بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
بهشتی‌پور کارشناس بین الملل به بهانه تور سفرهای منطقه‌ای وزیر امور خارجه کشورمان و سفر عباس عراقچی به عربستان، پیش از پاسخ به معنای سفر وزیر خارجه ایران به عربستان به نقش‌آفرینی ریاض در معادلات سیاست داخلی لبنان اشاره کرد و ضمن تاکید بر پایگاه عربستان در میانه اهل سنت عربستان و تاثیر این مقوله بر تعیین نخست‌وزیری آینده این کشور گفت: در شرایط کنونی به واسطه متغیرهای مختلف چون شکاف‌های داخلی، لبنان نتوانسته کابینه‌ای تعریف کند؛ کابینه‌ای که تعریف آن منوط است به انتخاب رییس‌جمهوری و نخست‌وزیری سنی. طبیعتا برای تحقق این گزاره ساختار سیاسی لبنان نیازمند آن است که پارلمان لبنان و نیروهای موثر و فعال در این کشور بتوانند به توافق در این باره دست یابند. بهشتی‌پور در ادامه خاطرنشان کرد: در شرایط کنونی ایالات‌متحده نیز بسان عربستان بر تشکیل کابینه که مستلزم انتخاب رییس‌جمهوری و پس از آن نخست‌وزیر می‌باشد، تاکید دارد. از همین رو در وهله اول باید گفت که ریاض و واشنگتن بیش از هرچیز خواهان خروج لبنان از بن‌بست حاکم می‌باشند، بالاخص آنکه در شرایط کنونی نخست‌وزیر کفالت امور لبنان را برعهده گرفته تا مادامی که رییس‌جمهور جدید انتخاب شود، از همین رو به باور بهشتی‌پور بخشی از مذاکرات آقای عراقچی با عربستان می‌تواند درباره آینده لبنان بعد از شهادت سیدحسن نصرالله و اقدامات اخیر اسراییل در جنوب بیروت باشد. این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در ادامه خاطرنشان کرد: واقعیتی که وجود دارد این است که عربستان از عقب‌نشینی احتمالی حزب‌الله استقبال می‌کند اما حزب‌الله حذف شدنی نیست، چراکه جنبشی پایدار است که هم از لحاظ تشکیلاتی پایدار است و از لحاظ حزبی نیز توانسته در پارلمان و همچنین در ساختار سیاسی و ارتش لبنان نماینده و نقش پررنگی داشته باشد. همچنین این جریان در حوزه‌های امنیتی و سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی نیز نقشی تاثیرگذار ایفا می‌کند. به باور این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی، ذکر این نکته اهمیت دارد که حذف فرماندهان ارشد حزب‌الله این جنبش را رادیکال‌تر کرده است. بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال «اعتماد» که آیا رویکرد ریاض در ارتباط با حزب‌الله در تضاد با استراتژی کلی ایران و مقاومت قرار دارد، گفت: بله این تضاد وجود دارد، با این همه آنچه در این میان قابل تأمل است، انتخاب پادشاهی است، اینکه در شرایط کنونی همکاری و هم‌صدایی با اسراییل را برگزیند و در مسیر حذف اعضای حزب‌الله گام برمی‌دارد یا همکاری با ایران جهت یافتن راه‌حلی سیاسی برای آینده لبنان را انتخاب خواهد کرد. علاوه بر این باید دید که ریاض در مسیر استقرار صلح و امنیت و نیز مقابله با توسعه‌طلبی‌های یکه‌تازانه اسراییل نقش‌آفرینی خواهد کرد یا خیر. بنابراین آن‌گونه که این تحلیلگر مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرده، یک بخش مذاکرات میان هیات ایرانی و رهبران عربستان به ساختار سیاسی لبنان مرتبط می‌شود و بخشی دیگر به فعل وانفعال‌های منطقه‌ای این بازیگر. بهشتی‌پور در ادامه خاطرنشان کرد: بخش دیگری از رایزنی مقام‌های ایرانی و عربستانی درباره آینده خاورمیانه است، دو طرف تلاش دارند به این پرسش پاسخ دهند، نظم و معادلات منطقه به چه سمت و سویی خواهد رفت؟ آیا عربستان از صلح ابراهیم و فرآیند عادی‌سازی روابط اعراب با اسراییل فاصله خواهد گرفت یا نه؟ به باور بهشتی‌پور، در نقشه ادعایی نتانیاهو در سازمان ملل دو خط ترسیم شده بود که به ادعای نخست‌وزیر اسراییل یک خط مرتبط با طرح صلح ابراهیم است و دیگری خط نکبت. به عبارتی دیگر موضع‌‌گیری نتانیاهو نشان می‌دهد که اسراییل امیدوار است تا در آینده زمینه برای عادی‌سازی روابط ریاض و تل‌آویو هموار گشته و دو بازیگر بدین طریق بتوانند تعامل‌های مشترک بیشتری داشته باشند.

بهشتی‌پور در ادامه خاطرنشان کرد: طبیعتا در شرایط کنونی ایران تلاش می‌کند از اجرای چنین پلنی جلوگیری کند، بالاخص آنکه به واسطه عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان و همچنین تعاملات تهران با امارات و تا حدودی با بحرین این امیدواری به وجود آمده که کشورمان بتواند با گسترش روابط خود با عربستان‌سعودی مانع از جذب بیشتر این کشور به سمت سیاست‌های امریکا و اسراییل شود. حال اینکه تا چه میزان فعل و انفعال‌های تهران باتوجه به معادلات منطقه‌ای امکان‌پذیر است، خود سوال مهمی است. اما قطعا اقدامات دیپلماتیک اخیر دستگاه دیپلماسی در این زمینه به درستی در حال انجام است. بهشتی‌پور به «اعتماد» گفت: نباید به این بهانه که طرف مقابل یعنی ریاض تابع و متحد امریکا است در باب مواضع این بازیگر رویکردی منفعلانه داشته باشیم. بهشتی‌پور در ادامه و در پاسخ به این سوال که آیا هم‌صدایی با ایران در مقطع کنونی در راستای منافع ریاض قابل تبیین است یا خیر، گفت: در این باره مثال می‌زنم. به خاطر دارید که با آغاز جنگ روسیه و اوکراین، جو بایدن، رییس‌جمهوری ایالات‌متحده به ریاض سفر داشت و از پادشاهی خواست تا تولید و صادرات نفت خود را افزایش دهد؛ تقاضایی که پادشاهی بدان توجهی نکرد و در برابر شاهد بودیم که ریاض با مسکو در اوپک پلاس هم‌صدا شد و علی‌رغم عطش غرب برای نفت و انرژی، کاهش تولید نفت را در برنامه‌های خود قرار داد. این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در ادامه گفت: دنیای سیاست این‌گونه است و مطلق‌انگاری را باید کنار بگذاریم و در عرصه دیپلماسی تلاش داشته باشیم. آقای عراقچی نیز دقیقا در راستای بازتعریف همکاری‌ها در سطح منطقه تلاش می‌کند. در عین حال وزیر خارجه در جریان این سفر با بازیگران عرب حجت را تمام کرد بدین معنا که تیم دیپلماسی ایران به واسطه سفرهای اخیر و رایزنی‌ها در سطوح بالا تلاش کرد تا تنش‌ها را با توسل به دیپلماسی حل و فصل کند.
بهشتی‌پور در پاسخ به دیگر سوال «اعتماد» در این رابطه که آیا وزنه تقابل منافع ایران و عربستان به ویژه تهدید بالقوه مقاومت برای ریاض، می‌تواند همکاری طرفین را به منظور برقراری صلح در منطقه تحت تاثیر قرار دهد یا خیر، گفت: ما در شرایط فعلی به همکاری و تفاهم با عربستان نیاز داریم، بالاخص در ارتباط با یمن که سال‌ها میدان رویارویی تهران و ریاض بود. به گفته بهشتی‌پور، بعد از توافق 2023 حملات حوثی‌ها به مواضع عربستان به طرز چشمگیری کاهش یافته است. عربستان نیز نیروهای خود را از یمن خارج کرده و حالا در یمن نه جنگ برقرار است و نه صلح. از همین رو سعودی‌ها برای اینکه بتوانند با یمنی‌ها برای تداوم صلح به توافق دست یابند، به ایران و فعل و انفعال‌های تهران نیاز دارند، از همین رو می‌توان گفت ایران و یمن و عربستان و امارات می‌توانند همکاری منطقه‌ای در سطح خلیج‌فارس را گسترش داده و تعمیق بخشند. این توافق نه به زیان چین است و نه تعارضی با منافع امریکا دارد. این اسراییل است که احساس خطر می‌کند. بنابراین باید فارغ از اختلاف‌ها و شکاف‌های احتمالی ابتکار صلح با عربستان را با وجود تمام اختلاف‌نظر‌ها به پیش ببریم.
بهشتی‌پور در پاسخ به سوال پایانی «اعتماد» در این رابطه که رایزنی‌های فعلی در منطقه می‌تواند بر مواضع کشورهای عرب در صورت تحرکات احتمالی اسراییل تاثیر بگذارد یا خیر و اینکه پادشاهی‌های خلیج‌فارس در صورت رویارویی ایران و اسراییل چه استراتژی‌ای را دنبال خواهند کرد، گفت: کشورهای عربی از رویارویی احتمالی ایران و اسراییل مشروط به اینکه دامنگیر خودشان نشود، استقبال خواهند کرد. به عبارتی معتقدند که از هر طرف کشته شود به نفع ما است. اما ایران نیز در این زمینه هشدارهایی داده است مبنی بر اینکه اگر هر کدام از بازیگران عرب به تل‌آویو اجازه دهند از حریم هوایی‌شان علیه ایران استفاده شود باید در این زمینه پاسخگو باشد. به گفته بهشتی‌پور، صرف ایراد این عبارات موجب شده تا بسیاری از بازیگران عرب به ایالات‌متحده صراحتا اعلام کنند که به اسراییل اجازه نخواهند داد تا از حریم هوایی‌شان علیه ایران استفاده کند. طبیعتا جنگنده‌های اسراییلی برای هدف قرار دادن مواضع ایران باید در مسیر سوخت‌گیری کنند، خواه در عراق یا عربستان یا در جمهوری آذربایجان یا در جغرافیایی که در همسایگی ایران قرار دارد، حال اینکه ایران اعلام کرده است که به چنین کنشی پاسخ خواهد داد، می‌تواند تاحدودی رویکرد این گروه از بازیگران را تحت تاثیر قرار دهد. روشن است کشوری که با دشمن ایران وارد همکاری شود هدف ایران قرار خواهد گرفت. بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که آیا موضع‌گیری تهران معادلات را پیچیده‌تر و دامنه تنش‌ها را گسترده‌تر خواهد کرد یا خیر، تاکید کرد: بله تنش‌ها تشدید می‌شود، اما این شرایط اجتناب‌ناپذیر است، چراکه راه دیگری برای کنترل تنش‌ها وجود ندارد. ایران را در شرایطی خاص قرار داده‌اند. ما در زمینه تحرکات دیپلماتیک برای برقراری صلح و امنیت در منطقه در تلاش هستیم. به لحاظ نظامی نیز نمی‌توان منفعلانه عمل کرد. به واقع ایران در منگنه‌ای قرار گرفته و همزمان تلاش دارد تا با توسل به رویکرد مسالمت‌آمیز از تنش‌ها فاصله بگیرد.