بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - ارمنستان به‌عنوان کشوری کوچک، اما استراتژیک در قفقاز جنوبی، همواره در تقاطع قدرت‌های بزرگ قرار داشته است. با توجه به تحولات اخیر در منطقه، ارمنستان به دنبال گسترش همکاری‌های خود با غرب و اتحادیه اروپا است.
تصویب توافقنامه همکاری نظامی با اتحادیه اروپا، در چنین فضایی، نه‌تنها حرکتی به‌سوی تقویت امنیت ملی است، بلکه می‌تواند به‌عنوان گامی اولیه در مسیر رویای دیرینه این کشور برای پیوستن به اتحادیه اروپا تلقی شود.
این یادداشت به بررسی این توافقنامه و پیامد‌های آن از منظر اهداف بلندمدت ارمنستان، از جمله همگرایی با اروپا پرداخته است.
پیشینه روابط ارمنستان و اتحادیه اروپا روابط ارمنستان با اتحادیه اروپا در دو دهه اخیر به‌طور پیوسته تقویت شده است. برنامه "مشارکت شرقی" و توافقنامه جامع و تقویت‌شده همکاری (CEPA) بین ارمنستان و اتحادیه اروپا، بستر‌هایی برای توسعه روابط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فراهم کرده است.
در حالیکه ارمنستان از امضای توافقنامه تجارت آزاد با اتحادیه اروپا به دلیل عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا خودداری کرد، این کشور همچنان به‌دنبال تقویت همگرایی با اروپا در سایر حوزه‌هاست. تصویب توافقنامه همکاری نظامی، می‌تواند نشان‌دهنده تغییر رویکرد ایروان در جهت کاهش وابستگی به روسیه و حرکت به‌سوی غرب باشد.
اهداف ارمنستان از توافقنامه نظامی با اتحادیه اروپا ارمنستان، پس از تبعات شکست در جنگ دوم قره‌باغ به‌دنبال تقویت توان دفاعی خود از طریق همکاری با شرکای جدید است. از نگاه ارمنستان، غرب و اتحادیه اروپا، به عنوان بازیگری دارای ظرفیت‌های مالی و فنی، می‌توانند نقش موثری در این زمینه ایفا کنند.
این توافقنامه می‌تواند نشانه‌ای از تمایل ارمنستان برای نزدیکی بیشتر به اتحادیه اروپا و تحقق رویای عضویت در آن باشد. همکاری نظامی با اتحادیه اروپا، به ارمنستان کمک می‌کند تا از وابستگی سنتی به روسیه کاسته و روابط متوازن‌تری را با سایر قدرت‌های جهانی ایجاد کند، اما این نکته نیز باید در نظر گرفته شود که روسیه با وجود انتقاد از ارمنستان، برای اعمال فشار بر این کشور عجله‌ای ندارد.
به نظر می‌رسد که مسکو امیدوار است و بر این عقیده است که سود مالی قابل‌توجهی که ارمنستان از عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و دور زدن تحریم‌های روسیه به دست می‌آورد، به این کشور اجازه نمی‌دهد به طور کامل از روسیه جدا شود.
رویای پیوستن به اتحادیه اروپا: چالش یا فرصت؟ ارمنستان، به‌عنوان کشوری با سابقه فرهنگی و تاریخی مشترک با اروپا، همواره رویای عضویت در اتحادیه اروپا را در سر داشته است. این رویای استراتژیک، اگرچه با موانع متعددی همراه است، اما تصویب توافقنامه همکاری نظامی می‌تواند گامی در جهت تقویت این هدف باشد.
ارمنستان برای همگرایی کامل با اتحادیه اروپا نیاز به اصلاحات گسترده اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دارد. عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، که تحت رهبری روسیه است، یکی از موانع اصلی این مسیر است.
از طرفی پیوستن ارمنستان به اتحادیه اروپا، با مخالفت‌هایی از سوی روسیه و حتی برخی از کشور‌های همسایه مانند جمهوری آذربایجان مواجه خواهد شد. این مخالفت به دلیل به خطر افتادن امنیت قفقاز جنوبی از نگاه روسیه و آذربایجان و باز شدن پای اروپا و غرب در حوزه‌ای است که روسیه خود را مدعی آن دانسته و با هر اقدامی که باعث به خطر افتادن منافع روسیه در این منطقه گردد مقابله خواهد کرد.
اتحادیه اروپا نیز باید در صورت پذیرش ارمنستان آمادگی حمایت از این کشور را در مواجهه با این چالش‌ها داشته باشد. افزایش سرمایه‌گذاری‌های اروپایی در ارمنستان و ارائه کمک‌های فنی و مالی می‌تواند نقش مهمی در این فرآیند ایفا کند.
پیامد‌های توافقنامه نظامی برای نظم منطقه‌ای
همکاری نظامی ارمنستان با اتحادیه اروپا می‌تواند نظم منطقه‌ای قفقاز جنوبی را تغییر دهد و رقابت میان قدرت‌های بزرگ مانند روسیه، ترکیه و اروپا را تشدید کند.
ارمنستان تنها کشور در فضای پساشوروی نیست که غرب و اروپا با آن توافقنامه مشارکت راهبردی امضا کرده است. آمریکا در سال 2009 توافقنامه مشابهی را با گرجستان امضا کرد، اما در سال 2024 و به دلیل توقف مذاکرات برای عضویت گرجستان در اتحادیه اروپا، اجرای آن را متوقف کرد.
این موضوع نشان می‌دهد که ارمنستان نیز باید برای اجرای دستورات واشنگتن و بروکسل آماده باشد و مشخص است که این چشم‌انداز کاملاً مورد پسند دولت ارمنستان و باعث نارضایتی جدی روسیه است.
مسکو احتمالاً این توافقنامه را به‌عنوان تضعیف نفوذ خود در منطقه تلقی کرده و واکنش‌های سیاسی یا اقتصادی نشان خواهد داد. این توافقنامه به اتحادیه اروپا امکان می‌دهد تا نقش مؤثرتری در حل‌وفصل مناقشه قره‌باغ و تأمین امنیت منطقه‌ای ایفا کند.
به طور کلی تصویب توافقنامه همکاری نظامی با اتحادیه اروپا، نقطه عطفی در سیاست خارجی ارمنستان محسوب می‌شود. این توافق نه‌تنها فرصتی برای تقویت امنیت ملی این کشور است، بلکه می‌تواند گامی در جهت تحقق رویای دیرینه ارمنستان برای همگرایی با اتحادیه اروپا باشد. با این حال، موفقیت این استراتژی به مدیریت دقیق روابط با روسیه، انجام اصلاحات داخلی و بهره‌برداری از حمایت‌های اروپا بستگی دارد؛ موضوعی که چشم انداز این راهبرد را مبهم می‌کند.
منبع: تسنیم