ایرانیان جهان - روزنامه سازندگی / «سرچشمه توهین» عنوان یادداشت روز در روزنامه سازندگی به قلم عمادالدین باقی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
چهارشنبه 3 اردیبهشت 1403 در برنامه سیمای خانواده از شبکه یک تلویزیون، سخنانی پخش شد که متضمن اهانت به جناب ابوبکر بود و موجب رنجش و واکنش اهل‌سنت شد. در واکنش‌ها بیشتر جنبه عاطفی و سیاسی و اینکه چنین سخنانی سبب تفرقه‌افکنی است مورد توجه قرار گرفت اما از منظر حقوق اساسی و حقوق بشر همچنین از جهت مذهبی اهمیت بیشتری دارد زیرا سرچشمه توهین، تفکر و دیدگاهی است که این اتفاقات را به وجود می‌آورد.
تا وقتی که نگاه حاکم بر رسانه و سایر دستگاه‌ها مغایر با حقوق اساسی و شهروندی باشد این اتفاقات همچنان تکرار خواهد شد و اگر مانند این بار که به درستی دادستانی وارد عمل شده و با عوامل آن برخورد کرده با این اتفاقات مقابله کنند اما باز هم برخوردها مقطعی است و باید به طور ریشه‌ای مساله حل شود. می‌دانیم این اولین بار نیست و تا سرچشمه توهین خشک نشود، آخرین بار هم نخواهد بود.
1. اولین نکته این است که در سه اصل قانون اساسی (19 و 20 و 107) از تساوی حقوقی شهروندان یا تساوی در برابر قانون سخن گفته، یعنی به صرف ایرانی و شهروند بودن همه در مقابل قانون برابرند و از حقوق یکسانی برخوردارند. شیعه و سنی و مسیحی و زرتشتی و یهودی بودن، هیچ مدخلیتی در احترام به حقوق آنها ندارد. اصل تساوی حقوقی هنگامی که اولین بار در مجلس مشروطه (در پی انقلاب مشروطه 1285 ش/ 1906م) مطرح شد، جنجالی به پا کرد و مشروعه‌خواهان ادعا کردند که چگونه مسلمان و غیرمسلمان می‌توانند برابر باشند؟ سرانجام این اختلافات منجر به درگیری‌های خونین 14 ماهه و فتح تهران به دست مشروطه‌خواهان شد. حدود 75 سال پس از مشروطه همین اصل مجدداً در قانون اساسی جمهوری اسلامی گنجانیده شد اما عملکرد نهادهای حکومتی به ویژه صدا‌وسیما کاملاً فرقه‌ای بوده و هیچ نشانی از برابری حقوقی مشاهده نمی‌شود.
2. از نظر حقوق بشری ماده 20 میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی می‌گوید: «هرگونه ترغیب به کینه (یا تنفر) ملی یا نژادی یا مذهبی که محرک تبعیض یا مخاصمه یا اعمال زور باشد به موجب قانون ممنوع است». به استناد همین ماده، کاریکاتورها یا نوشته‌های توهین‌آمیز برخی مطبوعات اروپایی را- که آنها مدعی هستند انتشار آنها را از باب آزادی بیان نمی‌توانند محدود کنند- ما محکوم می‌کنیم و به همین دلایل با هرگونه سخن یا کردار توهین‌آمیزی باید مخالفت کرد.
بازار
![]()
3. طبعاً در شرایط پرخطر کنونی، مجرمانه بودن چنین گفتارها و رفتارهایی دوچندان می‌شود. یکی از گسل‌هایی که قدرت‌های خارجی روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، تنوع مذهبی در ایران و وجود اهل سنت است. البته در این موضوع در دو سده اخیر قدرت‌های خارجی و استعماری بسیار کار کرده‌اند و حتی حکایتی مهم از آیت‌الله منتظری درباره کسی که با چند واسطه از سفارت انگلیس پولی دریافت می‌کرد تا به بهانه روضه پهلوی شکسته حضرت زهرا (س) خلفا را لعن کند بدون اینکه بداند، پاداش مداحی‌اش از کجا آمده است، نقل می‌شود (خاطرات، ص…). آیت‌الله‌العظمی بروجردی با درک همین موضع بود که باب گفت‌وگو با شیخ شلتوت، رئیس الازهر را گشود و دارالتقریب بین‌المذاهب اسلامی را با رئیس الازهر راه‌اندازی کردند و شیخ شلتوت، مذهب شیعه را در کنار چهار مذهب اهل سنت به رسمیت شناخت و به جای مذاهب اربعه از مذاهب خمسه سخن گفت. پس از آن البته جریان «ولایتی‌ها» در ایران که دشمن اصلی را اهل سنت می‌دانستند به فتنه‌های خود ادامه می‌دادند که محمد منتظری این جریان را شیعه انگلیسی می‌دانست و با آنها مبارزه می‌کرد. این جریان با آیت‌الله منتظری هم به خاطر اعلام هفته وحدت در اوایل انقلاب، دشمنی خاصی داشتند ولی امروز در شرایط پرخطری که کشور دارد، گویی فصل میوه‌چینی این جریان رسیده است.
4. از منظر دینی نیز توهین، عملی نکوهیده است. افزون بر آیات متعدد در تخطئه اهانت کردن (مانند آیه 11 سوره حجرات و آیه 3 سوره مومنون و …) در قرآن حتی توهین به مشرکان هم ممنوع و با «لا»ی نهی مشمول حرمت شده است (سوره انعام آیه 128) چه رسد که توهین به مسلمانان یا بزرگان آنها باشد.
5. از آنجا که جنجال بر سر اهانت اخیر، مقارن بود با سالگرد شهادت امام صادق(ع) که یادداشتی درباره بدعت‌های سوگواری نوشته بودم، فردی در بخش نظرات کانال تلگرام پاسخ داد، امام صادق(ع) خود بنیانگذار فرقه شیعی بود و … درحالی که اینان نمی‌داند اساساً سه تن از چهار امام اهل سنت، مستقیم یا غیرمستقیم شاگرد امام صادق بوده‌اند. ابوحنیفه و مالک بن انس شاگرد مستقیم و بسیار متاثر از ایشان بوده و شافعی نیز شاگرد مالک بود و به فرزندان پیامبر و اهل‌بیت بسیار احترام می‌گذاشت و مردم را به تکریم آنان فرا می‌خواند. در صدر اسلام نیز گرچه اختلاف وجود داشت و حتی در فیلم معاویه که به تازگی توسط سعودی‌ها از آن رونمایی شد به صراحت این اختلافات بیان شده است اما در حد تفسیق و تکفیر و حتی طرد کردن هم نبود. امام علی(ع) ضمن اینکه خود و یارانش به سلب حق خود باور داشتند ولی امام به خلفا در نماز اقتدا می‌کرد و به آنان مشورت می‌داد. افزون بر این در وسائل‌الشّیعه در کتاب الصلاه باب الجماعه که درباره اقتدا به زن، ناصب، غالی؛ عبد، نابینا، فاجر، مجنون و … روایات عدیده‌ای آمده است، با وجود روایتی از امام رضا که می‌گوید: «ولا تصلى خلف فاجر، ولا یقتدى إلا بأهل الولایه» اما چندین روایت هم با سیاق متفاوت وجود دارد که اقتدا به اهل ولایت در آن شرط نیست بلکه شرکت در نماز اهل سنت را هم مصیب و مجزی می‌داند مانند روایات باب استحباب حضور الجماعه خلف من لا یقتدى به للتقیه والقیام فی الصف الأول معه(وسائل الشیعه (آل البیت) – الحر العاملی – ج ٨ – الصفحه ٢٩٩) و ازجمله نقل شده است که امام حسن و امام حسین پشت مروان نماز خواندند و امام صادق نیز نماز خواندن پشت عالمان اهل سنت را جایز دانسته است (پیشین، ٣٠١ و 310) . وجود همین تعدد روایات و تفاوت‌ها در منابع روایی نشانه وجود نگرشی ریشه‌دار است. آیت‌الله خمینی نیز به استناد همین روایات در وسایل، فتوا داده است که بدون تردید نماز خواندن با آنها و در صف اول جماعت آنها نماز خواندن مانند نماز خواندن پشت رسول خداست. (الرسائل، السید الخمینی، ج ٢ الصفحه ١٩٧ و 198). یادآوری می‌شود که در مناطقی مانند کرمانشاه و دیگر شهرهای ایران در طول سده‌های گذشته، شیعه و سنی با هم ازدواج کرده و همزیستی داشته‌اند اما دست‌هایی همواره در تلاش برای فتنه‌انگیزی بوده و اکنون تا رسانه ملی هم راه یافته است و فقط باید با شهروند‌مداری و رعایت احترام همه مذاهب و نفی مطلق اهانت، ریشه این فتنه‌ها را خشکانید.