رئیس انجمن زمین‌شناسان اوکراین در سال 2022 انتشار داد، این کشور دارای حدود 5درصد از منابع معدنی جهان است. البته با تصرف حدود 18درصد از خاک اوکراین توسط روسیه، اینک برخی از این معادن در کنترل مسکو قرار دارند.
مواد معدنی و عناصر نادر خاکی که تا پیش از جنگ بیش از 11تریلیون دلار برآورد می‌شد، در صنایع مختلفی از جمله تلفن‌های همراه، خودروهای برقی، سامانه‌های موشکی، تجهیزات الکترونیک، انرژی‌های تجدیدپذیر، صنایع دفاعی و حوزه بهداشت و سلامت کاربرد دارند.
براساس داده‌های اوکراین که چندی پیش خبرگزاری «رویترز» به آنها اشاره کرده ‌است، این کشور ذخایر 22 عدد از 34 ماده معدنی که توسط اتحادیه اروپا به‌عنوان مواد معدنی حیاتی شناخته شده‌اند را در اختیار دارد، از جمله خاک‌های کمیاب مانند لانتانیم، سریم، نئودیمیم، اربیوم و ایتریم.
بنابراین اوکراین به‌دلیل موقعیت زمین‌شناسی خود، دارای منابع معدنی فراوان شامل فلزات نادر، انرژی‌های فسیلی و مواد اولیه موردنیاز صنایع تکنولوژی، دفاعی و تولید انرژی است که در ادامه به برخی از مهم‌ترین این منابع اشاره می‌شود:
اوکراین چه معادن مهمی دارد؟
1 . تیتانیوم؛ عنصر حیاتی برای صنایع نظامی و هوافضا
برآوردها نشان می‌دهد که اوکراین چهارمین دارنده بزرگ ذخایر تیتانیوم در جهان است که براساس تحقیقات کمیسیون اروپا در سال 2019 حدود 7 درصد از تولید جهانی را تامین می‌کرد. این فلز سبک اما مقاوم در برابر حرارت، در تولید هواپیماهای جنگی، موشک‌ها، زیردریایی‌ها و حتی صنایع پزشکی کاربرد دارد. امریکا وابستگی شدیدی به واردات تیتانیوم دارد و اوکراین می‌تواند منبعی کلیدی برای کاهش این وابستگی باشد.
2 . لیتیوم؛ طلای سفید قرن بیست‌ویکم
با رشد تقاضا برای خودروهای الکتریکی و ذخیره‌سازی انرژی، لیتیوم به یکی از استراتژیک‌ترین مواد خام تبدیل شده است. 5 هزار تن ذخایر لیتیوم جهان که کاربرد کلیدی در نیروگاه‌های هسته‌ای دارد، در خاک اوکراین به‌ویژه در منطقه دونتسک و زاپوریژیا یافت می‌شوند. اگر ترامپ قصد کاهش وابستگی امریکا به چین در زمینه لیتیوم را داشته باشد، اوکراین می‌تواند گزینه جذابی باشد.
3 . اورانیوم؛ کلید استقلال انرژی هسته‌ای
اوکراین دارای منابع قابل‌توجهی از اورانیوم است که برای صنایع هسته‌ای اهمیت زیادی دارد. امریکا به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انرژی هسته‌ای، به منابع پایدار اورانیوم نیاز دارد و ذخایر اوکراین به کاهش وابستگی به دیگر کشورها در این زمینه کمک می‌کند.
4 . گرافیت؛ ماده‌ای ضروری برای باتری‌ها و صنایع دفاعی
اوکراین یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گرافیت در جهان است، به‌طوری‌که یک‌پنجم گرافیت جهان که کاربرد کلیدی در نیروگاه‌های هسته‌ای دارد، در خاک اوکراین یافت می‌شود. این ماده برای تولید باتری‌های لیتیوم ـ یونی، تجهیزات الکترونیک و صنایع نظامی به‌کار می‌رود. با افزایش نیاز به گرافیت برای تولید خودروهای الکتریکی و باتری‌های ذخیره انرژی، امریکا به‌دنبال تامین آن از اوکراین است.
5 . زغال‌سنگ و گاز طبیعی؛ امنیت انرژی اروپا و امریکا
اگرچه اوکراین دارای منابع فسیلی قابل‌توجهی است، اما جنگ و درگیری‌های منطقه‌ای، دسترسی به این منابع را دشوار کرده‌ است. زغال‌سنگ و گاز طبیعی اوکراین می‌توانند در تامین انرژی اروپا و کاهش نفوذ روسیه بر بازار گاز جهانی نقش ایفا کنند؛ موضوعی که برای دولت ترامپ جذاب است.
هدف اصلی ترامپ و موانع بهره‌برداری از منابع معدنی اوکراین
از نگاه ناظران، دلیل اصلی علاقه رئیس‌جمهور امریکا، به منابع معدنی اوکراین را می‌توان در یک عامل کلیدی «رقابت با چین» خلاصه کرد. این ابرقدرت آسیایی به‌عنوان کارخانه تولید جهان، نقشی اساسی در زنجیره تامین مواد معدنی حیاتی ایفا می‌کند. هرکجا که این مواد استخراج شوند، چین همچنان در فرآوری و تامین آنها جایگاه استراتژیکی دارد.
در حال‌ حاضر، بخش عمده‌ای از ظرفیت پالایش مواد معدنی جهان در اختیار چین است. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، این کشور 35 درصد از پالایش نیکل، 50 تا 70 درصد از پالایش لیتیوم و کبالت و نزدیک به 90درصد از فرآوری عناصر خاکی کمیاب را کنترل می‌کند. تسلط چین بر این عناصر، به‌ویژه قابل‌توجه است. طبق داده‌های سازمان زمین‌شناسی ایالات‌متحده، در سال 2024، این کشور تقریبا نیمی از ذخایر جهانی عناصر خاکی کمیاب را در اختیار داشت.
باتوجه به اینکه ترامپ با وضع تعرفه‌های سنگین بر کالاهای چینی عملا جنگ تجاری با پکن را شدت بخشیده است، تامین مواد معدنی حیاتی برای امریکا در معرض چالش‌های جدی قرار دارد. از این‌رو، اوکراین می‌تواند برای واشنگتن یک منبع جایگزین ارزشمند باشد تا علاوه بر تامین نیازهای صنایع استراتژیک امریکا، وابستگی این کشور به چین در زمینه مواد معدنی را نیز کاهش دهد.
البته در اجرای توافق و بهره‌برداری امریکا از آن موانعی وجود دارد؛ کارشناسان مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک (CSIS) درباره میزان تاثیر توافق با اوکراین بر امنیت مواد معدنی ایالات‌متحده اعتقاد دارند: به‌نظر می‌رسد که باتوجه به موانع سرمایه‌گذاری در کوتاه‌مدت، تاثیر زیادی نداشته باشد. نخست، داده‌های محدودی درباره قابلیت تجاری استخراج مواد نادر زمین و سایر مواد استراتژیک اوکراین وجود دارد. قابل‌توجه است که نقشه‌برداری‌های موجود، 30 تا 60 سال پیش توسط اتحاد جماهیر شوروی انجام شده‌اند و به روش‌های قدیمی اکتشاف متکی هستند.
موضوع دوم این است که جنگ زیرساخت‌های حیاتی، اوکراین را نابود کرده است. صنعت استخراج معدن، پرمصرف‌ترین انرژی در جهان است. در حالی که اوکراین تنها حدود یک‌سوم از ظرفیت برق پیش از جنگ خود را دارد. برای شروع اکتشاف یا تولید معدنی، باید زیرساخت‌های انرژی به‌طورقابل‌توجهی بازسازی شوند.
نکته سوم اینکه، شرکت‌های معدنی به‌دلیل خطرات امنیتی در اوکراین از سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت خودداری می‌کنند و استخراج معدن یک سرمایه‌گذاری بلندمدت و سرمایه‌بر است و زمان زیادی طول می‌کشد تا هزینه‌های آن جبران شود.
تاثیر قطع کمک‌ها بر اقتصاد اوکراین
بدون کمک‌های ایالات‌متحده، اقتصاد اوکراین احتمالا با چالش‌های بزرگ و بی‌ثباتی اقتصادی روبه‌رو خواهد شد؛ از جمله افزایش تورم، کاهش تولید اقتصادی و احتمالا سقوط ارزش پول ملی. نبود کمک‌ها می‌تواند بحران انسانی را تشدید کند و منجر به افزایش فقر و آوارگی بیشتر مردم شود.
اوکراین ممکن است برای دریافت کمک به سایر کشورها یا سازمان‌های بین‌المللی روی بیاورد که این امر می‌تواند جهت‌گیری‌های ژئوپلتیکی این کشور را تغییر دهد.
اگر وضعیت اوکراین بدتر شود، تاثیر این درگیری بر بازارهای جهانی انرژی، به‌ویژه نفت و گاز، می‌تواند افزایش یابد. این امر ممکن است منجر به افزایش نرخ انرژی و بی‌ثباتی اقتصادی گسترده‌تر شود. عقب‌نشینی ایالات‌متحده می‌تواند روسیه را جسورتر کند و احتمالا منجر به تنش‌های ژئوپلتیکی بیشتر و درگیری‌های جدید در اروپا شود. این امر می‌تواند تجارت و سرمایه‌گذاری را در سراسر قاره تحت‌تاثیر قرار دهد.
قطع کمک‌ها می‌تواند اعتماد به تعهدات امنیتی ایالات‌متحده را تضعیف کند و حتی ممکن است منجر به بازنگری در اتحادهایی مانند ناتو و ترتیبات امنیتی جهانی شود. از سال 2022، 10 کشور در مجموع نزدیک به 280میلیارد دلار کمک نظامی، مالی و بشردوستانه به اوکراین ارائه کرده‌اند. حدود 85 درصد از این کمک‌ها تنها از 2منطقه، یعنی ایالات‌متحده و اروپا، تامین شده است.
سخن پایانی
تنها چند ماه پس از آغاز جنگ، طبق نظرسنجی وال‌استریت ژورنال، تنها 6 درصد از جمهوری‌خواهان معتقد بودند که امریکا بیش از حد برای اوکراین کار می‌کند. اما تا دسامبر 2023، این رقم به 56 درصد افزایش یافت. این تغییر دیدگاه با سیاست‌های «اول امریکا»ی دونالد ترامپ، همسو است. بسیاری از جمهوری‌خواهان اکنون خواستار کاهش کمک‌های نظامی به اوکراین هستند و ترجیح می‌دهند که به‌جای تمرکز بر مسائل خارجی، بر مشکلات داخلی امریکا تمرکز شود.