بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - نقشه راه ظریف برای مذاکرات ژنو: توازن و به‌روزرسانی برجام
محمد جواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور، در آستانه مذاکرات ایران و تروئیکای اروپایی در ژنو، بر لزوم ایجاد توازن و موضع برابر برای دستیابی به توافق تأکید کرد. او که خود در توافق موقت ژنو با 1+5 نقش کلیدی داشته، مبنای توافق جدید را برجام دانسته و خواستار به‌روزرسانی برخی بندهای آن شده است.
در همین ارتباط محمد جواد ظریف درباره آغاز روند مذاکرات معاونان وزارت امور خارجه ایران با کشور‌‌های اروپایی از روز جمعه، تصریح کرد: گفت‌وگو همیشه می‌تواند راهگشا باشد، البته طرف مقابل (اتحادیه اروپا) باید از موضع برتری طلبی و کانون هنجار جهانی بودن خارج شود. واقعا اروپایی‌‌ها هنجار محور نیستند، ببینید چگونه با جنایات رژیم صهیونیستی در فلسطین، غزه و لبنان برخورد می‌کنند؛ بنابراین آنها در جایگاهی نیستند که خود را کانون تعیین هنجار برای دنیا بدانند. باید از این به قول خودشان «اسب بلندی» که سوار شده‌‌اند پیاده شوند و با دنیا به عنوان همتا برخورد کنند و بدانند اگر کسی قرار است پاسخگو باشد، آنها هستند.
ظریف با اشاره به صحبت‌‌های اخیر علی لاریجانی مشاور رهبر انقلاب درباره شروط توافق جدید بین ایران و آمریکا، افزود: ایران از برجام خارج نشده، ایران همچنان اعلام کرده که آمادگی دارد به برجام پایبند باشد، ایران در چارچوب برجام عمل کرده است، اما آمریکا از برجام خارج شده و تعهدات خود را نقض کرده است. معاون راهبردی رئیس‌جمهور ادامه داد: شاهد وضعیت بی‌‌سابقه‌‌ای در جامعه جهانی هستیم، دولتی که خود را عضو دائم شورای امنیت می‌‌داند، کشوری را که پایبند به قطعنامه همین شوراست، مجازات می‌کند.
وی با طرح این سوال که اروپایی‌‌ها چه کردند؟ تصریح کرد: آنها هم با آمریکا همراه شدند. آنها نخست در اعلامیه‌‌ها و بیانیه‌‌ها با آمریکا مخالفت کردند، اما هیچ اقدامی نکردند. تعهدات اروپا نسبت به ایران، منوط به اجرای تعهدات از سوی آمریکا نبود بلکه منوط به اجرای تعهدات توسط ایران بود. به مدت یکسال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد و تایید کرد که ایران در حال اجرای تمام تعهدات خود است به‌رغم اینکه آمریکا از برجام خارج شد و تمام تعهدات خود را نقض کرد.
یوسف پزشکیان پسر رئیس جمهور دستیار دفتر رئیس جمهور شد ظریف خاطرنشان کرد: اروپایی‌‌ها نه تنها تعهدات خود در برجام را اجرا نکردند حتی تعهداتی که بعد از خروج آمریکا از برجام دادند را نیز اجرا نکردند. اروپا پس از خروج آمریکا از برجام، 2 بار تعهد کرد و حتی یکی از آن 11 تعهد را اجرا نکرد، بنابراین اروپایی‌‌ها در موقعیتی نیستند که ادعایی در برابر ایران داشته باشند و به همین دلیل قطعنامه‌‌ای که در شورای حکام تصویب کردند هیچ جایگاه حقوقی ندارد و از نظر حقوقی بی‌پایه و اساس است.
معاون راهبردی رئیس‌جمهور ادامه داد: ایران اعلام کرده که آماده بازگشت به تعهدات خود است، اما یادمان نرفته در دوران کرونا به خاطر تحریم‌‌ها چه بلا‌‌هایی سر مردم ایران آوردند. آنها باید نشان دهند که آماده جبران خسارات هستند. اروپا و آمریکا بدانند که در موضع مدعی نیستند، باید پاسخگو باشند و تنها با ایجاد یک توازن و موضع برابر است که می‌توانیم به توافق برسیم.
ظریف افزود: مبنای توافق جدید حتما برجام است، توافقی که ماه‌‌ها و شاید ده‌‌ها‌هزار نفر ساعت در ایران، آمریکا، اروپا، روسیه و چین روی آن کار شده است. توافقی که به تعبیر اروپایی‌‌ها، یکی از مهم‌ترین دستاورد‌‌های دیپلماتیک جهان است. وی تصریح کرد: لازم است مجددا درباره بعضی موضوعات و تاریخ‌‌هایی که به دلیل نقض برجام توسط آمریکا از آنها عبور کرده ایم، صحبت کنیم. معاون راهبردی رئیس‌جمهور ادامه داد: نمایندگان ایران در گفت‌وگو با اروپا (مجید تخت‌‌روانچی و کاظم غریب آبادی) با طرح نگاه و خواسته‌‌های ایران و مطرح کردن نقاطی که غرب باید نسبت به آن پاسخگو باشد، زمینه حرکت به جلو را فراهم می‌کنند.
ظریف با تاکید بر اینکه هیچ یک از طرف‌‌ها از نقض برجام سود نکرده است، خاطرنشان کرد: تمام دنیا به این امر واقف است. منفعت تمام طرف‌‌ها این است که این روند خسارت بار یعنی در واقع روندی که حاصل جمعش منفی است، نه تنها متوقف شود حتی معکوس و برگشت داده شود چرا که حاصل جمع صفر در کنش‌‌های بین‌المللی بی‌معناست.
چرا مذاکرات ایران و اروپا در ژنو مهم است؟ خبر مذاکرات ایران و تروئیکای اروپایی را روز یکشنبه خبرگزاری کیودو ژاپن به نقل از چند منبع دیپلماتیک ایرانی مطرح کرد و نوشت ایران در مرحله نهایی آمادگی برای برگزاری مذاکرات هسته‌‌ای با آلمان، ‌‌ فرانسه و انگلیس در 29 نوامبر (نهم آذر) در ژنو سوئیس است. اتحادیه اروپا نیز به عنوان میانجی در این مذاکرات مشارکت خواهد کرد. روسیه، چین و آمریکا در این مذاکرات حضور ندارند.
فرمت چهارجانبه روز جمعه که چهار موضوع را روی میز گفت‌وگوها قرار داده، در ادامه گفت‌وگوهایی است که مهر ماه امسال با هدف ارزیابی شرایط و تبادل نظر در خصوص مجموعه‌‌ای از موضوعات اختلافی میان ایران و اروپا (اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی) در حاشیه مجمع عمومی ملل متحد در نیویورک برگزار شد. در آن نشست‌‌ها تصمیم گرفته شد طرفین در تاریخی که بعدا مورد توافق قرار می‌گیرد، مجددا رایزنی‌های خود را ادامه دهند و دقیق‌تر کنند.
اما هدف از مذاکرات در ژنو در این بازه زمانی، ارزیابی مجدد شرایط با توجه به تحولات ماه‌‌های اخیر در حوزه‌‌های مختلف است. مساله هسته‌‌ای و تحریم‌‌ها در کنار سایر موضوعات از جمله قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تنش‌های منطقه، تحریم‌‌های اخیر اروپا علیه ایران، بحران اوکراین و سایر مسائل، مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
نکته مهم این است که ملاقات در ژنو صرفا بر مساله «هسته‌‌ای» متمرکز نیست و با توجه به تعدد موضوعات تاثیرگذار بر مساله هسته‌ای که به اختلافات دوجانبه ایران و اروپا و گسترش تنش منجر شده، عبارت «گفت‌وگوهای ایران و اروپا» برای این مرحله توصیف دقیق‌‌تری به شمار می‌‌آید.
با توجه به اقدام هفته گذشته کشورهای اروپایی در پیشبرد قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس، نشست ژنو فرصتی فراهم خواهد کرد تا مواضع ایران در این خصوص به صراحت و از موضع قدرت برای طرف‌‌های مقابل شفاف شود و مهم‌تر از آن دو طرف ارزیابی دقیق‌تری برای دور بعدی نشست فصلی شورای حکام در ماه مارس به‌ویژه با توجه به حضور ترامپ در کاخ سفید داشته باشند. ضروری است طرفین ایده‌‌های خود را در خصوص مسیر پیش رو با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
مضاف بر این نباید گفت‌وگو با اروپا را بدیلی برای مذاکرات احیای برجام یا فرمت 1+4 در مقطع آذر 1400 تا مرداد 1401 دانست و نباید چنین تصور شود که روسیه یا چین از گفت‌وگوها کنار گذاشته شده‌‌اند. نشست ژنو در ادامه رایزنی‌‌های مستمر ایران و اروپاست که در طول ماه‌‌های گذشته، از جمله در دولت پیشین نیز برقرار بود. این نشست همچنین به واسطه باز نگه داشتن مسیر دیپلماسی و گفت‌وگو، با وجود تنش‌‌ها و انتقادات متقابل، مهم ارزیابی می‌شود.