بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
اوکراین و اروپا تنها بازیگرانی نیستند که با پیامدهای تغییر ناگهانی در سیاست خارجی آمریکا مواجه شده‌اند. در پکن نیز، این تحولات سریع و غیرمنتظره سؤالاتی را درباره‌ی تأثیر روند صلح موردنظر آمریکا بر روابط میان شی جین‌پینگ، رهبر چین، و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، و همچنین تعاملات حساس چین با دولت ترامپ برانگیخته است.
 به نظر می‌رسد تلاش رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، برای پایان دادن به جنگ اوکراین امتیازات کلیدی را به روسیه واگذار می‌کند، این در حالی است که کی‌یف و حامیان اروپایی‌اش از فرآیند مذاکرات کنار گذاشته شده‌اند و با چشم‌انداز توافقی مواجه‌اند که بدون مشارکت آن‌ها شکل می‌گیرد.
اما اوکراین و اروپا تنها بازیگرانی نیستند که با پیامدهای این تغییر ناگهانی در سیاست خارجی آمریکا مواجه شده‌اند. در پکن نیز، این تحولات سریع و غیرمنتظره سؤالاتی را درباره‌ی تأثیر روند صلح موردنظر آمریکا بر روابط میان شی جین‌پینگ، رهبر چین، و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، و همچنین تعاملات حساس چین با دولت ترامپ برانگیخته است.
به گزارش سی‌ان‌ان، چند هفته پیش، به نظر می‌رسید چین قرار است نقشی کلیدی در تلاش‌های ترامپ برای صلح در اوکراین ایفا کند. ترامپ بارها تأکید کرده بود که می‌تواند با شی جین‌پینگ همکاری کند و از نفوذ اقتصادی چین بر روسیه برای پایان دادن به جنگ استفاده کند، اهرمی مهم برای پکن، که در تلاش است از بروز یک جنگ تجاری با بزرگ‌ترین اقتصاد جهان جلوگیری کند.
این روند با تلاش‌های دیرینه‌ پکن برای معرفی خود به‌عنوان یک بازیگر بی‌طرف و صدای کشورهای جنوب جهانی در جهت میانجی‌گری برای پایان دادن به این جنگ فرسایشی همخوانی داشت، این در حالی است که ناتو چین را به تأمین کالاهای دوگانه برای صنایع دفاعی روسیه متهم کرده بود. پکن اما از تجارت به گفته آن‌ها «عادی» خود با مسکو دفاع کرده است.
اما اکنون، چین نه به‌عنوان متحد روسیه در مذاکرات نقش دارد و نه به‌عنوان یک بازیگر مهم جهانی در این روند دیده می‌شود. ناظران می‌گویند که این تحولات سریع، مقامات چینی را غافلگیر کرده و آن‌ها را وادار کرده که به‌دنبال یافتن فرصت‌هایی در این وضعیت جدید باشند.
نیکسون معکوس؟
شی جین‌پینگ، رهبر چین، برای سال‌ها روابط شخصی خود با «دوست قدیمی‌اش» پوتین را تقویت کرده و اتحاد چین و روسیه را به‌عنوان بخشی کلیدی از رقابت قدرت‌ها با غرب در نظر گرفته است.
تصمیم چین در قبال جنگ اوکراین یک ریسک حساب‌شده بود. با عدم محکومیت حمله‌ی روسیه در سه سال گذشته و حمایت از اقتصاد مسکو از طریق خرید نفت و ارسال کالاهای استراتژیک، چین اعتماد اروپا را از دست داد و باعث شد که متحدان آمریکا در آسیا همکاری خود را با ناتو تقویت کنند.
در روزهای اخیر، مقامات چینی از توافق آمریکا و روسیه برای آغاز مذاکرات صلح حمایت کرده‌اند.
وانگ یی، دیپلمات ارشد چین، در نشست شورای امنیت سازمان ملل در روز سه‌شنبه گفت: «چین از تمام تلاش‌هایی که به مذاکرات صلح کمک کند، حمایت می‌کند.»، همان روزی که مقامات ارشد آمریکا و روسیه در عربستان سعودی دیدار کردند تا زمینه را برای آغاز مذاکرات صلح در اوکراین فراهم کنند.
اما اظهارات مقامات آمریکایی در روزهای اخیر احتمالاً توجه پکن را به اهداف نهفته‌ واشنگتن در همکاری با روسیه جلب کرده است.
مارکو روبیو، دیپلمات ارشد آمریکا، در دیدارهای اخیر خود در ریاض اشاره کرد که یکی از چهار محور کلیدی مذاکرات، «همکاری ژئوپلیتیکی و اقتصادی آینده میان واشنگتن و مسکو» بوده است.
چند روز پیش از آن، کیت کلوگ، فرستاده‌ی دولت ترامپ برای روسیه و اوکراین، در یک نشست در مونیخ گفت که ایالات متحده امیدوار است پوتین را به اقداماتی مجبور کند که با آن‌ها راحت نیست، از جمله برهم زدن اتحاد روسیه با جمهوری اسلامی ایران، کره شمالی و چین.
با این حال، ناظران تردید دارند که واشنگتن بتواند روابط عمیق میان پکن و مسکو را از بین ببرد، زیرا این دو کشور در مخالفت با نظم جهانی تحت رهبری آمریکا هم‌راستا هستند و مسکو به‌شدت به اقتصاد چین وابسته است.
اما در پکن، نگرانی‌ها درباره‌ی این‌که آیا ترامپ، که بارها از هر دو رهبر، پوتین و شی، تمجید کرده، می‌تواند این پیوند را تضعیف کند، ریشه در تاریخ طولانی بی‌اعتمادی میان این دو همسایه دارد.
چین و روسیه دهه‌ها درگیر اختلافات مرزی بودند، که در سال 1969 حتی به درگیری نظامی میان اتحاد جماهیر شوروی و جمهوری خلق چین منجر شد و این تنش‌ها تنها در دهه‌ی 1990 به‌طور گسترده حل‌وفصل شدند.
علاوه بر این، آمریکا در دوران جنگ سرد با استفاده از شکاف بین چین و شوروی، موفق به برقراری روابط دیپلماتیک با پکن شد، یک حرکت که توسط ریچارد نیکسون و مشاورش هنری کیسینجر هدایت شد و موازنه‌ی قدرت را به نفع واشنگتن تغییر داد.
اگرچه احتمال تکرار دقیق این سناریو در شرایط کنونی بعید است، اما تحلیلگران معتقدند که حتی نشانه‌ای از تغییر در وفاداری‌ها می‌تواند به نفع اهداف واشنگتن تمام شود.
یون سان، مدیر برنامه‌ی چین در اندیشکده‌ی استیمسون در واشنگتن، گفت: «حتی اگر تنها 30 درصد توافقی مانند یک ‘نیکسون معکوس’ باشد، باز هم بذر تردید را می‌کارد.»
او افزود: «این باعث می‌شود که شی جین‌پینگ به اتحاد استراتژیکی که در 12 سال گذشته با روسیه ساخته، شک کند، که شاید این اتحاد آن‌قدرها هم محکم و قابل اعتماد نباشد.»
او همچنین به احتمال حمله‌ چین به تایوان اشاره کرد و گفت: «اگر روزی چین تصمیم به حمله به تایوان بگیرد، رهبران پکن مجبور خواهند شد به پشت سر خود نگاه کنند و بپرسند روسیه چه خواهد کرد؟ و برای ایالات متحده، این یک عامل بازدارنده خواهد بود.»
با این حال، برخی کارشناسان معتقدند که پکن اعتماد بیشتری به روابط خود با مسکو دارد.
یو بین، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات روسیه در دانشگاه نرمال شرق چین در شانگهای، می‌گوید: «روابط چین و روسیه در سطحی متفاوت از سایر روابط بین‌المللی قرار دارد. این روابط دارای پایه‌های محکم و ارتباطات نهادی قوی در چند دهه‌ گذشته بوده‌اند.»
او به تلاش‌های مشترک چین و روسیه برای تقویت چندجانبه‌گرایی، ایجاد سازمان‌هایی مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای، و حفظ ثبات مرزی اشاره کرد.
بازدارندگی جنگ با چین
او افزود: «فکر نمی‌کنم هیچ‌یک از طرفین این روابط را فقط به این دلیل که ترامپ چهار سال در قدرت خواهد بود، رها کنند.»
یو بین، پژوهشگر ارشد روابط چین و روسیه، می‌گوید که چین بیشتر نگران این است که اگر آمریکا و روسیه اختلافات خود را حل کنند و به نوعی صلح در اوکراین دست یابند، این امر دولت ترامپ را آزاد می‌کند تا تمرکز خود را به‌طور کامل بر چین معطوف کند.
این نگرانی زمانی تقویت شد که پیت هگست، وزیر دفاع ایالات متحده، هفته‌ی گذشته به همتایان اروپایی خود اعلام کرد که آمریکا نمی‌تواند امنیت اروپا را اولویت اصلی خود بداند، زیرا تمرکز اصلی آن باید بر «بازدارندگی جنگ با چین» باشد.
اگر ترامپ نمی‌توانست مستقیماً با پوتین وارد تعامل شود، پکن شاید تلاش می‌کرد با همکاری با واشنگتن برای آوردن رهبر روسیه به میز مذاکره، بخشی از تنش‌های خود را با آمریکا کاهش دهد. اما اکنون مشخص نیست که چین چه نقشی، اگر اصلا نقشی داشته باشد، در مذاکرات آینده‌ی صلح اوکراین ایفا خواهد کرد.
بااین‌حال، تحلیلگران بر این باورند که اگر توافقی حاصل شود، چین ممکن است نیروهای حافظ صلح را از طریق سازمان ملل به اوکراین اعزام کند و تمایل داشته باشد که در بازسازی این کشور نقشی ایفا کند.
فعلاً، مقامات چینی در روزهای اخیر یک دیپلماسی پرتحرک را برای ترمیم روابط آسیب‌دیده‌ خود با اروپا به کار گرفته‌اند. آن‌ها در بیانیه‌های عمومی از «همه‌ی طرف‌های ذی‌نفع در بحران اوکراین» خواسته‌اند تا در «فرآیند مذاکرات صلح» شرکت کنند، اقدامی که به‌نوعی حمایت از حق اروپا برای حضور در میز مذاکرات تلقی می‌شود.
درعین‌حال، چین تلاش کرده نقش بالقوه‌ی خود را در مذاکرات برجسته کند، در حالی که ضمنی به این موضوع اشاره دارد که چرخش آشکار ترامپ به سمت پوتین، نشان می‌دهد که موضع چین از ابتدا درست بوده است.
در همین حال، اوکراین این احتمال را مطرح کرده که شاید بتواند چین را به‌عنوان یک متحد خود جذب کند.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، که از آغاز جنگ توجه چندانی از سوی پکن دریافت نکرده بود، پس از دیدار روز شنبه میان وانگ یی، دیپلمات ارشد چین، و مقامات اوکراینی در آلمان، نشانه‌هایی از تغییر در این رویکرد مشاهده کرد.
زلنسکی در یک کنفرانس خبری در روز سه‌شنبه گفت: «برای ما مهم است که چین را درگیر کنیم تا برای پایان دادن به جنگ، بر پوتین فشار بیاورد. فکر می‌کنم که ما برای اولین بار شاهد علاقه‌ واقعی چین هستیم.»
او افزود که با توجه به شتاب گرفتن روند مذاکرات، کشورهایی باید در این گفت‌وگوها حضور داشته باشند که «آمادگی پذیرش مسئولیت تضمین امنیت، ارائه‌ کمک، متوقف کردن پوتین و سرمایه‌گذاری در بازسازی اوکراین را داشته باشند.»