چاپ

ایرانیان جهان - به گزارش همشهری آنلاین، احسان صالحی؛ کارشناس مسائل سیاسی در روزنامه همشهری نوشت،‌ مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا در حالی وارد هفته سوم خود می‌شود که فضای حاکم بر افکار عمومی و رسانه‌ها در مقایسه با قبل از اعلام آغاز گفت‌وگوها دستخوش تغییرات جدی شده است؛ اگرچه حجم ترابری نظامی آمریکا در منطقه همچنان بالاست و به نظر می‌رسد دولت آمریکا همچنان به دنبال نشان‌دادن سایه‌ای معتبر از تهدید نظامی بر سر مذاکره است، به‌وضوح، محتوای جنگ در رسانه‌ها فروکش کرده و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای از «ابعاد تقابل نظامی» به «جزئیات مذاکره و میزان انعطاف طرفین» تغییر چارچوب یافته است.
اما یک خط روایت در رسانه‌های غربی هنوز پابرجاست: «ایران ضعیف شده است». اگر تا پیش از آغاز گفت‌وگوها، جریان رسانه‌ای غرب در حال القای تصویر «ایران ضعیف» به منظور هموار نشان‌دادن امکان تهاجم نظامی بود، اکنون همان خط روایی برای توجیه امکان امتیازگیری بیشتر از ایران در مذاکره دنبال می‌شود.
اما واقعیت چیست؟ آیا گفت‌وگوهای غیرمستقیم ریشه در ضعف ایران دارد یا این «ترامپ‌2» است که از خاکریزهای «ترامپ 1» چند گام به عقب رفته است؟
برای پاسخ به این سؤال باید 7‌سال به عقب رفت؛ 18‌اردیبهشت‌1397 روزی که ترامپ به طور رسمی از برجام خارج شد و چند روز پس از آن پمپئو، وزیر امور خارجه وقت آمریکا فهرستی از شروط 12‌گانه را به عنوان شروط هرگونه توافق با ایران منتشر کرد؛ شروطی که متضمن تعطیلی کامل همه فعالیت‌های هسته‌ای، موشکی و منطقه‌ای ایران بود. یک سؤال مهم درباره خروج یکجانبه آمریکا از برجام این است که چرا ترامپ از ظرفیت برجام برای فروپاشی توافق استفاده نکرد؟ او می‌توانست با فعال‌کردن مکانیسم ماشه، کاری کند که ظرف چند ماه هر 6قطعنامه سابق شورای امنیت سازمان ملل مجددا علیه ایران فعال شود و با جلب همکاری اعضای اروپایی برجام و حتی ایجاد محذوریت برای روسیه و چین به‌واسطه ساختار قطعنامه‌های شورای امنیت، حلقه محاصره ایران را تنگ‌تر کند. برخی معتقدند که خروج یکجانبه ترامپ از برجام ریشه در نفرت ترامپ ‌از این توافق و هر توافقی داشت که
نام اوباما و دولت دمکرات بر آن بود. اما این صورت‌بندی نمی‌تواند گام‌های بعدی طرفین را توجیه کند.
مراجعه به فضای حاکم بر آن مقطع نشان می‌دهد آنچه فراتر از نفرت و احساسات ترامپ بر جمع‌بندی کاخ‌سفید در خروج از برجام مؤثر بود، برآورد دولت آمریکا از تأثیر این اقدام در جامعه ایران و واکنش جمهوری اسلامی به آن بود. برآورد دولت آمریکا این بود که با خروج از برجام و اعمال فشار حداکثری، زودتر از زمان لازم برای طی‌کردن فرآیند مکانیسم ماشه و پدیدارشدن آثار آن، ایران با قرارگرفتن در آستانه فروپاشی سیاسی و اقتصادی به تسلیم در چارچوب پذیرش شروط 12‌گانه تن خواهد داد.
در آن مقطع، القای در معرض فروپاشی‌بودن ایران، یکی از گزاره‌ها و تیترهای پرتکرار جریان معاند و حتی برخی رسانه‌های داخلی به منظور وادارسازی کشور به تسلیم مقابل کمپین فشار حداکثری ترامپ بود. در مقابل این فشارهای سنگین و جنگ همه‌جانبه اقتصادی و روانی و در شرایطی که دولت دوازدهم هم به واسطه فروپاشی ایده و دستاورد خود یعنی برجام اعتمادبه‌نفسش را از دست داده بود و حتی از طرف هم‌قطاران سیاسی خود به استعفا و کناره‌گیری ترغیب می‌شد، رهبر معظم انقلاب با یک طراحی چندجانبه کمپین «مقاومت حداکثری» را آغاز کردند.
از جنبه ساختاری، شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا با ابتکار ایشان تأسیس شد. این شورا که نسخه ارتقایافته ستاد تدابیر مقابله با تحریم بود، دست دولت را برای تصمیمات فوری و عبور از پیچ‌وخم‌های ساختاری باز کرد.
از جنبه سیاسی، در مقابل فضای بی‌ثباتی که با ترویج ایده استعفای دولت کلید خورده بود، رهبری قاطعانه در مقابل سناریوی «بی‌دولتی» ایستادند و گفتند: «آنها که می‌گویند دولت باید برکنار شود، در نقشه دشمن نقش‌آفرین هستند. دولت باید سرکار بماند و با قدرت، وظایف خود را در حل مشکلات انجام دهد.»
از جنبه اقتصادی، رهبری با شناسایی نقطه کانونی درگیری یعنی بخش واقعی اقتصاد و تولید، همه ظرفیت‌های کشور اعم از گفتمانی، تبلیغاتی و عملی را حول جلوگیری از فلج‌شدن تولید بسیج کردند تا سناریوی ونزوئلایی‌کردن اقتصاد ایران (زمینگیر کردن تولید، فشار طرف تقاضا، شکل‌گیری ابرتورم، آشوب‌های اقتصادی و اجتماعی) رنگ پیروزی به خود نبیند. جلسات متعدد اقتصادی رهبر انقلاب با دست‌اندرکاران اقتصاد و تولید در سال‌1397 و سال‌های پس از آن و تمرکز بلافصل بر مسئله تولید در شعارهای سال، حلقه‌های راهبردی از کمپین مقاومت حداکثری با هدایت ایشان بود که تاکنون نیز استمرار دارد.
از جنبه روانی در مقابل فضاسازی‌های مسموم حول چارچوب فروپاشی و جنگ تبلیغاتی رسانه‌های معاند حول «سال آخر جمهوری اسلامی» و در شرایطی که دلقک‌هایی مانند بولتون وعده جشن کریسمس را در تهران می‌دادند، رهبر معظم انقلاب با افشای سناریوی جنگ روانی به عنوان بال دیگر جنگ اقتصادی، دست به ابتکارهای افق‌گشا زدند و با انتشار اسنادی همچون پیش‌نویس الگوی پیشرفت و فراتر از آن انتشار بیانیه تاریخی گام دوم در سالگرد چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی، طرح‌واره‌ای از مختصات حرکت جمهوری اسلامی در فصل جدید حیات آن ارائه دادند و ضربات اساسی به چارچوب و انگاره «فروپاشی» وارد کردند.
از جنبه توانایی‌های هسته‌ای نیز فعالیت هسته‌ای کشور به‌خصوص پس از تصویب قانون اقدام راهبردی به‌گونه‌ای رقم خورد که امروز کشور از لحاظ میزان انباشت مواد غنی‌شده در سطوح مختلف، ساخت و استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته آی‌آر6 و کیفیت نظارت بر فعالیت‌ها به‌مراتب پیشروتر از زمانی است که ترامپ از برجام خارج شد و جمهوری اسلامی در واقع توانسته است از جنبه فنی، معادلات جدیدی را خلق و تثبیت کند.
بنابراین کمپین مقاومت حداکثری با راهبرد «نه مذاکره نه جنگ» توانست محاسبه دولت وقت آمریکا مبنی بر تسلیم ایران تحت فشار حداکثری را به شکست بکشاند. نشانه‌های این شکست از سال‌1398 به‌تدریج پدیدار شد. بر همین اساس بود که ترامپ برای جبران شکست حیثیتی خود در پی شکل‌گیری ملاقاتی با حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل (شهریور 1398) با وساطت مکرون رئیس‌جمهور فرانسه بود. آقای روحانی در مصاحبه اسفندماه گذشته خود با روزنامه ایران توضیح داده است که ترامپ چگونه به دنبال عکس یادگاری گرفتن با او بود، ضمن اینکه نمی‌خواست تعهدی بدهد.
با این مرور تاریخی، مشخص است شرایط کنونی با شرایط سال‌1397 حائز تفاوت‌های اساسی است. کمپین فشار حداکثری دوره اول ترامپ و پروژه آشوب دوره بایدن هردو در بوته آزمون با شکست مواجه و رؤیای فروپاشی/ براندازی به کابوس تبدیل شد. گزینه نظامی نیز به اذعان سیاست‌ورزان زبده آمریکایی، نه تنها موجب امحای برنامه هسته‌ای ایران نخواهد شد بلکه به پنهانی و تسلیحاتی‌شدن این برنامه مشروعیت می‌بخشد.
بنابراین روایت «ایران ضعیف» در واقع تلاش «ترامپ‌2» برای پوشاندن شکست پروژه فشار حداکثری «ترامپ 1» است. ضعف درواقع متوجه طرفی است که از خاکریز تعیین شروط 12‌گانه و تسلیم ایران، تن به مذاکره غیرمستقیم و صرفا در موضوع هسته‌ای داده است؛ آن هم با آگاهی از اینکه ایران از حق غنی‌سازی خود کوتاه نخواهد آمد. اسیر روایت و عملیات روانی حریف نشویم.
کد خبر 940102 منبع: روزنامه همشهری برچسب‌ها توافق هسته‌ای ایران ایران و آمریکا ایالات متحده آمریکا دونالد ترامپ