چاپ

ایرانیان جهان - همشهری آنلاین - گروه سیاسی: دونالد ترام‍پ، رئیس‌جمهور آمریکا، و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در موضوع ایران و برنامه هسته‌ای آن مواضع پیچیده‌ای از خود نشان داده‌اند. ترام‍پ روز جمعه اعلام کرد که اگر اسرائیل به ایران حمله کند، از آن حمایت نخواهد کرد، اما در جریان تماس تلفنی اخیر خود با نتانیاهو گفته بود که هر دو در یک موضع هستند.
با توجه به مذاکرات جاری ایران و آمریکا در رم و مسقط، این تناقض به کجا می‌انجامد؟ زمینه تاریخی: اتحاد و تنش در روابط ترام‍پ و نتانیاهو ترام‍پ و نتانیاهو در دوره اول ریاست‌جمهوری ترام‍پ (2017-2021) اتحاد نزدیکی داشتند. خروج ترام‍پ از برجام در سال 2018 و اعمال سیاست فشار حداکثری علیه ایران، با حمایت کامل نتانیاهو همراه بود. انتقال سفارت آمریکا به اورشلیم و به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان نیز نشانه‌هایی از این همسویی بود. با این حال، حتی در آن دوره، نشانه‌هایی از اختلاف وجود داشت. در همان دوره و سال 2020 هم برخی رسانه‌های خارجی به این مساله پرداخته بودند که نتانیاهو از ترام‍پ خواسته حملات نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران را تایید کند، اما ترام‍پ از ترس درگیری گسترده از این اقدام خودداری کرده است.
در دوره دوم ترام‍پ، این پارادوکس آشکارتر شده است. ترام‍پ در 17 آوریل 2025 به نیویورک تایمز گفت که مذاکرات با ایران را ادامه می‌دهد، اما اگر اسرائیل به ایران حمله کند، حمایت نخواهد کرد. این موضع با اظهارات او در 22 آوریل که گفت «ما در یک موضع هستیم»، در تناقض است. نتانیاهو نیز در دوره‌های اوباما و بایدن به شدت با مذاکرات هسته‌ای ایران مخالف بود و حتی در سال 2015 در کنگره آمریکا علیه برجام سخنرانی کرد. حال، چگونه ممکن است ترام‍پ با نتانیاهو هم‌موضع باشد، اما همزمان پای میز مذاکره با ایران بنشیند؟
اهداف متفاوت در یک اتحاد؟ تحلیلگران معتقدند که این پارادوکس ناشی از تفاوت در اهداف استراتژیک ترام‍پ و نتانیاهو است. ترام‍پ به دنبال یک پیروزی دیپلماتیک است که بتواند آن را به‌عنوان دستاوردی بزرگ‌تر از برجام معرفی کند. ترام‍پ در یکی از سخنرانی اخیر خود اعلام کرد: من عجله‌ای برای استفاده از زور ندارم. فکر می‌کنم ایران می‌خواهد مذاکره کند. این رویکرد با تمایل او برای اجتناب از جنگ و افزایش قیمت نفت همخوانی دارد. مذاکرات رم و مسقط، که به مرحله فنی رسیده، نشان‌دهنده تلاش ترام‍پ برای دستیابی به توافقی است که بتواند آن را «توافق ترام‍پ» بنامد، همان‌طور که استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، در آسوشیتدپرس بر این نکته و نقش محوری ترامپ در هر توافق احتمالی تاکید کرد.
در مقابل، نتانیاهو هدف متفاوتی دارد. او برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی وجودی می‌داند و معتقد است که تنها راه جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، نابودی کامل این برنامه است. تایمز اسرائیل (19 آوریل 2025) گزارش داد که نتانیاهو همچنان گزینه حمله محدود به تاسیسات هسته‌ای ایران را روی میز دارد. این موضع با اظهارات اخیر نتانیاهو که گفت «جمهوری اسلامی نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد، و این می‌تواند با توافقی مشابه مدل لیبی انجام شود که همه تأسیسات را منهدم کند»، همخوانی دارد.
این تفاوت در اهداف نشان می‌دهد که «هم‌موضع بودن» ترام‍پ و نتانیاهو بیشتر ظاهری است. ترام‍پ به دنبال توافقی است که غنی‌سازی ایران را محدود کند، اما آن را به صفر نرساند، در حالی که نتانیاهو هرگونه غنی‌سازی را غیرقابل قبول می‌داند. عباس عراقچی تاکید کرده که «اصل غنی‌سازی قابل مذاکره نیست.» این اختلاف اساسی میان ایران و اسرائیل، و در نتیجه میان ترام‍پ و نتانیاهو، زمینه‌ساز پارادوکس فعلی است.
اتحاد تا کجا ادامه می‌یابد؟ در اینکه اگر مذاکرات به توافقی منجر شود که اسرائیل آن را تهدیدآمیز بداند، تنش بین ترام‍پ و نتانیاهو افزایش خواهد یافت، در رسانه‌های خارجی اتفاق‌نظر وجود دارد. میدل ایست اینستیتوت (17 آوریل 2025) تحلیل کرد که اسرائیل ممکن است به اقدامات خرابکارانه یا حملات محدود روی آورد. چنین اقداماتی می‌تواند ترام‍پ را در موقعیت دشواری قرار دهد، زیرا او اعلام کرده که از حملات اسرائیل حمایت نمی‌کند.
فشارهای داخلی در آمریکا نقش مهمی ایفا می‌کند. برخی مقامات ارشد دولت ترامپ مانند مارکو روبیو وزیر امور خارجه آمریکا، از مذاکرات با ایران حمایت می‌کنند، اما لابی‌های طرفدار اسرائیل، مانند آیپک، ممکن است ترام‍پ را تحت فشار قرار دهند. واشنگتن پست (23 آوریل 2025) گزارش داد که برخی سناتورهای جمهوری‌خواه از ترام‍پ خواسته‌اند مذاکرات را متوقف کند، اما او تاکنون مقاومت کرده است. اگر این فشارها افزایش یابد، ترام‍پ ممکن است مجبور شود موضع سخت‌تری علیه ایران اتخاذ کند، که می‌تواند به نفع نتانیاهو باشد.
جدایی مسیر ترام‍پ و نتانیاهو محتمل است و می‌تواند در چند نقطه رخ دهد. نخست، اگر مذاکرات به توافقی منجر شود که غنی‌سازی محدود ایران را مجاز بداند، نتانیاهو به احتمال زیاد به انتقاد از ترام‍پ روی خواهد آورد، مشابه آنچه در دوره اوباما انجام داد. هاآرتص (22 آوریل 2025) تحلیل کرد که نتانیاهو ممکن است ترام‍پ را به «تکرار اشتباه اوباما» متهم کند و حتی به کنگره آمریکا برای فشار بر ترام‍پ متوسل شود.
اگر اسرائیل به‌طور یک‌جانبه به ایران حمله کند، ترام‍پ با یک دوراهی مواجه خواهد شد. حمایت از اسرائیل می‌تواند مذاکرات را به خطر بیندازد و آمریکا را وارد درگیری ناخواسته کند، در حالی که عدم حمایت، روابط او با نتانیاهو را تیره خواهد کرد.
فشارهای داخلی در اسرائیل نیز ممکن است نتانیاهو را به سمت انتقاد از ترام‍پ سوق دهد. با توجه به مشکلات سیاسی داخلی نتانیاهو، او ممکن است برای جلب حمایت عمومی در اسرائیل، ترام‍پ را به‌عنوان مقصر ناکامی در مهار ایران معرفی کند. جروزالم پست (18 آوریل 2025) گزارش داد که برخی مقامات اسرائیلی معتقدند ترام‍پ در مهار ایران به اندازه کافی سخت‌گیر نیست.
اتحاد ترام‍پ و نتانیاهو در موضوع ایران ظاهری است و بر اساس اهداف متفاوتی شکل گرفته است. ترام‍پ به دنبال یک پیروزی دیپلماتیک از طریق مذاکرات است، در حالی که نتانیاهو نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران را می‌خواهد. دوام این اتحاد به نتیجه مذاکرات، فشارهای داخلی در آمریکا و اسرائیل، و واکنش ایران بستگی دارد. جدایی مسیر آنها محتمل است و می‌تواند در صورت دستیابی به توافق با ایران، یا در نتیجه اقدام نظامی یک‌جانبه اسرائیل رخ دهد. در چنین سناریویی، نتانیاهو ممکن است مانند دوره دموکرات‌ها به انتقاد از ترام‍پ روی آورد. مذاکرات آتی در مسقط و واکنش‌های بعدی، مسیر این رابطه را روشن‌تر خواهد کرد.
کد خبر 940523 برچسب‌ها ایران و اسرائیل توافق هسته‌ای ایران ایران و آمریکا خبر ویژه