ایرانیان جهان - برنامه‌ریزی‌های شهری در قرن بیستم بر خودرومحوری به‌عنوان نمادی از مدرنیته متمرکز بود که شهرهای سراسر دنیا را تحت سلطه خود داشت، با این حال جنبش بزرگراهی در آمریکا پایه‌های تغییر را بنا نهاد و شهرهای امروزی را به سمت انسان‌محور شدن سوق داد.
به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، مناظر شهری به‌واسطه زیرساخت‌هایی شکل می‌گیرند که در اولویت برنامه‌ریزی‌های شهری قرار دارند و منعکس‌کننده نیازها و ارزش‌های جامعه در یک زمان معین هستند.
یکی از نمونه‌های بارز این تکامل، هاربر درایو پورتلند است، بزرگراهی که زمانی شریان ترافیک سنگین اتومبیل‌ها بود، اما بعدها برای ایجاد پارکی در کنار آب تخریب شد. این دگرگونی نه‌تنها مرکز شهر پورتلند در اورگان ایالات متحده را تغییر داد، بلکه نقطه عطف مهمی را نیز در برنامه‌ریزی شهری منطقه نیز رقم زد که شامل حذف یک بزرگراه اصلی به نفع فضای عمومی بود. داستان هاربر درایو زمینه را برای روند روبه‌رشد کاهش زیرساخت‌های ترافیک شهری و طراحی مجدد شهرها برای مردم به جای ماشین‌ها فراهم کرد.

تاریخچه انقلاب بزرگراه‌ها در آمریکا و پیروزی فضاهای سبز ایالات متحده آمریکا سال‌ها پیش شروع به ساخت یک سیستم بزرگراه بین ایالتی کرد که به‌طور عمده بین سال‌های 1956 و 1973 تکمیل شد. این ساخت‌وسازها پس از تصویب قانون بزرگراه در سال 1956 رونق و مورد حمایت کسب‌وکارهایی همچون خودروسازان، شرکت‌های نفت، سازندگان سیمان و فولاد، شرکت‌های ساختمانی و سایر مشاغلی قرار گرفت که با اهمیت بزرگراه‌های مدرن و پرسرعت آشنا بودند. این جاده‌ها قرار بود تمام شهرهای بزرگ کشور را به هم متصل کنند و به سفرهای طولانی‌مدت با کامیون و خودرو سرعت بخشند. در کنار خطوط بین ایالتی، سیستمی از بزرگراه‌های شهری نیز وجود داشت که شهرهای مرکزی را به حومه اطراف پیوند می‌داد و تردد را تسهیل می‌کرد.
پورتلند همچون سایر مراکز شهری بزرگ آمریکا، بخشی از این روند بود و ساخت بزرگراه‌ها را آغاز کرد. به این ترتیب در سال 1942، هاربر درایو به‌عنوان راه‌حلی برای مدیریت تراکم ترافیک فزاینده آن و وسیله‌ای برای حمایت از اقتصاد شهر ساخته شد. این بزرگراه که در امتداد کرانه غربی رودخانه ویلامت قرار دارد، پیوندی حیاتی بین قلب صنعتی شهر و حومه‌های در حال گسترش آن و نشان‌دهنده فلسفه برنامه‌ریزی شهری غالب در اواسط قرن بیستم بود که اتومبیل‌ها را به‌عنوان نمادهای مدرنیته و پیشرفت در اولویت قرار می‌داد.
محدودیت‌های هاربر درایو در دهه 1960 خود را نشان داد که جمعیت پورتلند و وابستگی شهر به اتومبیل‌ها افزایش پیدا کرده بود. با افزایش حجم ترافیک، این بزرگراه مسدود و ترافیک در آن قفل شد. در این مرحله هاربر درایو صحنه‌ای از گذرگاه‌های مترقی بود که هرگز نتوانسته‌اند مشکل ترافیک را به‌طور کامل حل کنند و به پس‌زمینه‌ای از آسفالت و بتن تبدیل شد.
این مشکل منحصر به پورتلند نبود و بسیاری از شهرهای سراسر آمریکا که پروژه‌های بزرگراهی را بخش‌های مرکزی اجرا می‌کردند با افزایش نارضایتی جوامع محلی مواجه شدند. کل محله‌ها، پارک‌ها و مناطق تاریخی تخریب می‌شدند تا راه را برای این شریان‌های مرکزی باز کنند و این امر موجب نارضایتی عمومی در سراسر کشور شد که امروزه به‌عنوان شورش آزادراه شناخته می‌شود. این تلاش‌ها بر اجتناب از ساخت آزادراه‌های برنامه‌ریزی‌شده متمرکز بود، اما شورش پورتلند نخستین تلاشی بود که در واقع به تخریب بزرگراه موجود دست پیدا کرد.

نقطه عطف هاربر درایو در سال 1974 بود که فرماندار شهر تصمیم گرفت آن را ببندد. این بزرگراه بعدها تخریب شد و به جای آن یک پارک ساحلی به‌عنوان فضای سبزی توسعه پیدا کرد که مرکز شهر را دوباره به رودخانه متصل کرد. این تصمیم در زمان خود با مخالفت‌های بسیاری مواجه شد، زیرا هاربر درایو را به نخستین بزرگراه وسیع در ایالات متحده آمریکا تبدیل کرد که برای همیشه حذف می‌شود. از سوی دیگر بعضی از رهبران تجاری و مسافران حومه شهر نگران بودند که حذف بزرگراه منجر به افزایش ازدحام و کاهش عملکرد اقتصادی شهر شود.
با این حال حذف هاربر درایو و ایجاد پارک واترفرانت به نماد تغییرات گسترده‌تری در اولویت‌های شهری تبدیل و این پارک به‌طور رسمی در سال 1978 افتتاح شد. واترفرانت حدود 30 هکتار وسعت دارد و دارای مسیرهای پیاده‌روی، چمن‌های باز و دسترسی به رودخانه است. با اولویت دادن به فضای سبز بر زیرساخت‌های بزرگراهی، شهر پیشگام ایجاد یک هسته شهری زیست‌پذیر شد که ساکنان، مشاغل و گردشگران را به خود جذب کرد. حذف این بزرگراه به مشکلات ترافیکی فاجعه‌بار پیش‌بینی‌شده منجر نشد و مردم با الگوهای جدید حمل‌ونقل سازگار شدند. این تغییر یک لحظه دگرگون‌کننده بود که تمایل پورتلند را برای اولویت دادن به فضای عمومی بر زیرساخت‌های خودرو نشان داد.

در طول دهه‌های بعد، دیگر شهرهای ایالات متحده آمریکا و سراسر جهان شروع به نمونه برداری از پروژه پارک واترفرانت کردند. آزادراه امبارکادیرو در سانفرانسیسکو پس از آسیب در زلزله لوما پریتا در سال 1989 تخریب و به یک بلوار ساحلی تبدیل شد. نمونه دیگر رز کندی گرین‌وی بوستون است که در دهه 1990 با شبکه‌ای از تونل‌ها و کمربند سبز پارک‌ها جایگزین شد و بار دیگر شهر را به اسکله‌اش متصل کرد.
سئول در کره‌جنوبی نیز طی اقدامی مشابه در سال 2004 یک بزرگراه مرتفع اصلی را حذف و یک پارک خطی درست در قلب مرکز شهر ایجاد کرد و شهر تایپه تایوان در سال 2016،، پل روگذر ژونگ شیائو را در یک منطقه تاریخی تخریب کرد که آخرین دروازه شمالی به سبک سلسله چینگ را در بر می‌گرفت.
انسان‌محوری به جای خودرومحوری گرایش به حذف بزرگراه‌ها منعکس‌کننده یک تغییر رو به رشد در برنامه‌ریزی شهری از خودرومحوری موروثی قرن بیستم به سمت گرایش‌های شهری است که رویکرد متفکرانه‌تری نسبت به تأثیر خود بر بافت‌های شهری دارند. در طول دهه‌ها، بزرگراه‌ها به دلیل تقسیم محله‌ها، افزایش آلودگی هوا و صوتی، همچنین تصرف زمین‌های باارزشی شناخته شده‌اند که در غیر این صورت می‌توانند به مسکن، پارک یا سایر دارایی‌های جامعه تبدیل شوند. در بیشتر موارد، حذف آن‌ها به شهرها این امکان را می‌دهد که فضای شهری را احیا و شیوه‌های حمل‌ونقل پایدار همچون پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و حمل‌ونقل عمومی را ترویج کنند.

داستان حذف هاربر درایو یکی از تحولات و نوآوری‌های پیشگام در این زمینه است. پورتلند با تخریب یک بزرگراه و جایگزینی آن با پارک، نه‌تنها مرکز شهر خود را به رودخانه متصل، بلکه راه را برای رویکردی جدید در برنامه‌ریزی شهری هموار کرد. میراث هاربر درایو بسیار فراتر از پورتلند است و شهرهای سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد تا نقش زیرساخت‌های ترافیکی خود را مورد بازنگری قرار دهند و دیدگاهی انسان‌محورتر برای زندگی شهری را در آغوش بگیرند.
کد خبر 812514