بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مجید شاکری معتقد است سطح مناظرات انتخاباتی در روز گذشته در حوزه بین‌الملل خیلی پایین بود و در تحلیل آن گفت: «سطح مناظره روز دوشنبه خیلی پایین بود، دو نامزد هم به لحاظ تسلط بر پرونده‌هایی که کشور با آن درگیر است و هم به لحاظ راه‌حل، حتی یک عملکرد متوسط هم نداشتند. پزشکیان به طور واضح هیچ برنامه‌ای در حوزه سیاست‌خارجی ندارند و پاسخ‌شان درنتیجه اصرار چندباره و بحق مجری، درباره اینکه اگر با یک فضای عدم توافقی در آمریکا مواجه شدید، می‌خواهید چه کنید، این بود که در قفس زندگی می‌کنیم. این دست‌فرمان باعث می‌شود حتی نتوانید با طرف مقابل مذاکره کنید، چون او می‌فهمد که شما هیچ گزینه‌ای ندارید و نهایتا کار از مذاکره به ابلاغ تبدیل می‌شود. همین‌الان هم با این ریسک مواجهیم که این اجماع مابین جمهوری‌خواه و دموکرات در داخل آمریکا وجود دارد که برای مهار ایران نباید به او امتیاز بدهید، بلکه صرفا باید به او فشار بیاورید. وقتی دست‌فرمان رئیس‌جمهور یا کسی که فرضا قرار است رئیس‌جمهور شود، این باشد که ما در قفس زندگی می‌کنیم. او هم مثل ما این مناظره را می‌بیند و می‌فهمد که شما در ذهن‌تان هیچ راه‌حل متقابلی برای وضعیت عدم توافق ندارید.»
تخفیف فروش نفت حتی در دولت روحانی هم محرمانه بود
شاکری به موضوع تخفیف در فروش نفت به طرف چینی هم اشاره کرد و توضیح داد: «موضوع تخفیف نفت در دوره رئیسی و روحانی محرمانه نگه‌داشته می‌شد و اتفاقا کار خردمندانه‌ای هم بوده است. رقم 30 درصد و 20 درصدی که این روزها آدم‌های مختلفی مطرح می‌کنند، صحیح نیست، هیچ ارتباطی با واقعیت ندارد و وقتی شما رقمی مثل 30 درصد را از طرف کسی که کاندیدای ریاست‌جمهوری است و بعد رئیس‌جمهور می‌شود در آنتن زنده می‌گویید با توجه به اینکه خریداران متفاوتی دارید، درست است شما نفت را به یک کشور می‌فروشید اما تعداد زیادی خریدار و خریدارهای متفاوت رقیب در فضای آن کشور دارید و آنها دنبال این هستند که یک راه‌حل و داده‌ای برای مطالبه تخفیف بیشتر داشته باشند. گفتن چنین کلماتی صرفا ایجاد وزن برای طرف مقابل در تخفیف‌های نفتی است. بدون اینکه اصلا واقعیتی در این کلمات وجود داشته باشد. درثانی اساسا این خرد در گذشته در کشور به وجود آمده بود که موضوع تخفیف نفت و محرمانه نگه‌داشتن آن چیزی است که باعث می‌شود هم درآمد ما از موضوع نفت افزایش پیدا کند، هم معانی مشخصی در سیاست‌ خارجی و همکاری ایران با سایر قدرت‌ها دارد. اصلا به همین خاطر، زنگنه در زمان روحانی باجدیت در مقابل شفاف ‌شدن تخفیف نفت در مورد حراج نفت در بورس کالا مقاومت کردند و مانع از این موضوع شدند. استدلال‌هایی برای این موضوع داشتند که این استدلال‌ها در آن زمان غلط هم نبود. با همه اینها تجربه شده و در دوران روحانی این کاملا جا افتاد و مدیران یاد گرفتند که نباید در این مورد اطلاعاتی در فضای عمومی مورد گفت‌وگو قرار بگیرد. اصلا کار به‌جایی رسید که آمریکایی‌ها به شکل پیوسته از مسیرهای مختلف مثل «رویترز»، «کانجر ترکرز»، داده‌های تورش‌دار بیرون می‌دادند، برای‌ اینکه بتوانند واکنشی از تهران بگیرند و براساس آن متوجه شوند با چه ساختار نفتی مواجه هستند، چون برخلاف تصور عمومی اینجور نیست که آمریکایی‌ها از آخرین تخفیف نفتی مابین ایران و چین مطلع باشند. با همه اینها در دوره‌های روحانی و رئیسی تجربه شده و این امر به یک اجماع نخبگانی در سطح مدیران تبدیل شده است.»
تبدیل موضوع فروش نفت به بگومگوی سیاسی دور از خرد است
شاکری نقدی به مسیری که مسعود پزشکیان و تیمش در مناظره روز دوشنبه، طی کردند، وارد کرد و گفت: «اینکه چنین موضوعی مثل (فروش نفت با تخفیف) تبدیل به موضوع بگومگوی سیاسی شود واقعا از خرد دور است. خیلی تاسف‌بار است. پزشکیان مسیری را می‌روند که عملا فردای انتخاب شدن ایشان کشور هم در پرونده ترکیه، هم در پرونده چین و عراق و هم در پرونده آمریکا دستش بسته است و با این نوع نگاه گیر می‌کند. ممکن است کسی بگوید با این جملات از جلیلی طرفداری می‌کنید؟ نه. من پیشنهاد می‌کنم پزشکیان و مشاوران ایشان دست‌فرمان خردمندانه‌‌تری را انتخاب کنند. در این فضای دوقطبی، هر نقدی به پزشکیان که به معنی تایید جلیلی نیست. اینجور نیست که کشور را با کمپین «یا مرگ یا ریاست‌جمهوری» مواجه کرد و فردا پاسخگوی تبعات آن در دوره ریاست‌جمهوری نبود. من این جملات را دلسوزانه عرض می‌کنم، پزشکیان و مشاوران‌شان را دعوت می‌کنم بار دیگر عرایض من را بخوانند.»
رویکرد سطحی به سوالات حوزه تحریم مشکلات این حوزه را رفع نمی‌کند
شاکری معتقد است سعید جلیلی هم در موضوع تحریم‌ها نتوانست پاسخ درستی به این سوال که در فضای عدم توافق چه خواهیم کرد، بدهد و توضیح داد: «در مورد جلیلی مساله همچنان یک رویکرد خرد و سطح شرکتی به سوالات حوزه تحریم دارد. پاسخ سوال اینکه با تحریم در فضای عدم توافق می‌خواهید چه کنید؟ صحبت کردن در مورد صادرات خدمات مهندسی به سریلانکا نیست، چون آنکه اصلا فایده‌ای برای ما ندارد یا صحبت کردن در مورد روابط با کشورهای همسایه نیست، چون شما مازوت تجاری با آنها درست می‌کنید. این مازوت را باید در قالب درهم نگه‌ دارید یا تبدیل به دلار کنید و مجدد دست‌تان را بیشتر زیر ساطور طرف آمریکایی می‌برید اما پاسخ باید این باشد که در فضای عدم توافق برای کنترل تنش با آمریکایی‌ها و گسترش معنادار روابط با رقبای آمریکا از جنس قدرت‌های بزرگ مثل چین، روسیه و هند با هم (این دو در پرونده ایران یکی هستند) یا مثلا اعضای بریکس به‌صورت دوبه‌دو تلاش می‌کنیم آمریکایی‌ها نتوانند با ما وارد فضای بدون انتفاع شوند و رقابت مابین قدرت‌های بزرگ خصوصا چین، روسیه و آمریکا در پرونده ایران از یک رقابت سلبی که خودش را به‌صورت کلنگی شدن ایران و تحریم آمریکا علیه ایران و رقابت روسیه و چین در مورد ایران نشان می‌دهد، می‌تواند به یک رقابت ایجابی برای ساختن ایران بدل شود، یعنی پاسخ از جنس صادرات صیفی‌ها به روسیه و این صحبت‌ها نیست. این سطح را هم در صحبت‌های جلیلی ندیدیم.»
با این آشوب نظری نامزدهای انتخاباتی نمی‌شود کشور اداره کرد
شاکری معتقد است لازم است نامزدهای انتخاباتی تعریف درستی از اولویت‌های رئیس‌جمهور داشته باشند و گفت: «واضح است با این دست‌فرمانی که این انتخابات جلو می‌رود کشور در اداره خود در فردای انتخابات دچار مساله می‌شود و نمی‌تواند آینده خوبی داشته باشد. در حال حاضر که کمپین انتخاباتی است و چند روزی بیشتر برقرار نیست و تمام می‌شود. بالاخره شنبه یک نفر رئیس‌جمهور ایران خواهد شد. امیدوارم هرکسی هم رئیس‌جمهور شد، موفق باشد اما از ستاد پزشکیان و جلیلی دعوت می‌کنم فارغ از اینکه کمپین چه می‌شود، جداگانه تیمی را برای اداره کردن و تعیین اولویت‌های رئیس‌جمهور در 8 صبح شنبه انتخاب کنند و آنها بنویسند می‌خواهند چه کنند، چون با این حرف‌هایی که الان زده می‌شود و با این آشوب نظری که در کلمات این عزیزان وجود دارد، نمی‌شود کشور اداره کرد.»
FATF نباید تبدیل به یک کمپین خیابانی می‌شد
شاکری در مورد باز شدن پای FATFبه مناظرات انتخاباتی و اظهارات برخی نامزدها به این موضوع اشاره کرد که پیچیدگی این پرونده بیش از این است که در گفت‌وگوی تلویزیونی مطرح شود و توضیح داد: «جملاتی که پورمحمدی و پزشکیان در مورد FATFمطرح می‌کنند، جملات غیرمسئولانه و غیرکارشناسی است؛ اولا بحث اف‌ای‌تی‌اف نباید موضوع گفت‌وگوی تلویزیونی قرار بگیرد. نه به این خاطر که گفت‌وگو کردن عمومی در مورد آن اشکالی دارد، بلکه به این خاطر که موضوع پیچیده‌ای است که با چند جمله سیاستمداری که اطلاعی از این پرونده ندارد، نمی‌توان در مورد آن حرف زد، مثلا جمله پورمحمدی خطاب به جلیلی که اگر شما سرکار بودید ما با اف‌ای‌تی‌اف موافقت می‌کردیم، اصلا ربطی به دو کنوانسیون ندارد، مربوط به نگرانی‌هایی است که در مورد ترکیب شورای مبارزه با پولشویی و رفتار FIU در سال 95 ایجاد شده بود و بابت آن موضوع می‌خواستند ترکیب شورای عالی مبارزه با پولشویی را تغییر دهند. اشکالی هم ندارد، انجام شده و کسی هم جلوی ‌آن را نگرفته است یا موضوع پیوستن به دو کنوانسیون به وقتی که تغییری در پرونده و شرایط ما در حوزه اف‌ای‌تی‌اف ایجاد نمی‌کند و آمریکایی‌ها می‌توانند همانطور که در RCG، جلوی تغییر وضعیت ایرلند را گرفتند، جلوی وضعیت ما را هم بگیرند. با وجود این الحاق ما به دو کنوانسیون اصلا جای صحبت در مورد آن در تلویزیون نبود. جای تبدیلش به یک کمپین خیابانی نیست. بله جایی در مورد بحث می‌کنیم. تقریبا همه‌چیز واضح است و باید FATF را به‌عنوان بخشی از زیرمجموعه مذاکرات‌مان با آمریکا در نظر بگیرید، تضمین بگیرید که آمریکایی‌ها در RCG و پلنری آمریکایی‌ها برای شما ایجاد مزاحمت نکنند. شما هم ما به ازای این بپذیرید که به کنوانسیون الحاق کنید و بعد از خروج اسم ایران از بیانیه FATF، اسنادی را نزد امین اسناد تودیع کنید. این یک راه‌حل معقول است ولی وقتی کل حرف شما این باشد که اگر نخواهیم با آمریکایی‌ها صحبت کنیم، درنهایت در قفس می‌مانیم و در موضوع اف‌ای‌تی‌اف هم هیچ‌زمان طرف مقابل حاضر نیست به شما سوژه امتیازی بدهد یا اگر تنها حرف‌مان این باشد که ما اف‌ای‌تی‌اف را اجرا کردیم، مطالبه‌گریم. بله، ما هم با مطالبه‌گری‌ موافقیم اما از این راه‌حل بیرون نمی‌آید. لذا مناظره دوشنبه نگران‌کننده بود، هم سطح آن پایین بود و هم برای آینده ایران نگران‌کننده بود. بالاخره یکی از این دونفر رئیس‌جمهور می‌شود اما چیزی که مهم است، این است که بعد از ساعت 8 صبح شنبه با این حرف‌هایی که آقایان می‌زنند نمی‌توان زندگی کرد.»
در سال اول دولت چهاردهم اصلا نمی‌توان مذاکره کرد
شاکری درباره برخی اظهارات نامزدها که پالس ضعف به آمریکایی‌ها می‌دهد، آن هم در شرایطی که احتمال ریاست‌جمهوری ترامپ بالاست، توضیح داد: «اصلا مربوط به این نیست که ترامپ یا بایدن رئیس‌جمهور شود. به‌هرحال ما در سال دهم برجام هستیم و در سال دهم مکانیسم ماشه که آمریکایی‌ها به درست یا غلط آن را به‌عنوان دارایی راهبردی تصور می‌کنند، منقضی خواهد شد، پس آمریکایی‌ها قطعا مستقیم یا غیرمستقیم (از طریق انگلیسی‌ها) از این ابزار استفاده می‌کنند برای اینکه از ایران امتیاز بگیرند. پس اصلا سال اول سال مذاکره نیست اما از سال دوم و بعد از گذشتن از سال دهم برجام حتما میز مذاکره‌ای وجود خواهد داشت، به این خاطر که مفهوم برجام بعد از سال دهم تغییر پیدا می‌کند و یکی از اصلی‌ترین عوامل آن منقضی خواهد شد. حتما میز مذاکره‌ای وجود خواهد داشت، پس رئیس‌جمهور کسی است که هم در مورد فضای عدم توافق یک سال اول برنامه داشته باشد که پزشکیان مطلقا در این موضوع برنامه‌ای ندارند و نه از کلمات ایشان نه طیب‌نیا، نه عبدالعالی‌زاده ذره‌ای احساس نمی‌کنید که برای سال اول برنامه‌ای وجود دارد. در سال دوم به بعد هم جلیلی هیچ برنامه‌ای برای فضای عدم توافق ندارد. این موضوعات اصلا پیچیده نیست، مربوط به عقل متعارف است و می‌گوییم رئیس‌جمهور باید برای فضای توافق و عدم‌توافق برنامه داشته باشد و نیاز به داشتن هوش بالا نیست اما در همین بدیهیات و با نگاه به مناظره دوشنبه‌شب احساس نمی‌کنید که دست‌فرمانی برای آن وجود داشته باشد. درحالی‌که این دست‌فرمان می‌تواند وجود داشته باشد و می‌توانید در سال اول از طریق معاملات امنیتی، اقتصادی صریح یک کمربند ایمنی برای کشور بسازید و طی سال‌های بعدی از طریق تمرکز برانتفاع، معامله متفاوتی به لحاظ روح نسبت به برجام انجام دهید، بدون اینکه نیازمند باشید که چهارچوب برجام را به‌هم بزنید. اینها که ممکن است، اما نه از جنس این ایده‌ها، بلکه اساسا هیچ ایده ایجابی دیگری از آقایان نمی‌شنوید. واضح است به ذات اقدس الهی اتکا داریم و می‌دانیم همانطور که در سال‌های گذشته با معجزات متعدد به ما کمک کرده، بازهم به ما کمک خواهد کرد اما دلیلی ندارد در سطح اجرا آنقدر از فضا دور باشیم.»