بزرگنمايي:
ایرانیان جهان - جولانی در خانوادهای سکولار و سنی که بر تحصیل و مشارکت سیاسی تأکید داشتند و اصالتاً اهل منطقه فیق در جولان سوریه بودند، متولد شده است.
هشتم دسامبر 2024، جریانهای تروریستی در سوریه به سرکردگی هیئت تحریرالشام و با ریاست مجمد جولانی، پس از لشکرکشی 12 روزه دمشق را تصرف کردند. در آن شام و روز بشار اسد، رئیس جمهور سابق سوریه، با سقوط دمشق از کنار رفته و احمد الشرع که اینبار با نام مستعار ابومحمد الجولانی و ظاهری متفاوت ظاهر شده بود، حاکم جدید سوریه شد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
الشرع با چهره و ظاهر جدید خودش تلاش میکرد تاچهره سابق خود را تغییر دهد. جولانی از جوانی به فعالیت جهادی در صفوفالقاعده و دولت اسلامی در عراق(داعش) روی آورد و در نهایت به یکی از رهبران برجسته در میان تروریستهاتبدیل شد.
از نگاه کارشناسان، این تحولات در مواضعش در رابطه با مفهوم جهاد، قطع همکاریاش با القاعده و داعش و تغییر در لباس و چهرهاش مشهود است ، دوگانگی در مواضع جولانی و تغییرات رفتاریاش در سالهای متمادی، با هدف تضمین بقای سازمانش بود، اما نشان دهنده انعطافپذیری ایدئولوژیک و عملگرایی سیاسی وی هم بوده است.
او احتمالاً به معرفی خود به عنوان چهرهای عملگرا (پراگماتیست) ادامه خواهد داد تا حمایت بین المللی را برای حکومت نوظهورش جلب کند، با وجود این باید دید آیا مواضع ایدئولوژیکش به عنوان سرکرده سلفی جهادی، در نقش وی به عنوان رهبر سیاسی سوریه تجلی خواهد یافت یا خیر!
پس زمینه خانوادگی ابومحمد الجولانی «احمد الشرع» سابق
جولانی در خانوادهای سکولار و سنی که بر تحصیل و مشارکت سیاسی تأکید داشتند و اصالتاً اهل منطقه فیق در جولان سوریه بودند، متولد شد. یکی از برجستهترین اعضای خانواده، فاروق الشرع، پسر عموی پدر احمد بود که در دوره ریاست جمهوری حافظ و بشار اسد، از سال 1984 تا 2006، وزیر امور خارجه سوریه و بعداً به مدت هشت سال معاون بشار اسد بود.
پدر احمد الشرع، دردوره رشد تفکرات چپ سوسیالیستی و ناسیونالیسم عربی که با دوران جمال عبدالناصر، رئیس جمهور مصر و حزب بعث عراق، در دهه 1960 بر جهان عرب تسلط داشت وارد سیاست شد.
او با توجه به تفاسیر مارکسیستی بعثیهای سوریه، به حکومت بعث اعتراض کرد و در نهایت به زندان افتاد. او طی دوران حبس موفق شد تا به اردن فرار کند که البته در آنجا نیز دستگیر شد. در نهایت به عراق تبعید شد و در آنجا به تحصیل در رشته اقتصاد و علوم سیاسی پرداخت.
سال 1967 زمانی که پدر احمد در عراق مشغول تحصیل در رشته اقتصاد و علوم سیاسی بود، جنگ 6 روزه آغاز شد و بلندیهای جولان به تصرف رژیم صهیونیستی درآمد. به همین سبب خانواده پدربزرگ احمد، خانهشان را در جولان ترک کردند و پدر احمد نیز برای عضویت در فدائیان فلسطینی، به اردن نقل مهاجرت کرد. با این حال به زودی برای تکمیل تحصیلاتش به عراق بازگشت.
او در سال 1971 به سوریه بازگشت اما به دلیل مخالفت با اسد، دوباره به زندان افتاد، پس از آزادی در انتخابات پارلمان نامزد شد که توفیقات چندانی از این تصمیم خود به دست نیاورد. در نتیجه به عربستان سعودی نقل مکان کرد و 10 سال در وزارت نفت این کشور فعالیت کرد.
تولد احمد الشرع و سرآغاز یک ماجرا
احمد الشرع در سال 1982 در ریاض به دنیا آمد. هنگامی که هفت ساله بود، خانوادهاش به سوریه بازگشتند و در محله المزّه دمشق ساکن شدند.
پدر احمد در این شهر به عنوان مشاور وزیر نفت سوریه خدمت میکرد. پدر احمد الشرع بعداً به دنبال اختلافات حرفهای در وزارت نفت سوریه، سمت خود را ترک کرد و به تجارت املاک روی آورد. پدر و عموی احمد در دمشق فروشگاه مواد غذایی داشتند که معیشت خانواده او عمدتاً به درآمد آن فروشگاه وابسته بود.
مادر احمد هم به عنوان معلم جغرافیا در مدرسه راهنمایی دخترانه کار میکرد، احمد الشرع در دبیرستان محله مشغول به تحصیل شد در بین همکلاسیهای خود، با عناوینی نظیر دانشآموز کوشا، باهوش و خوشتیپ و البته کمی درونگرا و تا حدودی هم خجالتی، شهرت پیدا کرد. وی در همان ایام گاهی اوقات با کار در خواروبارفروشی به امرار معاش خانواده کمک میکرد.
تصویری کمتر دیده شده از نوجوانی احمد الشرع/ابومحمد الجولانی
مراحل رادیکالیزاسیون سلفی در جولانی
شناسایی افراد برای جذب به سازمانهای تروریستی و تکفیری معمولا مسیر پیچیدهای دارد، برخی بررسیها نشان میدهد که انتخاب برای سازمانهای تکفیری اغلب از میان مردان جوان که در خانوادههای سکولار تربیت پیدا کردهاند صورت گرفته است.
این انتخاب نیز جالب توجه است، انتخاب افراد جوان با این ویژگیها به این دلیل است که در این دوران این جوانان هیچ ارتباط قابلتوجهی با مذهب ندارند و فاقد مطالعات یا تربیت درست بوده و یک شهروند معمولی هستند که همگی نیز مشاغل عادی دارند.
همچنین این افراد اوقات فراغت خود را در محیطهای اجتماعی معمولی سپری میکنند و هیچ پیشینه مجرمانهای را هم در کارنامه خود ندارند. نکته قابل توجه آنکه اغلب این افراد مشکلات هویتی دارند، این روند معمولا با بحران شخصی آغاز میشود که فرد را به جستجوی مسیر و جهت جهانبینی و هویت جدید - از نظر اجتماعی، سیاسی و ایدئولوژیک - سوق میدهد.
تصویر/ واکنش طنز رسانه المدان به تحولات ظاهری جولانی
در مرحله بعدی این افرداد به دنبال شکلدهی و تحکیم مسیر ایدئولوژیک جدید از طرف کانالهای سرویسهای امنیتی جذب مجموعههایی میشوند که اغلب ایدئولوژی سلفی و سلفی - جهادی را ترویج میکنند.
مشخصه اصلی این مسیر، جدایی فزاینده از خانواده و محافل اجتماعی قدیمی فرد است که در نهایت به جدایی کامل منجر میشود، در پایان هم وارد مرحله جهاد میشوند و در اینجا فرد تصمیم میگیرد خود را وقف فعالیتهای مبارزاتی تکفیری کرده که بخش آخر آن اقدامات انتحاری است.
هویت جهادی - تکفیری جولانی از کجا شکل گرفت؟
جستجوی احمد الشرع برای یافتن هویت، با بحران شخصی عجیبی در سال آخر تحصیل در دبیرستان عمر بن عبدالعزیز آغاز شد، زمانی که او در دمشق عاشق دختری علوی شده و هر دو گروه از والدین با این رابطه مخالفت کردند و در نهایات منجر به جدایی و پایان این رابطه شد.
این شکست عشقی باعث شد تا او از خانواده خود دور شده و این موضوع در افت قابل توجه عملکرد تحصیلیاش بازتاب یافت.
البته دو رویداد منطقهای و بینالمللی هم به افراطگرایی او سرعت بخشید، انتفاضه دوم سال 2000 که احمد الشرع به دنبال راهی برای انجام وظیفه جهت کمک به دفاع از مردم زیرستم متجاوزان و اشغالگران بود. البته جولانی بعدها نسبت به مسئله فلسطین تغییر جهت داده و آن رامانند سایر تکفیریها مسئله اصلی خود نمیداند.
رویداد بعدی هم حادثه 11 سپتامبر 2001(حملات القاعده در آمریکا) بود، به گفته احمد الشرع همه کسانی که آن زمان در جهان عرب زندگی میکردند از این حمله خوشحال شده بودند. الشرع هم به تفکرات سلفی نزدیکتر شده بود و ایدئولوژی تکفیری - جهادی را پذیرفته بود. سپس شروع به شرکت در مجالس تکفیری در دمشق کرد و به گروههای مطالعات دینی سلفی پیوست. در آن روزها او ریش گذاشت و لباس سنتی افغانستانی بر تن کرد و سعی داشت از سبک زندگی و ظاهر اسامه بن لادن، رهبر القاعده تقلید کند.
برجهای دوقلو آمریکا پس از حادثه 11 سپتامبر 2001
بن لادن، رهبر القاعده فعالیت در عراق و آغازی جدید برای جولانی پس از حملات 11 سپتامبر 2001 جورج بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا، جنگی بینالمللی را اعلام کرده و نیروهای آمریکایی در اکتبر همان سال به افغانستان و سپس مارس 2003 به عراق حمله کردند، در آن روزها تحرکات گروههای تکفیری در سوریه نیز افزایش پیدا کرد.
الشرع حدود سه هفته قبل از شروع تجاوز آمریکاییها به عراق از مرز سوریه وارد آن کشور شد، وی ابتدا به سازمان جهادی سرایا المجاهدین که در موصل میجنگید، پیوست و در سال 2004 هم به عضویت القاعده عراق به سرکردگی ابومصعب الزرقاوی درآمد.
به گفته خود او، هرگز با الزرقاوی ملاقات نکرد و با برخی روشهای عملیاتی زرقاوی نیز مخالف بوده است اما به جهاد سلفیها وفادار مانده و همین موضوع باعث شد تا به سرعت در درون سازمان القاعده عراق پیشرفت کند.
طبق اطلاعات موجود جولانی فرماندهی یکی از هستههای سازمان را برعهده داشت و بخشی از حلقه درونی ساختار فرماندهی سلسله مراتبی آن بود.
در ایام پایانی سال 2004، الشرع به وسیله نیروهای آمریکایی دستگیر شد و تا پایان سال 2010 در کمپ بوکا در جنوب شرقی عراق بازداشت شد. در دوران بازداشت خود مقالهای 50 صفحهای نوشت و نحوه جهاد در سوریه را توضیح داد. وی از این بازداشت طولانی مدت برای برقراری ارتباط با رهبران جهاد در عراق که با وی دوران بازداشت خود را میگذراندند و پس از آزادی رهبران ارشد دولت اسلامی عراق، به شاخه جدید القاعده به سرکردگی ابوبکر البغدادی تبدیل شدند، استفاده کرد. در آن سالها الشرع نام مستعار ابومحمد الجولانی را برای نشان دادن منشأ خانوادهاش از جولان برگزید!
الشرع پس از آزادی با ابومسلم ترکمانی تماس گرفت. ترکمانی در دوران بازداشت عراق با جولانی آشنا شده بود و پس از آزادی به عنوان امیر استان نینوا در دولت اسلامی عراق منصوب شده بود. جولانی در تماس با ترکمانی، به دنبال توصیه او، نامهای برای البغدادی ارسال کرد که در آن چشمانداز خود برای سوریه را شرح داد و مقالهای را که در زندان نوشته بود را درج کرد. همزمان با موج اعتراضات و انقلابهایی که اواخر سال 2010 در جهان عرب به راه افتاد، از جمله فتنه مارس 2011 علیه دولت بشار اسد در سوریه، البغدادی ایده الشرع را پذیرفت.
بیشتر بخوانید: داعش هویت واقعی ابومحمد جولانی را افشا کرد+عکس
البغدادی و الشرع حتی شخصاً هم با هم ملاقات و گفتگو داشتند ولی با این اوصاف اعتراف کرده است که تحت تأثیر شخصیت یا تواناییهای البغدادی قرار نگرفته است. به گفته او، گرچه وی با دیدگاهها و روشهای البغدادی مخالف بود، اما فهمید برای پیشبرد آرزوهایش در زمینه سوریه و حفظ منابع مالی و نیروی انسانی، باید با دولت اسلامی که قویترین گروه جهادی بود، همکاری کند.
شکلگیری جبهه النصره
آگوست 2011 جولانی با 60 هزار دلاری که در اختیار داشت به همراه 6 نیروی آموزشدیده نظامی دیگر از دولت اسلامی که اغلبشان سوری بودند، از مرز عراق به سوریه عبور و شروع به سازماندهی شبکه جدید جهادی و جذب عوامل محلی کرد. این شبکه که راهبردش حمله به نیروهای دولت اسد در نقاط مختلف بود، با عنوان «جبهه النصره لأهل الشام» (جبهه حمایت از مردم شام یا به اختصار جبهه النصره) فعالیت میکرد.
نخستین عملیات جبهه النصره در اواخر دسامبر 2011 - زمانی که دو بمبگذار انتحاری خود را در مراکز اطلاعاتی سوریه در حومه دمشق منفجر کردند، انجام شد. یک ماه بعد، این سازمان علناً تأسیس خود را به عنوان نیروی سلفی جهادی، اعلام و علیه اسد اعلان جنگ کرد، الشرع بعدها اعتراف کرد اگر به هواپیما یا توپخانه دسترسی داشت باز هم از بمبگذاران انتحاری استفاده میکرد.
مطابق با راهبرد الشرع برای ایجاد دولت اسلامی بر مبنای تکفیری در سوریه، کمیتههایی در هر منطقهای که از کنترل دولت اسد آزاد شده بود، تعیین شد. کمیتهها مسئولیت اداره مدنی منطقه را به وسیله بخشهای فرعی، مانند امنیت امور حقوقی و خدمات ملکی برای رفع نیازهای اساسی مردم برعهده داشتند.
الشرع تضمین کرد کمیتههای شریعت شامل نمایندگانی از دیگر گروههای جنگی و نه فقط جبهه النصره میشود. الشرع در نخستین مصاحبه رسانهای خود که با چهره پنهان با الجزیره انجام شد، گفت جبهه النصره نمیخواهد تنها حاکم سوریه باشد.
جولانی گفته بود که اگر این گروه کنترل دمشق را به دست بگیرد، علمای دینی شام(بخش تکفیری) برای تدوین طرحی برای اداره کشور با روحیه اسلامی و بر مبنای قوانین شریعت، تشکیل جلسه خواهند داد.
احمد الشرع/ ابومحمد الجولانی پشت به دوربین در نخستین مصاحبه با الجزیره
مدتی بعد این سازمان کنترل مناطق وسیعی را به دست گرفت و خسارات قابل توجهی به نیروهای دولت سوریه وارد کرد. همچنین با سازمانهای محلی ائتلاف کرد و عوامل متعددی را هم به خدمت گرفت. این کمیته بر فعالیتهای نظامی اصرار داشت و از تاکتیکهای نظامی وحشیانه و تروریستی که مشخصه دولت اسلامی(داعش) در عراق بود استفاده میکرد.
جبهه النصره با کمکهای مالی، غارت کارخانهها و گرفتن باج برای گروگانها، ثروت جمع آوری کرد؛ البته در آن زمان جبهه النصره همچنان به دولت اسلامی در عراق وابسته بود و بخشی از باجگیریهای خود را به آنها منتقل می کرد اما فعالیتهای روزافزون الشرع و سازمانش سوریه از چشم ابوبکر البغدادی دور نمانده و آن را تهدیدی برای خود ارزیابی کرد.
آوریل 2013، البغدادی یکجانبه و بدون مشورت با دیگران تشکیل سازمان تروریستی مشترک به نام دولت اسلامی عراق و شام (داعش) را اعلام کرد، الشرع که حرکت البغدادی را ضربهای به اهداف و علایقش به تقویت روابط با گروههای شورشی سوری میدانست، روز بعد با القاعده و سرکردهاش، ایمن الظواهری اعلام بیعت کرد.
ماه مه 2013 پس از گفتگوهای ناموفق ناموفق میان الظواهری و بغدادی، جدایی میان دو جناح سوریه و عراق رسمی شد. تصمیم الظواهری خشم البغدادی را برانگیخت!
این مسئله باعث شد تا در ژوئن 2014 البغدادی سرکردگیاش را به عنوان خلیفه در شام و عراق اعلام کرده و شکافی بیسابقه در عرصه سلفی جهادی میان داعش و القاعده ایجاد کرد. در نتیجه درگیریهای خشونتآمیزی در سوریه میان حامیان داعش و دیگر سازمانهای شورشی از جمله جبهه النصره در گرفت.
با وجود وابستگی مستمر فکری جبهه النصره به القاعده، جولانی میان سلفی جهادیسم و ناسیونالیسم سوری تفاوت قائل شده و میان این دو خط بازی میکرد.
با بهبود ارتش سوریه و حمایتی که دولت سوریه از ایران، حزب الله و روسیه برای مقابله با شورشیان دریافت کرد، الشرع به بهای تضعیف روابط با القاعده، بر صحنه سوریه متمرکز شد و به تدریج جنبه سلفی - جهادی این سازمان را پنهان کرد. وی عوامل سوری را استخدام کرد، و همکاری عملیاتی و لجستیکی را با سازمانهای محلی و برخی همکاریها را با ایدئولوژیهای سکولار، مانند ارتش آزاد سوریه افزایش داد و عملیاتها را علیه دولت اسد و داعش متمرکز کرد.
در همین حال، حملات هوایی آمریکا به جبهه النصره که به عنوان سازمان تروریستی معرفی شده بود، باعث شد الشرع از نمادهای مرتبط با القاعده و سلفی جهادی فاصله بگیرد. ایالات متحده هم 10 میلیون دلار جایزه برای سر الشرع تعیین کرد!
جایزه 10 میلیون دلاری آمریکا برای سر جولانی
احمد الشرع در مصاحبهای با الجزیره در ماه مه 2015، ایدئولوژی بهروز خود را با تأکید بیشتر بر ناسیونالیسم سوری، نسبت به جهاد جهانی ارائه کرد و گفت:
این سازمان فقط در داخل سوریه و علیه حزب الله که از اسد حمایت میکند، میجنگد و از حملات علیه ایالات متحده و غرب، از خاک سوریه جلوگیری میشود؛ جبههالنصره تنها با کسانی که با آن جنگیدند، مبارزه میکند و اگر علویها از اسد جدا شوند و سلاحهای خود را زمین بگذارند، از حمایت ما برخوردار خواهند شد. آنها با مسیحیان در جنگ نیستند و مسلمانان سکولار را کافر نمیداند. البته جولانی در مصاحبه دیگری با تلویزیون اورینت در سال 2015، اعلام کرده بود کردها، مسلمان و بخشی از سوریه هستند.
بیشتر بخوانید: آیا کردهای تکفیری به خانه برمیگردند؟ / همه آنچه باید درباره کادر ایرانی تحریرالشام بدانید! + عکس در همان زمان، الشرع به ترویج پیامهایی با روحیه سلفی جهادی ادامه داد و گفت اخوان المسلمین در رویکرد خود اشتباه کرده و درنهایت به مبارزه مسلحانه و جهاد متوسل خواهد شد. وی محمد مرسی، یکی از اعضای اخوان المسلمین را که پس از سقوط رژیم مبارک (2011) در انتخابات مصر پیروز شد، مثال زد و مدعی شد، مرسی سیاستهای مغایر با اسلام، مانند تأسیس پارلمان و به رسمیت شناختن توافقنامه کمپ دیوید را دنبال کرد و در نهایت به وسیله ارتش مصر سرنگون شد، الشرع گفت او و پیروانش به جهاد و مبارزه با هر دشمنی که به آنها حمله کند، ادامه خواهند داد.
جدایی از القاعده و آغاز فصلی جدید در همکاری بین سرویسی
احیای ارتش سوریه با حمایت ایران و روسیه، الشرع را مجبور کرد میان سلفیِ جهادیسم سازمان خود و ناسیونالیسم سوری تفکیک قائل شود؛ در واکنش به کمکهای صئرت گرفته به اسد و نیز درک فزایندهای مبنی بر اینکه مانع اصلی همکاری ابهام در روابط جبهه النصره با القاعده است، تلاشهایی برای متحد کردن گروههای شورشی سوری شکل گرفت، در این مرحله سازمان سیا در رشد فکری جولانی بسیار موثر بوده است.
در نتیجه، آمریکاییها این پیشنهاد را به الشرع دادند که به طور کامل روابطش را با القاعده قطع کند. این اقدام با تأیید الظواهری برای جدا شدن از القاعده و اجازه دادن به جبهه النصره، برای تمرکز بر کارزار در سوریه و ادغام با سازمانهای اسلامی محلی صورت گرفت.
پس از این تحولات جولانی برای نخستین بار علنی ظاهر شد و جدایی خود از القاعده و تأسیس «جبهه فتح الشام» را اعلام کرد؛ وی تأکید کرد سازمان جدید تمامی نیروهای رزمنده تکفیری و سکولار در سوریه را برای سرنگونی اسد و دفاع از جهاد متحد میکند.
الشرع علاوه بر تلاش برای تقویت روابط با سازمانهای محلی، قصد داشت به ایالات متحده و کشورهای غربی اطمینان دهد تمرکزش فقط بر مبارزه در داخل سوریه و نه ترویج تروریسم در خارج است. با وجود تأیید ظاهری این اقدام از سوی الظواهری، برخی وفاداران به القاعده جبهه فتحالشام را در اعتراض به جدایی از سازمان مادر ترک کردند. علاوه بر این گروههای شورشی سوری به سرکردگی احرار الشام، نسبت به تلاشهای الشرع برای اتحاد تردید داشتند که این موضوع به درگیریهای خشونت بار منجر شد.
ایمن الظواهری(سمت راست) و بن لادن، رهبر القاعده
الشرع تشکیل سازمان جدید به نام هیئت تحریر الشام را که ادغام جبهه فتح الشام با چهار گروه شورشی برجسته دیگر «جنبش نورالدین زنکی» ، «لواء الحق»، «جبهه انصارالدین» و «جیش السنه» بود، اعلام کرد ایجاد سازمان جدید، به ویژه نزدیک شدن فزاینده الشرع به ترکیه سکولار، نشانگر گسست قطعی میان الشرع و القاعده بود.
پس از تلاشهای ناموفق در آشتی، از جمله دخالت علمای اسلام الظواهری، رسماً اعلام کرد سازمان سوریه به طور کامل روابط خود را با القاعده قطع کرده است، در نتیجه، برخی حامیان تندروی جهادی سازمان جدید واحد را ترک کردند و حرّاس الدین را تشکیل دادند که به شاخه القاعده در سوریه تبدیل شد.
الشرع با وجود امکان پیگیری برنامه سوری - ناسیونالیستی به استفاده از لفاظیهای جهادی نیز توجه داشت در ویدئویی که یکی از رسانههای وابسته به هیئت تحریر الشام منتشر کرد، وی ژانویه 2018 پیروانش را برانگیخت و گفت: حملات به پایگاه حمیمیم روسیه جنوب شرقی لاذقیه در سوریه، به عنوان بخشی از مبارزه جهادی علیه کفار اعلام کرد.
عملیات برنامهریزی احمد الشرع در اتاق فرماندهی عملیات/2017
هیئت تحریر الشام، به سرکردگی احمد الشرع، به سازمان مسلط در منطقه تحت حمایت ترکیه که به عنوان بخشی از تلاشها برای پایان دادن به جنگ داخلی در منطقه ادلب، در شمال غرب سوریه ایجاد شده است، تبدیل شد. این سازمان زیر ساخت اداری غیرنظامی را در نظارت دولت نجات سوریه ایجاد و اسناد هویتی صادر کرد. الشرع به اقلیتهای کرد دروزی و مسیحی ساکن در مناطق تحت کنترل این سازمان اطمینان داد بخش مهم و جدایی ناپذیر دولت سوریه هستند و متعهد شد از حقوقشان محافظت کند و در برخی موارد اموالی را که پیشتر از آنها گرفته شده بود بازگرداند. با وجود این سازمان به نقض حقوق بشر و حقوق مدنی متهم شد؛ دوگانگی رویکرد الشرع در ادلب ادامه یافت و بعدها گفت جامعه باید بر مبنای شریعت اداره شود و دموکراسی در دکترینش جایی ندارد.
اما روند تحولات در الرشع سریع تری چیزی بود که همه تصور میکردند او در فرمانی جدید اعلام کرد که زنان حقوق دارند و دو سوم دانشجویان دانشگاههای مناطق آزاد شده ادلب را زنان تشکیل میدهند، در آن دوره الرشع هیچ کدام از قوانین شرعی سلفی را در ادلب اجرا نکرد. همچنین به مردان و زنان اجازه داد در مراکز خرید و رستورانها با هم مختلط باشند؛ اما در مدارس تفکیک جنسیتی اعمال میشد. با گذشت زمان استفاده از تنبیههای بدنی مانند شلاق و سنگسار را برخلاف قوانینی که به وسیله عوامل سلفی جهادی استفاده میشد، اصلاح کرد.
در این میان، الشرع با تغییر در لباس تصویر معتدلتری از خود برای ساکنان محلی و عرصه بینالمللی به ویژه ایالات متحده و غرب ارائه کرد. در نخستین مصاحبهاش با رسانههای غربی توضیح داد تصمیم آمریکا برای معرفی وی به عنوان تروریست، نادرست و ناعادلانه است.
الشرع تأکید کرد ارتباط سازمانش با القاعده پایان یافته است و با وجود ریشههای ایدئولوژیکیاش در سلفی - جهادی، از تأسیس خلافت اسلامی حمایت نمیکند. وی گفت ارتباطش با سازمانهای جهاد جهانی در چارچوب وسیعتری از رویدادهای 30 سال گذشته بوده است که در آن منطقه تحت تسلط حاکمان تمامیتخواه، مشت آهنین بود.
سمت راست، الشرع همراه با عواملش در ادلب؛ سمت چپ، الشرع در افتتاحیه جاده بین حلب و باب الحوا
روابط الشرع در ادلب با ترکیه و سرویسهای خارجی چون سازمان سیا و موساد باعث شد موقعیتش مستحکم شده و زمینهساز همکاریهای منجر به عملیات جدیدی شد. این عملیات 27 نوامبر 2024 آغاز شد و با تصرف دمشق و سرنگونی دولت اسد در هشتم دسامبر 2024 پایان یافت. الشرع مدل حکومتی مورد استفاده در ادلب را در تمامی مناطق تحت کنترل مسلحین در سوریه اجرا کرد. انتظار میرود دست کم تا مارس 2025 دولت موقت او ادامه پیدا کند. علاوه بر این کمیتههایی برای رسیدگی به مسائل مدنی در استانهای مختلف از جمله حذف زباله، تأمین برق، آب و نان، تثبیت فضای عمومی پس از هرج و مرج، جمعآوری سلاح و تضمین ارائه خدمات عمومی، ایجاد شد.
سقوط دمشق/ 2023
الشرع به عنوان حاکم جدید سوریه به ارائه مواضع پراگماتیستی در داخل و همچنین در سطح بینالمللی ادامه داده و حتی نام مستعار ابومحمد الجولانی را نیز کنار گذاشت. وی با اقلیتهای کرد دروزی و مسیحی تماس گرفت و تأکید کرد بخش مهم و جداییناپذیر سوریه هستند و حاکمیت متعهد به حفاظت از حقوق آنهاست.
وی در برخی موارد دستور بازگرداندن اموالی که پیش تر از آنها گرفته شده بود، صادر کرد و خواستار تصویب قوانینی به وسیله مردم از سوی نهادهایی مانند شورای مشورتی و مجلس شورا شد. وی تاکید کرد حکومت باید زیر چتر شریعت اسلامی وجود داشته باشد اما نه بر اساس استانداردهای داعش بلکه با استانداردهای عربستان سعودی!
الشرع از زمان به قدرت رسیدن، میزبان جلساتی با هیئتهای خارجی عمدتاً از جهان عرب، بلکه از ایالات متحده، ترکیه و اوکراین بوده است و تمایل خود را برای آغاز دوره جدیدی در سوریه که همه فرقهها و اقلیتها را در خود جای دهد و کشور را از درگیریهای نظامی دور کند، ابراز کرده است. وی برای تثبیت موقعیت جدیدش لباس نظامی را که در عملیات بازدارندگی متجاوز به تن داشت، با کت و شلوارهای متناسب جایگزین کرد. باربارا لیف، دستیار وزیر امور خارجه آمریکا، پس از ملاقات با الشرع، درباره اوصاف جدید او گفت: تحت تأثیر عملگراییاش(پراگماتیسم) قرار گرفته است!
محمد الجولانی، حاکم دمشق در کنار وزیر خارجه ترکیه
جالب اینکه الشرع به ندت به مسئله رژیم صهیونیستی نیز پرداخته در سالهای فعالیتش در سازمانهای جهادی، به ندرت به طور مستقیم درباره این موضوع سخن گفته است، وی در سخنرانی ژوئیه 2014 به حامیانش گفت هیچ چیزی ما را از یهودیان جدا نمیکند؛ جز حصار چند متری در زمینی وسیع و اگر میخواستیم به آنها حمله کنیم این کار را میکردیم، پس از پایان تحولات سوریه و با توجه به فعالیت ارتش اسرائیل در منطقه غیرنظامی بلندیهای جولان و حملات هوایی اسرائیل به تأسیسات امنیتی در سوریه، الشرع تأکید کرد پس از سرنگونی دولت اسد، اسرائیل هیچ بهانهای برای حمله به خاک سوریه ندارد اما تمایلی به جنگ هم ندارد.
حضور نیروهای ارتش رژیم صهیونیستی در بلندیهای جولان
نگاه احمد الشرع چیست؟
احمد الشرع نه تنها رئیس نظامی و سیاسی، بلکه به عنوان «شیخ یا شیخ فاتح» که نشان دهنده مرجعیت دینی است نیز شناخته میشود. با وجود این، تا آنجا که مشخص است تحصیلات رسمی دینی ندارد و دانش دینی خود را با مطالعات شخصیاش به دست آورده است.
ایجاد خلافت تکفیری یکی دیگر از اهداف پیشذهن جولانی بوده است، الشرع معتقد است راه واقعی خلافت با ایجاد دولت اسلامی الگو در سرزمین سوریه بزرگ (بلاد الشام)، آغاز میشود. الشرع همچنین شیعیان به ویژه ایرانیها را دشمن خود خوانده و آرزوی تسلط به آن را یک امر تاریخی در میان تکفیریها میداند.
الجولانی قائل به ضدیت با شیعیان است و شیعیان را مهمترین دشمنان خود میداند اعتقاد به رافضی بودن شیعیان بر پایه همین مساله است. الجولانی اعتقاد کاملی به تشکیل خلافت اسلامی برپایه ملی دارد. یعنی ابتدا این خلافت باید در سوریه تشکیل شود و سپس تلاش برای گسترش آن در نظر گرفته شود. البته تشکیل خلافت اسلامی برای الجولانی میسر نیست و این امر به دلیل مخالفت ها و عدم اجازه به الجولانی برای محقق ساختن چنین مسالهای است.
در رابطه با مسیحیان نیز جولانی تأکید میکند با کسانی که با او نمی جنگند، اختلاف و درگیری ندارد؛ وی میگوید مسیحیان توانمند باید جزیه (مالیات سرانه) را که بر اقلیتهای توحیدی، یعنی یهودیان و مسیحیان در کشورهای اسلامی تحمیل شده است بپردازند.
حاکم جدید سوریه، رویکرد اخوان المسلمین را هم ناقص میداند؛ زیرا آنها با غرب متحد شدند و با جنبشهای جهادی مبارزه کردند و به وسیله انتخابات و پارلمان به دنبال قدرت بودند؛ این موضوع تنها به شکست آنها منجر شد. وی آنها را ترغیب میکند از شکستهای خود درس بگیرند و به ریشههای ایمانیشان که نمونهاش در نوشتههای سید قطب است، بازگردند و راه جهاد را در پیش بگیرید.
در یک جمع بندی کلی بعد از تحولات اخیر در سوریه و اقدامات تحریر الشام به سرکردگی الجولانی، اکنون مباحث زیادی پیرامون این فرد منتشر شده است. الجولانی فردی است که با رویکردهای سلفی گرایانه رشد کرده و در مقاطعی نیز عضو داعش بوده است که در نهایت جبهه النصره را ایجاد کرد، وی تفکرات افراطی دارد و این تفکرات برپایه جنگ با مسلمانان است.