بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - ایران /متن پیش رو در ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
علی عوض‌خواه| سفر «شاهزاده خالد بن سلمان» وزیر دفاع عربستان سعودی بار دیگر بررسی راهبرد و رهیافت امنیت ملی مبتنی بر امنیت منطقه‌ای ایران را در مرکز توجه صاحبنظران قرار داد.
جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر با درک عمیق از پیوند ناگسستنی امنیت ملی با ثبات منطقه‌ای، راهبردی چندوجهی را در پیش گرفته است که دیپلماسی نظامی و همکاری‌های منطقه‌ای در هسته مرکزی آن قرار دارند. این رویکرد نه‌تنها به کاهش تنش‌ها با کشورهای همسایه کمک کرده است، بلکه جایگاه ایران را به‌عنوان یک قدرت محوری در تأمین امنیت غرب آسیا تقویت کرده است. سفر مقامات نظامی ایران به کشورهای منطقه و میزبانی آنان از همتایان خود در تهران، در کنار برگزاری رزمایش‌های مشترک با کشورهای هم‌پیمان و همسایگان، نشان‌دهنده عزم جدی تهران برای تبدیل شدن به لنگرگاه ثبات منطقه‌ای است.
در کنار همه اینها سفر هفته گذشته وزیر دفاع عربستان به تهران که به دعوت رسمی سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران انجام شد، نقطه عطفی در دیپلماسی نظامی ایران به شمار می‌رود. سفر «خالد بن سلمان» به تهران، به این دلیل که در آستانه دور جدید مذاکرات غیر مستقیم ایران و آمریکا در رم انجام شد، زیر سایه مذاکرات قرار گرفت. اما ابعاد مهم این سفر بویژه در حوزه نظامی، پررنگ‌تر از آن است که در حاشیه باقی بماند. به ویژه آنکه میزبان شاهزاده سعودی نه یک مقام سیاسی و وزارت خارجه بلکه رئیس ستادکل نیروهای مسلح ایران بود.
انتخاب سرلشکر باقری به‌عنوان میزبان این دیدار، به‌جای یک مقام سیاسی یا دیپلماتیک، پیامی صریح به منطقه و جهان ارسال کرد: ایران آماده است تا از طریق گفت‌وگوهای نظامی سطح بالا، اختلافات گذشته را پشت سر گذاشته و به سوی آینده‌ای مبتنی بر همکاری‌های سازنده درحوزه‌های مختلف از جمله نظامی حرکت کند.
سفر خالد بن سلمان به ایران که پس از سال‌ها تنش و رقابت میان تهران و ریاض صورت گرفت، بر محورهایی چون توسعه مناسبات دفاعی و همکاری‌های منطقه‌ای برای تقویت صلح و ثبات تمرکز داشت.
این سفر تنها یک رویداد نمادین نبود، بلکه پیامی استراتژیک به منطقه و جهان ارسال کرد مبنی بر اینکه ایران با میزبانی از یک مقام ارشد نظامی سعودی در کنار تقویت روابط سیاسی، آماده است تا از طریق دیپلماسی نظامی، اختلافات گذشته را کنار گذاشته و به سوی همکاری‌های سازنده حرکت کند.
در تشریح این پیام بود که سرلشکر محمد باقری در دیدار با وزیر دفاع عربستان، آمادگی نیروهای مسلح ایران را برای توسعه روابط دوجانبه دفاعی با عربستان سعودی در حوزه‌های مختلف اعلام و تأکید کرد: «امنیت منطقه منفعت راهبردی و مشترک کشورهای این منطقه بوده و سیاست جمهوری اسلامی ایران بر توسعه روابط با همسایگان استوار است؛ بنابراین توسعه و تحکیم روابط نیروهای مسلح دو کشور می‌تواند مبنای خوبی برای کشورهای منطقه باشد.»
طبق اعلام سرلشکر باقری، «سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران همواره مبتنی بر تأمین و تضمین امنیت منطقه توسط کشورهای منطقه بوده است.»
این دیدگاه ریشه در راهبرد کلان ایران دارد که امنیت منطقه را نه در رقابت‌های تسلیحاتی یا وابستگی به قدرت‌های خارجی، بلکه در همکاری‌های درون‌منطقه‌ای جست‌وجو می‌کند.
دیپلماسی و میدان؛ دو ستون سیاست خارجی ایران
علاوه بر عربستان، ایران در سال‌های اخیر روابط نظامی خود را با کشورهایی مانند قطر، عمان، تاجیکستان و عراق نیز گسترش داده است. این اقدامات نشان‌دهنده عزم ایران برای ایجاد یک شبکه همکاری امنیتی در منطقه است که نه‌تنها به کاهش تنش‌ها کمک می‌کند، بلکه جایگاه ایران را به‌عنوان یک بازیگر محوری در تأمین امنیت منطقه‌ای تقویت می‌کند.
در دو هفته اخیر ایران مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا را با میانجی‌گری عمان آغاز کرده و پس از برگزاری دو مرحله گفت‌وگو در مسقط و رم، سومین دور مذاکرات بار دیگر در مسقط برگزار خواهد شد. این مذاکرات نه یک هدف، بلکه ابزار و بخشی از تلاش‌های ایران برای کاهش تنش‌ها و دستیابی به توافقی پایدار در موضوعات هسته‌ای و تحریم‌هاست.
جمهوری اسلامی مشخصاً به دنبال حفظ تعادل بین دیپلماسی جهانی و منطقه‌ای است.
ایران با پیشبرد مذاکرات با آمریکا به دنبال کاهش فشارهای اقتصادی و سیاسی ناموجه و نامشروع است، اما در عین حال با تقویت روابط نظامی و امنیتی با کشورهای منطقه، می‌خواهد از وابستگی صرف به نتایج این مذاکرات فاصله بگیرد.
ایران به‌خوبی می داند که وابستگی صرف به نتیجه این مذاکرات می‌تواند آسیب‌پذیری استراتژیک ایجاد کند. از این‌رو با پیشبرد همزمان دیپلماسی منطقه‌ای و تقویت روابط نظامی با همسایگان، به دنبال ایجاد تعادلی بین تعاملات جهانی و منطقه‌ای است.
این رویکرد دوگانه که می‌توان آن را هم‌افزایی «دیپلماسی و میدان» نامید، نشان‌دهنده بلوغ استراتژیک ایران در سیاست خارجی است.
این راهبرد، ایران را در موقعیتی قرار داده است که جدای از نتیجه مذاکرات، نقش محوری خود را در تأمین امنیت منطقه‌ای حفظ کند.
تهران در سال‌های اخیر بارها تأکید کرده که امنیت ایران به‌طور جدایی‌ناپذیری با امنیت منطقه گره خورده است.
این گزاره که در سفر خالد بن سلمان نیز مورد توجه قرار گرفت، بر این ایده استوار است که ثبات و امنیت ایران به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای، به نفع همه کشورهای همسایه است.
دیپلماسی نظامی، برای امنیت منطقه‌ای
دال مرکزی دیپلماسی نظامی ایران، بر مشارکت کشورهای همسایه برای تأمین امنیت و ثبات در منطقه متکی است و بر این گزاره تأکید دارد که حضور بازیگران خارجی در منطقه، تهدیدی برای امنیت به شمار می‌رود. این موضوعی بود که «دالیا داسا کایا» عضو ارشد مرکز روابط بین‌الملل UCLA Burkle و «صنم وکیل» مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا «چتم هاوس» در فوریه 2024 در بحبوحه نبرد «طوفان‌الاقصی» آن را درک کردند. زمانی که در «فارن افرز» نوشتند: «این انتظار وجود دارد که نقطه عطف یک تحول بزرگ در حوزه دیپلماتیک، از خود منطقه سرچشمه بگیرد و به آن وابسته باشد. یکی از نمونه‌های این تحول، آشتی بین کشورهای خلیج فارس و ایران است و تنها خاورمیانه می‌تواند خاورمیانه را باثبات کند. ایران با تقویت دیپلماسی نظامی خود در کنار پیشبرد مذاکرات سیاسی، نه‌تنها به دنبال کاهش تنش‌ها و بهبود روابط با همسایگان است، بلکه می‌خواهد این ایده را نهادینه کند که امنیت ایران، لازمه امنیت منطقه است. موفقیت این رویکرد می‌تواند به ایجاد ثبات پایدار در خاورمیانه کمک کند، اما نیازمند همکاری متقابل کشورهای منطقه و مدیریت دقیق تنش‌های بین‌المللی است.» سفر خالد بن سلمان به تهران در بحبوحه مذاکرات ایران و آمریکا، در وهله اول نمونه‌ای برجسته از این استراتژی ایران است و در وهله دوم، استقبال منطقه از دیپلماسی نظامی تهران است.
بازار